Оқылым. Мәтінді мұқият оқыңыз. 1-мәтін
Қарадырдың қарағанды сайы елсіз. Айналада қабат-қабат шұбар адырлар. Жақын төбелерді тобылғы басқан.
Сай бойында май айының салқын лебі еседі. Маңайдан жуалардың, жас шөптердің иісі келеді.
Ұзын кең өлкені қаптай басқан қарағаннаң ортасында терең құр жар бар. Соның бас жағында итмұрынды қалың жыныстың арасында қасқыр іні бар. Жақын елге мәлім, ескі ін. Жазға салымнан бері соны екі қасқыр келіп мекен етті.
... Күшіктерді жоталарынан тістелеп, індерге тығып-тығып тастап, ақ қасқыр қараған ішіне кірді.
Ін аузына екі аяқтылар жыбырлады. Көргіш көздер ін түбіне қадалды. Жеті күшіктің бесеуін көздеріне қарап отырып өлтірді де, екі кішкенесін тірі қалдырды. Кетерде бұның біреуінің тірсегін қиып қалдырды да, екінші біреуін – ең кенжесін алып жүріп кетті. Қалған жалғыз күшікті тістелеп алып, екі қасқыр жоқ болды. Ін қаңырап қалды... .
Осыдан соң бір жұма бойы маңайдағы ел күндіз-түні у-шу болып жатты. Қой жараланды. Қозы алып қашылды. Бұзаулар өлтірілді. Далада құлындаған биелердің бірнеше құлындары желінді.
Тұтқын болып кеткен көк күшік ауыл тұрғыны болды.
2-мәтін
Көзін ауылға келгесін екі күннен соң ашты. Жұрт асырауға көнеді десті. Кішкене Құрмаш «Көксерек» деп ат қойып алды. Ертеңді-кеш айналасынан шықпайды. Өзіне жеке асқұйғыш-итаяқ әзір болды. Баурын көтеріп, тырбанып, жүруге айналған соң, мойнына жіп тағылды.
Үй ішінен шықпайды.Түн баласында Құрмаш қасына алып жатады.Сол үшін кәрі әжесінің қойнынан да шығып кетті. Бөлек жатады. Қасында не аяқ жағында, көрпенің астында Көксерек жатады.
Жаз ортасында жақындаған кез болды. Көксерек үлкейді. Семіріп, жонданғандай да болды. Бірақ үлкейісі даладағындай емес, бәсеңдеу. Ауылдағы өзіғұрпы күшіктерден сонша үлкен емес.
Бұл уақытқа шейін Көксерек ауыл итінен көресіні көрді. Бірде-бір ит мұны дос көрмейді, маңына жақындатпайды. Қасқырға шабатын батыл төбеттер бұны талап та тастайды.
Құрмаш қасында болғанда таяқ жемейді.
⦁ Сұрақтарға жауап беріп, кестені толықтырыңыз.
⦁ Оқиға қай жерде болады?
⦁ Тұтқыншы болып кеткен не?
⦁ Тазыны кім асырап алды?
⦁ Қарадыр еліндегі мазасыздық ? (ауыл адамдарының зардабы)
⦁ Шығарманың тақырыбы мен идеясын анықтаңыз.
«Көксерек»
Тақырыбы: Идеясы
-
⦁ Екі мәтіннен мына сөздердің синонимін және антонимін табыңыз.
а. тұтқын -
ә. семіру -
4. Мәтіндерді салыстырып, ұқсастығы мен айырмашылығын анықтап, кестені толтырыңыз.
Екі мәтіннің ұқсастығы
Айырмашылығы
Әдеби жанры
Авторы
Жазылым(80 сөз)
⦁ Берілген екі мәтінге ортақ тақырыпқа эссе жазыңыз. «Қоршаған орта – тіршілік көзі»
"Қазақстан қорықтары" туралы диалог құрастыру.
Мұғалім: Балалар, бүгін - өткен тақырыптарды қайталау сабағы. Тақырыптарды қалай меңгергендеріңді тексеріп көрейік Сонымен бірінші сұрақ: Еліміздің аумағында қанша қорық бар?
Оқушылар: 10 қорық бар.
Мұғалім: Қанеки, кім 10 қорықты атап шыға алады екен?
Ерсін: Апай, мен атайыншы. Ақсу-Жабағылы, Наурызым қорығы, Алматы қорығы, Қорғалжын қорығы, Марқакөл қорығы, Үстірт қорығы, Батыс Алтай қорығы, Алакөл қорығы, Барсакелмес қорығы және Қаратау қорығы.
Мұғалім: Бәрекелді, жарайсың! Осы қорықтардың ең алғаш ашылғаны қайсы?
Оқушылар: Ең алғаш ашылғаны - Түркістан облысының аумағында орналасқан Ақсу-Жабағылы қорығы. 1926 жылы ашылған болатын. Орталық Азия мен Қазақстанның ішінде алғаш ашылған қорықтардың бірі.
Мұғалім: Дұрыс айтасыңдар. Ал қорық дегеніміз не және оны құрудағы мақсат қандай?
Оқушылар: Қорық дегеніміз - экологиялык, ғылыми және мәдени жағынан ерекше құнды, мемлекеттік қорғауға алынған аумақтар жиынтығы. Қорықтардың мақсаты - жануарлар мен өсімдіктер дүниесін сақтау, сол аумақтағы табиғи процестер мен құбылыстардың табиғи барысын сақтау.
Мұғалім: Өте жақсы, балалар! Тақырыпты барлығың да меңгеріпсіңдер! Ендеше сабағымызды одан әрі жалғастырайық...
Аксу́-Жабагли́нский госуда́рственный приро́дный запове́дник (каз. Ақсу́-Жабағылы́ мемлекетті́к табиғи́ қорығы́) — первый и старейший заповедник в Казахстане
Расположен в западной оконечности хребта Таласский Алатау в Тюлькубасском, Толебийском и Байдибекском районах Туркестанской области, а также в Жуалынском районе Жамбылской области на общей площади в 131 934 га.
Заповедник «Аксу-Джабаглинский» организован постановлениями Советом народных коммисоров Казахской АССР от 14 июля 1926 года и СНК РСФСР от 27 мая 1927 года на площади 30545 га. В 1929 году к заповеднику был присоединен каньон реки Аксу. Учрежден «с целью полного сохранения в неприкосновенном виде рек Аксу и Жабаглы со всеми их древесными и кустарниковыми насаждениями, травянистым покровом и населяющим этот заповедник животным миром — как памятник природы». В 1935 году площадь была увеличена до 48 570 га. — были присоединены долины рек Бала-Балдыбрек и Балдыбрек.