Әрбір туылысымен табиғи құқықтарға ие. Олар халықаралық қоғаммен адам құқықығы туралы Декларацияда бекітілген. Таң каларлығы, адамдарға оны түсініп, бекіту үшін толық жүз керек болды. Олар өте қарапайым және анық еді. Мен ойлаймын егер барлық адам өзінің және өзгенің құқығын сыйлайтын болса, жер бетінде қайғы, көз жасы, әділетсіздік азайар еді деп. Бірінші және басты құқығы адамның өмір сүруге құқықтылығы. Ол барлығы үшін киелі болуы керек. Сондай-ақ өз өмірін жай ғана өткізуге емес, оны лайықты өткізуге құқықты. Ешкім оны моральдық тұрғыда да күш көрсетіп те қорламауы керек. Ұрмауы, қорқытпауы, ешнәрсеге еріксіз итермелеуі. Адам өзіне лайықты өмір сүруге, бостандыққа құқықты. Сондықтан ол өз еркімен өзіне ұнаған оқуды оқуына, жұмысты таңдауына, сүюге құқықты. Сол сияқты әркімге жеке меншігіне құқығы бар. Адам табиғаты сондай, біз барлығымыз өзімідікі болғанын қалаймыз: үй, автокөлік тағы басқалардың. Бұларды бізден алып алуға ешкімнің құқы жоқ. Адам құқығын мемлекет және оның заңдары қорғауы керек. Бірақ, көбіне адамдарға өздерін мемлекеттен және оның басшыларынан қорғау керек болады. Осыдан жетпіс жыл бұрын біздің елде армияға барғысы келмеген балаларды атты. Сол уақытта Европада денсаулығы нашар әйелдерге "ұлттың тазалығы"үшін бала тууға тиым салынды. Өте жақсы, ол уақыттар өттті, адамзат ақылдырақ болды. Бірақ, адам құқығы толығымен сақталады деп айтуға болмайды, біздің елде де. Бай, ауқатты адамдардың құқығы кеңдеу, жай халықтыкінен. Мен жеке басым , әрбір адам өзі құқығы мен бостандығы сақталуын бақылауы керек деп санаймын. Әрине, оны дәлелдеумен. Және, ең бастысы, басқалардың құқығын өз құқығыңнан кем көрмей сыйлау. Сонда біздің мемлекетіміз құқықты мемлекет бола алады.
Қорық– аумағындағы барлық табиғи кешен толығымен шаруашылыққа пайдаланылудан алынған және үкіметтің қорғауында болатын жер не су кеңістігі; типтік, сирек кездесетін және бірегей табиғи кешендерді бүкіл компоненттерінің жиынтығымен қоса, сол қалпында сақтауға арналған, арнайы қорғау режимі бекітілген ерекше қорғалатын табиғи аумақ. Қорықтың негізгі міндеті – қорғауға алынған табиғат кешенін (эталондық табиғи экожүйелерді), сондай-ақ, осы аумаққа тән организмдердің гендік қорын сақтау және қалпына келтіру, табиғи құбылыстардың даму заңдылықтарын ғылыми тұрғыдан кеңінен зерттеу. Қорық аумағын шаруашылық мақсат үшін пайдалануға болмайды. Қорық қорғалатын аумақ қана емес, сонымен қатар табиғатты қорғау жөніндегі мемлекеттік ғылыми мекеме болып табылады. Мұнда жабайы хайуанаттарға санақ жүргізу әдістері, оларға әсер ететін факторлар анықталып, саны сиреп бара жатқан жануарлар мен қоры азайып кеткен өсімдік түрлерін қалпына келтіру мәселесі терең зерттеледі. Қорықтағы табиғи ресурстарды сақтаудың жолдары белгіленеді. Қазақстанда Ақсу-Жабағылы қорығы, Алматы қорығы, Барсакелмес қорығы, Қорғалжын қорығы, Марқакөл қорығы, Наурызым қорығы, Үстірт қорығы,Алакөл, Батыс Алтай қорықтары бар; қ. Биосфералық қорық.[1]
Бірінші және басты құқығы адамның өмір сүруге құқықтылығы. Ол барлығы үшін киелі болуы керек. Сондай-ақ өз өмірін жай ғана өткізуге емес, оны лайықты өткізуге құқықты. Ешкім оны моральдық тұрғыда да күш көрсетіп те қорламауы керек. Ұрмауы, қорқытпауы, ешнәрсеге еріксіз итермелеуі. Адам өзіне лайықты өмір сүруге, бостандыққа құқықты. Сондықтан ол өз еркімен өзіне ұнаған оқуды оқуына, жұмысты таңдауына, сүюге құқықты. Сол сияқты әркімге жеке меншігіне құқығы бар. Адам табиғаты сондай, біз барлығымыз өзімідікі болғанын қалаймыз: үй, автокөлік тағы басқалардың. Бұларды бізден алып алуға ешкімнің құқы жоқ.
Адам құқығын мемлекет және оның заңдары қорғауы керек. Бірақ, көбіне адамдарға өздерін мемлекеттен және оның басшыларынан қорғау керек болады. Осыдан жетпіс жыл бұрын біздің елде армияға барғысы келмеген балаларды атты. Сол уақытта Европада денсаулығы нашар әйелдерге "ұлттың тазалығы"үшін бала тууға тиым салынды.
Өте жақсы, ол уақыттар өттті, адамзат ақылдырақ болды. Бірақ, адам құқығы толығымен сақталады деп айтуға болмайды, біздің елде де. Бай, ауқатты адамдардың құқығы кеңдеу, жай халықтыкінен.
Мен жеке басым , әрбір адам өзі құқығы мен бостандығы сақталуын бақылауы керек деп санаймын. Әрине, оны дәлелдеумен. Және, ең бастысы, басқалардың құқығын өз құқығыңнан кем көрмей сыйлау. Сонда біздің мемлекетіміз құқықты мемлекет бола алады.
Қорық– аумағындағы барлық табиғи кешен толығымен шаруашылыққа пайдаланылудан алынған және үкіметтің қорғауында болатын жер не су кеңістігі; типтік, сирек кездесетін және бірегей табиғи кешендерді бүкіл компоненттерінің жиынтығымен қоса, сол қалпында сақтауға арналған, арнайы қорғау режимі бекітілген ерекше қорғалатын табиғи аумақ. Қорықтың негізгі міндеті – қорғауға алынған табиғат кешенін (эталондық табиғи экожүйелерді), сондай-ақ, осы аумаққа тән организмдердің гендік қорын сақтау және қалпына келтіру, табиғи құбылыстардың даму заңдылықтарын ғылыми тұрғыдан кеңінен зерттеу. Қорық аумағын шаруашылық мақсат үшін пайдалануға болмайды. Қорық қорғалатын аумақ қана емес, сонымен қатар табиғатты қорғау жөніндегі мемлекеттік ғылыми мекеме болып табылады. Мұнда жабайы хайуанаттарға санақ жүргізу әдістері, оларға әсер ететін факторлар анықталып, саны сиреп бара жатқан жануарлар мен қоры азайып кеткен өсімдік түрлерін қалпына келтіру мәселесі терең зерттеледі. Қорықтағы табиғи ресурстарды сақтаудың жолдары белгіленеді. Қазақстанда Ақсу-Жабағылы қорығы, Алматы қорығы, Барсакелмес қорығы, Қорғалжын қорығы, Марқакөл қорығы, Наурызым қорығы, Үстірт қорығы,Алакөл, Батыс Алтай қорықтары бар; қ. Биосфералық қорық.[1]