Олар самсаған сары қол. Бұл Есембайда ұдайы жау жатады. Тек бізді өзіміздің елдің
адамы деп аман калдырмаса, жер жаман
маса, жер жаман, - деп Жұмабнай июныта сөйлегісі келеді.
Баланын кылығына пиетіні осы жері!
Әйтеуір сендерден дәрмен жоқ екен, ендеше бірге жүрдім не, жеке жүрдім не? А
кеттім дети, соктырта жөнелді. Бұл – Такырбұлақтан өте бергенде бастағаны еді.
Содан жанагы кауіпті деген Есембafira жеткенше, артына бірде-бір қараған жок. Кез
шына мени унап алып, ылғи жапа-жалгыз шауып отырған.
Жолдын бұл тұстары ын белес-белес болатын. Осы казіргідей боп жұрт жайлауга карай
кешкенде екі бесип калатын жер. Алыстан жолды бағып отыратын тұрғылары бар.
Бұдан бұрынғы екі күндік жолда үлкендер жылдам жүрмей,
баланың шыдамын әбден
тауыскан-ды. Ол сондыктан, бүтін ауылға жететін күні үлкендерді еріксіһ катты жүргізудің
аласын тапканына дән ыра күні бойы осылай етуге байлаған
Бала деген коркар болар еді. Ес бар ма етнае, — деп Байтас бабын таба алмай басын
шайқайды.
Жумабат әбден болмаған сонг
- Кап мынаның баласы! Alен барiнiң бетipiriмiн" деп келеді-ау! Кой, не де болса
калмайык енді. Байтас жүр! - деп шаба женелді. Екеуі де жарыса бастады. "виртуалдық кесте". Мәтінінен тірек сөздерді итеріп жаз.Сұрақтарға жауап беру аркылы мәтінінің негізгі ойын анықта. Такырып: Тірек сөздер; Негізгі ой.
оқиға қалай басталады? Абай қайдан келе жатыр? Абайдың сағынышын қай әрекетінің байқауға болады?Тыңдаған үзіндінің негізгі ойы қандай? Мәтіннің тақырыбын басқаша қалай атауға болады?
Эссе
Аяз би ертегісіндегі халық арманы.
Ата-бабаларымыздан бүгінгі күнге көптеген ертегілер қалды.Солардың бірі – "Аяз би" ертегісі."Аяз би әліңді біл,құмырсқа жолыңды біл" деген бір-екі ауыз сөзді білмейтін адам жоқ шығар,сірә.Ертегінің бас кейіпкері – Жаман.Бұл кейіпкер - халықтың "елді осындай адам билесе екен" деген тілегінен туған кейіпкер.
Жаман ертегі барысында өзінің жақсы қырларын көрсетеді.Ханға жаман адамды,жаман шөп пен құсты анықтап береді.Қасиетті тастың,ханның тұлпарының сырын ашып береді.Тіпті хан:"Мен хан ұрпағынанмын ба?" деп оны анықтауды бұйырғанда,Жаман ханның отбасында тек өзі хан екенінің,арғы аталарының бәрі наубайшы болғандығын дәл айтып береді.Хандықтағы ауқатты байдың отыз бестегі қызын да өзінің ақылдылығымен,қайсарлығымен алады.Жаманның ханның сүйікті уәзірі болғандығын көре алмаған қалған уәзірлердің қастандықтарына да төтеп беріп,әділ болады.Ең соңында халық оны ақ киізге көтеріп хан сайлайды.
Қорытындылай келе,ертегіде «Жаман таққа мінген соң, ешбір соғыссыз, бес хандықтың қонысын біріктіріп, ел арасында достық орнатыпты» делінген. Әр ханның адамдары өз елінен әділдік таппаса, бұған келіп, қосыла беріпті. Сол уақыттан бастап әділдігі үшін бес ханның елі Жаманға: «Аяз би» деп ат қойып, сол аты өле-өлгенше қалды дейді.Оның жасаған әр ісінен көреген хан болғандығын байқаймыз.
Эссе
Аяз би ертегісіндегі халық арманы.
Ата-бабаларымыздан бүгінгі күнге көптеген ертегілер қалды.Солардың бірі – "Аяз би" ертегісі."Аяз би әліңді біл,құмырсқа жолыңды біл" деген бір-екі ауыз сөзді білмейтін адам жоқ шығар,сірә.Ертегінің бас кейіпкері – Жаман.Бұл кейіпкер - халықтың "елді осындай адам билесе екен" деген тілегінен туған кейіпкер.
Жаман ертегі барысында өзінің жақсы қырларын көрсетеді.Ханға жаман адамды,жаман шөп пен құсты анықтап береді.Қасиетті тастың,ханның тұлпарының сырын ашып береді.Тіпті хан:"Мен хан ұрпағынанмын ба?" деп оны анықтауды бұйырғанда,Жаман ханның отбасында тек өзі хан екенінің,арғы аталарының бәрі наубайшы болғандығын дәл айтып береді.Хандықтағы ауқатты байдың отыз бестегі қызын да өзінің ақылдылығымен,қайсарлығымен алады.Жаманның ханның сүйікті уәзірі болғандығын көре алмаған қалған уәзірлердің қастандықтарына да төтеп беріп,әділ болады.Ең соңында халық оны ақ киізге көтеріп хан сайлайды.
Қорытындылай келе,ертегіде «Жаман таққа мінген соң, ешбір соғыссыз, бес хандықтың қонысын біріктіріп, ел арасында достық орнатыпты» делінген. Әр ханның адамдары өз елінен әділдік таппаса, бұған келіп, қосыла беріпті. Сол уақыттан бастап әділдігі үшін бес ханның елі Жаманға: «Аяз би» деп ат қойып, сол аты өле-өлгенше қалды дейді.Оның жасаған әр ісінен көреген хан болғандығын байқаймыз.