Оқылым Мәтінді мұқият оқып, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз.
Көксерек ешкімге өзі ізденіп тиіспейді. Ит баласына заты қастай жібімейді. Әлі күнге бір
рет жадырап ойнап көрген емес. Татулық жоқ, суық. Жалғыз-ақ атын біледі. Құрмаш пен әжесі
шақырса келеді. Өскен сайын сызданып, суықтанып келеді. Сол мінезін байқаған үлкендер:
- Енді мұны өлтіріп, терісін алу керек, осы кәпір түбінде ел болмайды, - дейтін де болып
еді. Бірақ Құрмаш көнбеді.
Қара ала төбеттің иесі Жұмаш бала жаз бойы Құрмашқа:
- Қасқарың болса қайтейін менің қара ала төбетім бір-ақ бұрап соғады. Арашаламасаң,
алдеқашан өлтіріп тастар еді,- дейтін.
Бір күні түсте Құрмаш Көксерекке ас құйып тұрғанда, үйдің көлеңкесінен қара ала төбет
шыға келді. Ол бірден Көксеректің бүйір жағынан келіп арс етіп, қауып түсті.
Көксерек жүрр» етіп, қара ала төбетті алқымынан ала түсті. Төбеттің мойнын бұрғызбастан
тістеп, жұлқып-жұлқып жібергенде, төбет жерге сұрап түсті.
1. Мәтіннің үзіндісін мұқият оқып, берілген сұрақтарға мәтін мазмұны бойынша жауап
беріңіз.
Сұрақ
Жауаптың басы
Дұрыс жалғасын
табыңыз
Көксерек иттерге неге
жібімеді?
Үкендер Көксерек туралы
не дейді?
Көксерек пен кара ала төбет
қалай кездесті?
2. Берілген сөздерді дұрыс нұсқада жөндеп, сәйкес бағандарға жазыңыз.
Күрделі сөздер
Қос сөз
Біріккен сөз
Тіркескен сөз
Қысқарған
сөздер
қƏ
асқұйғыш
жап-жасыл
алғаш рет
Алғаш-рет, жап
жасыл, ас құйғыш,
ҚӘ, жап-жасыл,
ит адқ, ҚР, био
алуантүрлілік, өмір
- сүреді, күнде
күнде,
халықтарының,
сүтқоректілер,
жолбарыс,
тұрып тұрып,
Кызыл-кітап, әсер
ету, Мұхтар
Әуезов,
дұлқыпұлқын,
Құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдер өзара мынадай жолдармен байланысады :
а) Интонация арқылы іргелесе байланысады :
Байжанның оны көруі біріншірет еді: орта бойлы, төртбақтау, толықша , сарғылы өңділеу, қырықты алқымдап қалған жігіт екен.
Мұнда бірінші жай сөйлемнен кейін дауыс ырғағы көтеріңкі айтылып, кідіріс ұзаққа созылмай, екінші сөйлеммен ұласып кетеді де , екі сөйлемнің арасын байланыстырып, күрделі ойды білдіруге дәлекер болып тұрады.
ә) Жалғаулық шылаулар (септеулік ) арқылы байланысады: Құланбай күзеуден ерет қайтып кеткен соң, өзге елдің бәрі де дағдыдан тыс күземді ерте алып көшіп еді .
б) Құрмаластың құрамындағы жай сөйлемнің баяндаушы тиянақсыз тұлғада келіп, келесі жай сөйлеммен ұласып, құрмаласа байланысады. Мысалы: Құрымбайдың оқуға кетуі шын болса, ол өз ісін ойламаған жерден істеген екен.
Құрмалас сөйлемдер байланысу тәсілдеріне қарай үш түрге бөлінеді:
1. Салалас құрмалас .
2. Сабақтас құрмалас.
3. Аралас құрмалас.
- Сәлеметсіз бе, Таня
- Сәлем, Индира
- Сен қайда тұрасың?
- Мен Қазақстанда тұрамын. Сенше?
- Мен өмір Беларусь. Ал мұнда Қазақстан?
- Қазақстан Азия орталығында орналасқан. Сіз не Қазақстан туралы естідім?
- Менің ойымша, ол аумағы бойынша ең ірі он мемлекеттің қатарына кіреді деп естідім.
- Иә, Қазақстан жер аумағы бойынша әлемде оныншы орында тұр.
- Мемлекет үшін Қазақстан?
- Қазақстан унитарлық, тәуелсіз, дамушы мемлекет.
- Сіз Қазақстанның табиғаты туралы не айта аласыз?
- Қазақстанда табиғат өте бай және алуан түрлі. көптеген өзендер мен көлдер бар. Каспий - Ол Қазақстандағы ең ірі көл.
- Мен, әрине, Қазақстанда көшпелі болады. Сау болыңыз.
- Сау болыңыз.
Объяснение:
- Привет, Таня
- Привет, Индира
- Ты где живешь?
- Я живу в Казахстане. А ты?
- А я живу в Беларуси. А где находится Казахстан?
- Казахстан находится в центре Азии. Что ты слышала про Казахстан?
- Я слышала, что он входит в десятку самых больших стран по площади территории.
- Да, Казахстан занимает десятое место в мире по площади территории.
- Казахстан какое государство?
- Казахстан унитарное, независимое, развивающиеся государство.
- Что ты можешь сказать о природе Казахстана?
- Природа в Казахстане очень богата и разнообразна. Есть много рек и озер. В Казахстане находится самое большое озеро - Каспийское.
- Я обязательно побываю в Казахстане. До свидания.
- До свидания.