памагите. 1-тапсырма. Мәтінді оқыңдар.

1а. Мәтіндегі негізгі ойды табыңдар. Жануар мен адам арасындағы достық туралы білгендеріңді ортаға салыңдар.

Есімшенің түрленуі (ережені мұқият оқып, есте сақтаңыз)

Есімше есімдерше көптеледі, тәуелденеді, септеледі және жіктеледі. Көптік жалғауы -ған, -ген, -қан, -кен және -атын, -етін, -йтын, -йтін тұлғалы есімшелерге ғана жалғанады: барған-дар, келген-дер, айтқан-дар, айтатындар, беретін-дер, сөйлейтін-дер, қарайтын-дар т.б. Есімшенің -ар, -ер, -р, -с және -мақ, -мек, -бақ, -бек, -пақ, -пек тұлғаларына көптік жалғауы жалғанбайды. Есімшенің септелуі А. көрген, келер, бермес, баратын, алмақ І. көрген-нің, келер-дің, бермес-тің, баратын-ның, алмақ-тың Б. көрген-ге, келер-ге, бермес-ке, баратын-ға, алмақ-қа Т. көрген-ді, келер-ді, бермес-ті, баратын-ды, алмақ-ты Ж. көрген-де, келер-де, бермес-те, баратын-да, алмақ-та Ш. көрген-нен, келер-ден, бермес-тен, баратын-нан, алмақ-тан К. көрген-мен, баратын-мен Есімшенің -ар, -ер, -р, -с және -мақ, -мек, -бақ, -бек, -пақ, -пек тұлғаларына көмектес септік жалғауы жалғанбайды. Жақ есімше жіктелуі тәуелденуі І көрген келер бермес кететін жүрмек жекеше көпше оңаша ортақ -мын, -мін -пын, -пін -мыз, -міз -пыз, -піз -быз, -біз -ым, -ім -ымыз, -іміз ІІ көрген келер бермес кететін жүрмек -сың, -сің сыпайы: -сыз; -сіз -сыңдар -сіңдер сыпайы -сыздар -сіздер -ың, -ің сыпайы -ыңыз -іңіз -ымыз, -іміз сыпайы -дарыңыз -деріңіз -тарыңыз -теріңіз ІІІ көрген келер бермес кететін жүрмек -ы, -і -дары, -дері -тары, -тері

2-тапсырма. Сөйлемдерден есімше жұрнақ тарын тауып, талдаңдар.

1. Базаралы науқасынан оңалып, қай тадан азамат қалпына келгенде, қараша үйлердің үлкен-кішісі түгел қуанды (М.Ә.). 2. Аспанды ызғырық суық сұр бұлт қаптаған (Б.М.). 3. Игілік жігіттерді бөгей тұрмақ еді, бірақ оның реті болмай қалды (Ғ.Мүс.). 4. Болыс ағасы тұрғанда, етек-жеңін кең ұстайтын (Ә.Нұрп.). 5. Қасымның ырысы болған “Қос шалқардың” қойнау-қуысын қалдырмастан араладық (Ғ.Мүс.). 6. Мұстафаның ойы бір биені өзі алып, бір биені Мұқанға бермек екен (С.М.). 7. Бұл шырақ өшпес түгіл лаулап жанар (С.Дөн.)

3-тапсырма. Сөйлемдерден есімшелерді тауып, олардың түрлену ерекшеліктерін түсіндіріңдер.

1. Баланың безектеп жылай беретіні, Ақботаның түні бойы ұйқы көрмейтіні, өз қолымнан түк келмейтіні мені үйге сыйғызбады. 2. Өз ішінде жүрген, әлі әкесіне де ашпаған бір ойлары болушы еді. 3. Айтқандарының растығын бекітіп, барлық обоздағы еркек-әйелдер қолдарын қояды. 4. Өздері неге жатқанын сұраған Баймағамбетке олар қазір-ақ осы шай іше сала жүретіндерін айтты.​

Жолдау жарияланған мерзім.

Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы.2017жылғы 31 қаңтар.

Жолдаудың атауы.

Қазақстанның үшінші жаңғыруы:жаһандық бәсекеге қабілеттілік.

Жолдау жарияланған мерзім.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы.2018жылғы 10қаңтар.

Жолдаудың атауы.

Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері.

Жолдау жарияланған мерзім.

Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы.2018жылғы 5қазан.

Жолдаудың атауы.

Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі:табыс пен тұрмыс сапасын арттыру.

Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың соңғы жолдауы туралы сұхбат.

-Асқар, елбасымыздың халыққа соңғы жолдауында не айтылған?

-Аружан,елбасымыздың жолдауында:"Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі:табыс пен тұрмыс сапасын арттыру",-туралы айтылған.

-Жолдауда басқа не айтылғаны туралы түсіндіріп берші,білгенім артық болмас.

-Иа,Аружан білгенің артық болмас.Жолдауда Қазақстанның жетістіктері айтылған,"ЭКСПО - 2017"халықаралық көрмесі өткізу,Астана қаласының салынуы,халық санының өсуі,шетел инвестициясын тартуы т.б.айтылған.

-Асқар біздің елдің алға қойған мақсаты не?

-Біздің стратегиялық мақсатымыз - 2050жылға қарай әлемдегі озық дамыған 30 елдің қатарына қосылу.

-Асқар,мемлекеттік бағдарламалар туралы не білесің?

-Аружан елбасымыз сөз соңында:Қазіргі"7-20-25","Нұрлы жол","Нұрлы жер" және басқада бағдарламалардың басты мақсаты-халқымыздың тұрмыс сапасын жақсарту.Қазақстанның бағындыратын биіктері әлі алда,-деп сеніммен айтты.

-Асқар,сұқбатыңа рахмет.Біраз ақпарат алдым.

-Аружан өзіңеде рахмет.Сау бол.

Пушкин орыс әдебиетіндегі жаңа дәуірдің, қоғамдық мазмұны, тақырып-идеялары мен көркемдік сапасы мүлдем жаңа классик. әдебиеттің басы болды. Ол қоғамдық ой-өрісі, дүниетанымы, тарихи мақсат-нысанасы, эстетикалық-көркемдік жүйесі - барлық сипат-қасиеттері өзгеше сөз енерін қалыгггастырды, орыс әдебиетінде реализм әдісін берік орнықтырды. Пушкин қазақ жерінде, Орынбор, Орал қалаларында болған көзінде қазақ халқына сүйіспеншілік сөзіммен қарап, оныңөміріне, әдет- ғүрпына, мәдениетіне зер салды. Ол қазақ жігіттерінің Е. Пугачев бастаған шаруалар көтерілісіне бел шеше қатысқанын білумен ғана тынған жоқ, сонымен қатар қазақ халқының бай сөз өнеріне құмарта қызығып, ауыз әдебиетінің асыл нұсқаларының бірі - «Қозы Көрпеш - Баян сұлу» дастанын жаздырып алды. Өмірінің соңғы көзінде жазылған белгілі «Ескерткіш» атты өлеңінде өз шығармаларын Ұлы Ресейдің барлық халықтары оқитын болады дей келіп, осы өлеңнің қолжазба түрінде сақталған бір нұсқасында қазақ халқын да атап кетеді. Пушкиннің аса кесек көркем туындыларының бірі - «Евгений Онегин» шын мағынасында халықтық шығарма.