Мұқағали Сүлейменұлы Мақатаев - Шынайы поэзия өкілі, ғажайып ақындардың бірі Мұқағали Мақатаев қазіргі Алматы облысы, Райымбек ауданындағы Қарасаз аулында 1931 жылы 9 ақпанда дүниеге келді. Балалық шағы соғыспен тұспа-тұс келген Мұқағали өлеңді он-он бір жасынан жаза бастайды. Алғашқы өлеңдері аудандық газетте жарық көрген Мұқағали шығармалары 1960-1970 жылдары үздіксіз басылады, бұл жылдарды ақынның қазақ поэзиясының биік шыңына көтерілген уақыты деп санауға болады. Ауыл орта мектебін 1948 жылы бітіріп, өз ауылында комсомол, кеңес қызметтерінде болған. Кейін аудандық газетте әдеби қызметкер, Қазақ радиосында диктор болған, «Қазақ әдебиеті» газетінде, «Жұлдыз» журналында поэзия бөлімін басқарған. Қазақстан Жазушылар одағында поэзия секциясында әдеби кеңесші қызметін атқарған. Тырнақ алды туындылары Нарынқол аудандық «Советтік шекара» (қазіргі «Хан тәңірісі») газетінде 1948 жылдары жариялана бастаған. 1954 жылы бір топ өлеңі «Әдебиет және искусство» (қазіргі «Жұлдыз») журналында, одан кейін бір шоғыр жыры Ә.Тәжібаевтың сәт сапар тілеген сөзімен «Қазақ әдебиетінде» жарияланған. Аз ғұмыры ішінде бірнеше лирикалық жыр жинағы мен дастандарын ұсынған. Жыр аудармасы саласында Шекспирдің сонеттерін, Дантенің «Құдіретті комедиясын» қазақшалады. Ақынның «Саржайлау», «Сөнбейді, әже, шырағын», «Кел, еркем, Алатауыңа» өлеңдеріне сазгер Н.Тілендиев ән шығарған. Ақын тұрмыс тауқыметін тарта жүріп, әпербақан сынға ұшырағанда да "Ақынның ақындығы атақта емес, арда ғана" деген байламды берік ұстап, шен-шекпенге де, лауазым-атаққа да қызықпаған. М.Мақатаев қаламынан "Қарлығашым, келдің бе?", "Дариға жүрек", "Аққулар ұйықтағанда", "Шуағым менің", "Өмір-дастан" т.б. жыр жинақтары туған. Қырық бес жасында қайтыс болған соң, Мұқағалидың екінші өмірі - өлмес ғұмыры басталды. Ақынның артында қалған мол мұрасы: "Соғады жүрек", "Шолпан", "Жырлайды жүрек", "Өмір-өзен" т.б. жыр кітаптары, "Қош, махаббат!" атты прозалық кітабы оқырманның қолдан-қолға түспей, іздеп жүріп оқитын шығармаларына айналды. Өмірді сүюдің ғажайып үлгісін көрсеткен ақын Мұқағали "Жан азасы" (реквием) поэмасында өмір туралы гимн туғызды. "Аққулар ұйықтағанда" поэмасында ел наным-сенімін қастерлеу, сұлулық үндестігін жыр етсе, "Райымбек, Райымбек!" дастанында ел тарихын, ел басына қатер төнгенде қолына ту алып, жауына қарсы аттанған Райымбек Хангелдіұлының ерлігін суреттейді. М.Мақатаев поэзиясы жұмыр жердің барлық мәселесіне араласқан, кең, ауқымды тақырыпты қамтиды. Оның туған жер, адамдар тағдыры, өмір мен өлім, ана мен бала, ақын мен ақындық, соғыс тауқыметі т.б. тақырыптағы лирикасы қайталанбас ұлттық сипатта, ұлттық зермен бейнеленген
1. Сарыарқа жерін мекендеген көшпелі тайпаларға не жетпеді ( не қажет еді)? Бәрі де жетті, олардың төрт құбыласы сай болды. Олар тіпті:" Бізде бәрі де жеткілікті, бізде бәрі бар, бірақ бізге бір ғана зат жетпейді. Бізді де, мал-мүлкімізді де , әл-ауқатымызды да қорғайтын жанашыр батырымыз жоқ." ,- деп айтатын.
2. Толағайды неге батыр етіп сайлады? Толагай маңдайында өскен алтын кекілімен дүниеге келді. Жаңа туылған сәбидің ерекшелігін байқаған халық, " дүниеге біздің батырымыз келді" деп ұлан-асыр той жасайды.
3. Баланың атын неге Толағай деп қойды? Нәрестенің туған-туысқандары оған көз тимес үшін,баланы өз атымен емес,ойдан шығарған Толагай есімімен атап кеткен.
4. Толағай ақыл сұрап кімге барады? Толағай Дана деген ақсакалдан ақыл сұрайды.
5. Жаңбырлар неге толастады? Дана ақсақал Толағайға:" Балам, біз басында бұлты тұрақтайтын тауы жоқ жазық алаңқай жерде тұрамыз , сондықтан бізде жаңбыр жаумайды",- деп айтты.
6. Толағай қай тауға жол тартады? Толағай Алатау тауыны қарай бет алады.
7. Таудың атын неге Толағай деп атап кетті? Өз туған елі мен жеріне жеткен Толагай сол мезетте құлап түседі де, оны үстінен тау басып қалады. Жыл өткен сайын үлкейе берген тауды сол күйінде Толағай деп атап кетті.
2. Толағайды неге батыр етіп сайлады? Толагай маңдайында өскен алтын кекілімен дүниеге келді. Жаңа туылған сәбидің ерекшелігін байқаған халық, " дүниеге біздің батырымыз келді" деп ұлан-асыр той жасайды.
3. Баланың атын неге Толағай деп қойды? Нәрестенің туған-туысқандары оған көз тимес үшін,баланы өз атымен емес,ойдан шығарған Толагай есімімен атап кеткен.
4. Толағай ақыл сұрап кімге барады? Толағай Дана деген ақсакалдан ақыл сұрайды.
5. Жаңбырлар неге толастады? Дана ақсақал Толағайға:" Балам, біз басында бұлты тұрақтайтын тауы жоқ жазық алаңқай жерде тұрамыз , сондықтан бізде жаңбыр жаумайды",- деп айтты.
6. Толағай қай тауға жол тартады? Толағай Алатау тауыны қарай бет алады.
7. Таудың атын неге Толағай деп атап кетті? Өз туған елі мен жеріне жеткен Толагай сол мезетте құлап түседі де, оны үстінен тау басып қалады. Жыл өткен сайын үлкейе берген тауды сол күйінде Толағай деп атап кетті.