Оралхан Бөкейдің өмірі, шығармашылығы, «Тортай мінер ақ боз ат» әңгімесімен таныстыру. Әңгімені С.Мұратбековтың «Жусан иісімен» салыстыру арқылы шығарманың тақырыбы мен идеясын анықтау. Кейіпкерлер бейнесіне талдау жасау. Өмір шындығын таныту.
Оқушы ойын ашық жеткізе білуге, шығармашылықпен айналысуға, талдау жасау кезінде білімін, ойын дамытуға ықпал ету, сөйлеу мәдениетін жетілдіру,дәлелді пікір айтуға баулу.
Кейіпкер тағдырына ортақтастыра отырып, қайырымдылыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдіс-тәсілдері: ой қозғау, іздендіру, түсіндіру, сұрақ-жауап, талдау, салыстыру.
Пәнаралық байланыс: тарих, қазақ тілі
Көрнекілігі: жазушы портреті, сөзжұмбақ, нақыл сөздер.
Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру кезеңі.
- Амандасу.
- Оқушыларды кезекші арқылы түгендеу.
- Сынып бөлмесі мен оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
«Әдебиет - тек асыл мұратпен, таза ар-намыспен кіруге болатын зәулім сарай» деген екен ұлыларымыз. Ендеше осы асқар тауға жетелейтін қасиетті әдебиет сабағын бастайық.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.
- Балалар, өткен сабақта қандай әңгімемен таныстық? (С.Мұратбеков «Жусан иісі»).
- Біз осы оқу жылында еліміздің түкпір-түкпірінен шыққан ақын-жазушылармен таныстық. Ауылымыздың тумасы жерлес жазушыларымызды да шолдық. Соның бірі – Сайын Мұратбеков. Жазушының «Жусан иісі» әңгімесін өткен сабақтарда қызыға оқыдыңдар. Қане, өткен сабақта өтілген шығарманың мазмұнына байланысты құрастырылған сөзжұмбақты шешіп, үйге берілген тапсырманы пысықтап өтейік.
Сұрақтары:
1. «Жусан иісі» шығармасының авторы (Мұратбеков)
2. С.Мұратбеков қай ауылда дүниеге келген? (Қоңыр)
3. «Жусан иісі» шығармасының басты кейіпкері кім? (Аян). Қосымша сұрақ: Аян қандай бала?
4. Аянға көмек көрсеткен сынықшы кім? (Асылбек). Қосымша сұрақ: Аянның Асылбек қартқа баруына қандай жағдай итермеледі?
5. Аян сауат ашқаннан кейін соғыстағы ағасына не жіберді? (Хат). Аянның ағасы соғыстан оралды ма?
6. Аянның ұстазы (Иманжанов)
7. Оқиға қай жерде болған? (Жусандытөбе)
8. Аян кіммен төбелесті? (Есікбай)
9. Аян Асылбек қартқа аяғын салдырғанда қандай қасиет көрсетті? (Төзім). Қосымша сұрақ: Аянның төзімділігін тағы қандай іс-әрекеттерінен байқауға болады?
10. Аян ертегіні қай уақыттарда айтушы еді? (Кешкі)
11. Аян халық ауыз әдебиетінің қай түрін шебер айтушы еді? (Ертегі). Неліктен Аянның ертегілері үнемі «Баяғыда бір жетім бала болыпты...» деп басталады?
Алматы – менің сүйікті қалам. Кейде қауырт тірліктен шаршап, тыныстағым келгенде балконға шығып кететінім бар. Күрең күзбен бірге құлазып қалған көңіл бір нәрсені қалайтын сияқты. Көзге емес, көңілге тізгін беріп шоламын айналамды. Кәрі Алатаудың бауырында жатқан түнгі Алматы. Аспанға ұмтылған абат үйлердің ар жағынан еңсесін еңкейтпеген Алатау менмұндалап қол бұлғайды. Күндіз де, түнде де тыншыматын ару Алматы кәрі қамқоршысының қарауында. Алматы – Алатаудың ару қызы. Түн құшағына еніп қарайып кететін Алматы жоқ. Мүлгіген қарт Алатаудың қойнында жатса да түн баласы келгенде қайта түрленеді. «Өмірдің қиындығына төзе біл. Болашағыңды түрлендір!» деп сыр айтқысы келетін сияқты түнгі Алматы. Өз басым солай ұғамын. Кейде түнгі шамдарын жаққанда ерекше құлпырады. Әсіресе көзге оттай басылатын ақ шамдары аппақ арманға алып ұшатын ақ қанаттардай көрінеді. Айтпақшы, арман демекші, Алматы біреуге – арман. Армандар орындалатын мекен. Жер бетіндегі жұмақ. Ақ тілегін алдынан ақтарып, Алматыдай алып қалаға әр ата-ана өз баласын талай аттандырған. Қашанда «тәбірік» болған сол дәстүр ешқашан толастаған емес. Тіпті қол жетпес айдай болса да, болашағына «бал ашқандар» өз тағдырын дәу қаламен байланыстыратын. Кішкене шабаданын қолына ұстап,үлкен арман мен үміт жетелеп келген қаншама жандар осы мекеннен бақытын тапты. Мен осы қалада туып-өстім. Алматы менің – сүйікті қалам.Тротуарда тусам да қазақтың қадірін білетін жанмын. Біреулер «қалада қазақ болмайсың, қазақылық кеткен» деп жатады.Даланың төсінде еркелеп өскен ауыл балаларынан кем түспеймін. Себебі,қазақылық пен қарапайымдылықтың иісі қалада да бар. Тек оны көре алатын қырағы көз керек. Мен сүйікті қалам – Алматымен мақтанамын, марқаямын. Байқасаңыз әрқашан жан-жағын жан шуағына бөлеп, сәуле шығаратын жақсы жандар болады ғой. Мен Алматыны соған ұқсатамын. Біреуге арман болған, біреуге бақыт әкелген Алматы. Біреуді қолтығынан демеп, желеп-жебеп, арманын – асуларға, өзін қарапайымнан асылдарға жеткізген Алматы. «Таланттар далада туып, қалада өледі» демекші, өнер мен білімнің, әдебиет пен мәдениеттің ошағына айналып, талай жастың көкірек көзін ашып, талантты тау тұлғаларды тәрбиелеген, алақанға салып әлдилеген – Алматы. Берекесі мен мерекесі, тірлігі мен бірлігі жарасқан – Алматы. Талай тағдырды тоғыстырған, жалғыз жүректерді жолығыстырған–Алматы. Еркіндік пен кеңдікті, насихат пен теңдікті ұстаған –Алматы. Мұң-қайғы мен шаттықтың, жастық пенен қарттықтың куәсі болған –Алматы. Ақындарға жыр болған, сазгерлерге әуенмен шертер сыр болған–Алматы!.. Күндіз қаптаған халық нөпірінен еңсеңді езіп тастайтын қала түн келсе де түнермей жарық шамдарын жағып, мені тыңдап, тына қалғандай болады. Күндіз мен оны, ал түнде ол мені тыңдайды. Шабытыма шабыт қосып, шарқ ұрғызады. Кейде қиял жетегіне еріп, балконнан әрі асып, ұшып шығып «қабақтарын түкситкен тау аталарға» қарай бір тартқым келеді. Жарқырай жылы шырай танытып тұрған әсем Алматыны сонда отырып бір көргім келеді.Ынтықпын өзің жайлы жұмбақтарғаЖер бетінде өзіңдей жұмақ бар ма?.. Бір муза-сезім қылымды қозғайды...Өзіңе ән-жыр арнаған алдыңғы толқынның көшіне еріп, мен де сезім қылын шертсем ол артық ете қоймас, ару қала! Саған әр түн сайын мен сияқты жасөспірімдердің жүрегінен ақтарған жауқазын жырлардың жазылып жатқаны рас. Алматы – менің сүйікті қалам!
Оралхан Бөкейдің өмірі, шығармашылығы, «Тортай мінер ақ боз ат» әңгімесімен таныстыру. Әңгімені С.Мұратбековтың «Жусан иісімен» салыстыру арқылы шығарманың тақырыбы мен идеясын анықтау. Кейіпкерлер бейнесіне талдау жасау. Өмір шындығын таныту.
Оқушы ойын ашық жеткізе білуге, шығармашылықпен айналысуға, талдау жасау кезінде білімін, ойын дамытуға ықпал ету, сөйлеу мәдениетін жетілдіру,дәлелді пікір айтуға баулу.
Кейіпкер тағдырына ортақтастыра отырып, қайырымдылыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдіс-тәсілдері: ой қозғау, іздендіру, түсіндіру, сұрақ-жауап, талдау, салыстыру.
Пәнаралық байланыс: тарих, қазақ тілі
Көрнекілігі: жазушы портреті, сөзжұмбақ, нақыл сөздер.
Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру кезеңі.
- Амандасу.
- Оқушыларды кезекші арқылы түгендеу.
- Сынып бөлмесі мен оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
«Әдебиет - тек асыл мұратпен, таза ар-намыспен кіруге болатын зәулім сарай» деген екен ұлыларымыз. Ендеше осы асқар тауға жетелейтін қасиетті әдебиет сабағын бастайық.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.
- Балалар, өткен сабақта қандай әңгімемен таныстық? (С.Мұратбеков «Жусан иісі»).
- Біз осы оқу жылында еліміздің түкпір-түкпірінен шыққан ақын-жазушылармен таныстық. Ауылымыздың тумасы жерлес жазушыларымызды да шолдық. Соның бірі – Сайын Мұратбеков. Жазушының «Жусан иісі» әңгімесін өткен сабақтарда қызыға оқыдыңдар. Қане, өткен сабақта өтілген шығарманың мазмұнына байланысты құрастырылған сөзжұмбақты шешіп, үйге берілген тапсырманы пысықтап өтейік.
Сұрақтары:
1. «Жусан иісі» шығармасының авторы (Мұратбеков)
2. С.Мұратбеков қай ауылда дүниеге келген? (Қоңыр)
3. «Жусан иісі» шығармасының басты кейіпкері кім? (Аян). Қосымша сұрақ: Аян қандай бала?
4. Аянға көмек көрсеткен сынықшы кім? (Асылбек). Қосымша сұрақ: Аянның Асылбек қартқа баруына қандай жағдай итермеледі?
5. Аян сауат ашқаннан кейін соғыстағы ағасына не жіберді? (Хат). Аянның ағасы соғыстан оралды ма?
6. Аянның ұстазы (Иманжанов)
7. Оқиға қай жерде болған? (Жусандытөбе)
8. Аян кіммен төбелесті? (Есікбай)
9. Аян Асылбек қартқа аяғын салдырғанда қандай қасиет көрсетті? (Төзім). Қосымша сұрақ: Аянның төзімділігін тағы қандай іс-әрекеттерінен байқауға болады?
10. Аян ертегіні қай уақыттарда айтушы еді? (Кешкі)
11. Аян халық ауыз әдебиетінің қай түрін шебер айтушы еді? (Ертегі). Неліктен Аянның ертегілері үнемі «Баяғыда бір жетім бала болыпты...» деп басталады?
12. Аян әжесінен айырылған соң, кімді паналады? «Жусан иісі» әңгімесі немен аяқталды?