Себебін анықта 1. Не себепті ақын сыр сандықты өлеңіне арқау еткен? Сандық қазаки ұғымда нені білдіреді? 2. Ақын адам бойындағы жақсы, жағымды қасиеттерді неге пернелерге теңеген?
Еліміздің кең байтақ даласында табиғат жағдайдары әртүрлі болғандықтан мұнда мекендейтін жануарлар да алуан түрлі. Оларды дала, орманды дала, шөл мен шөлейтті жерлер және су қоймаларында мекендейтін жануарлар деп бөлуге болады. Еліміздің аумағында омыртқалы жануарлардың 835 түрі бар. Соның ішінде сүтқоректілердің 178 түрі: құстың - 500-жуық, бауырымен жорғалаушылардың - 49, қосмекенділердің - 12, балықтың – 104 түрі тіршілік етеді. Қазақстанда аю, қасқыр, түлкі, қоян, кірпі, жылан, аққу, тырна, үйрек, қаз, алабұға, шортан т.б. жануарлар, құстар және балықтар тіршілік етеді.
Әрқайсысына қысқаша тоқталып кетейік.
Дала жануарлары табиғаттың ерекшеліктеріне икемделіп, түсі де дала бояуына қарай өзгере дамыған. Еліміздің аумағында дала жануарлары ішінде тышқандар, сарышұнақтар, алақоржын, қасқыр, түлкі, борсық, киік жиі кездеседі, ал құстардан дуадақ, тырна, торғайдың әр түрі (қараторғай, бозторғай, шымшық) кездеседі.
Орманды дала жануарларынан қоян, ақкіс, елік, қасқыр мен түлкі жиі кездеседі. Құстардан құр, шіл, бөктергі, ителгі сияқты жыртқыш кұстар мекендейдіСонымен қатар жылан мен кесірткенің біраз түрлері ұшырасады.
Шөл даланың жануарлары ыстыққа, шөлге шыдамды болуға бейімделген. Олардың біразы күндіз терең қазылған інде жатып, түнде жемін аулауға шығады. Дала тасбақасы, кірпі, құм қояны секілді жануарларды кездестіруге болады.
Ал көлді аймақтың жануарлар дүниесіне келер болсақ, бұл жерлерде қарақұс, бөктергі, ұзын құлақты жапалақ, сұр шымшық, тоғай бұғысы, қабан, елік секілді жануарлар кездеседі.
Қазіргі заманғы Қазақстан туралы, басты ұлттық символдардың бірі – Алтын адамды еске алмай ойлау мүмкін емес. Алтын адам ХХ ғасырдың 70 жылдары Еңбекшіқазақ ауданының Есік қаласында табылған болатын.
Есік қаласының шет жағында осыдан 30 жыл бұрын, бұл күндері кеңінен танымал сақ қорғаны табылған. Оның астында, шыршаның бөренелерімен қапталған мазарда, ағаш еденнің үстінде алтын тіліктер қадалған киім киген (Алтын адам) сақ жауынгерінің сүйегі жатқан. Басына күн құдайының символындай қанатты аттар бейнеленген, әшекеймен безендірілген биік үшкір бөрік кигізілген. Жерленген адамның қаруы ұзын қылыш пен қысқа қанжардан тұратын. Жауынгердің саз балшықтан жасалған құтыға құйылған қымыз, кесек-кесек ет салынған ағаш подностар, күміс пен қоладан жасалған қымбатты құтылар қойылған.
Табылған мола 40-тан астам қорғаннан тұратын және тарихтың көптеген құпияларын сақтаған үлкен мазардың оңтүстік шетіне орналасқан. Антропологтардың анықтамасы бойынша Есік қорғанында жерленген адамның жасы 17-18-дерде және ол біздің эрамызға дейінгі ІҮ ғасырдың аяғында өмір сүрген.
Ашық аспан астындағы «Сақ қорғандары» мұражайында болу – осыдан мыңдаған жылдар бұрын Ұлы Дала өңірінде құрыла бастаған қазақ мемлекеттігінің бастамасымен танысу.
Қазақстан жануарлары.
Еліміздің кең байтақ даласында табиғат жағдайдары әртүрлі болғандықтан мұнда мекендейтін жануарлар да алуан түрлі. Оларды дала, орманды дала, шөл мен шөлейтті жерлер және су қоймаларында мекендейтін жануарлар деп бөлуге болады. Еліміздің аумағында омыртқалы жануарлардың 835 түрі бар. Соның ішінде сүтқоректілердің 178 түрі: құстың - 500-жуық, бауырымен жорғалаушылардың - 49, қосмекенділердің - 12, балықтың – 104 түрі тіршілік етеді. Қазақстанда аю, қасқыр, түлкі, қоян, кірпі, жылан, аққу, тырна, үйрек, қаз, алабұға, шортан т.б. жануарлар, құстар және балықтар тіршілік етеді.
Әрқайсысына қысқаша тоқталып кетейік.
Дала жануарлары табиғаттың ерекшеліктеріне икемделіп, түсі де дала бояуына қарай өзгере дамыған. Еліміздің аумағында дала жануарлары ішінде тышқандар, сарышұнақтар, алақоржын, қасқыр, түлкі, борсық, киік жиі кездеседі, ал құстардан дуадақ, тырна, торғайдың әр түрі (қараторғай, бозторғай, шымшық) кездеседі.
Орманды дала жануарларынан қоян, ақкіс, елік, қасқыр мен түлкі жиі кездеседі. Құстардан құр, шіл, бөктергі, ителгі сияқты жыртқыш кұстар мекендейдіСонымен қатар жылан мен кесірткенің біраз түрлері ұшырасады.
Шөл даланың жануарлары ыстыққа, шөлге шыдамды болуға бейімделген. Олардың біразы күндіз терең қазылған інде жатып, түнде жемін аулауға шығады. Дала тасбақасы, кірпі, құм қояны секілді жануарларды кездестіруге болады.
Ал көлді аймақтың жануарлар дүниесіне келер болсақ, бұл жерлерде қарақұс, бөктергі, ұзын құлақты жапалақ, сұр шымшық, тоғай бұғысы, қабан, елік секілді жануарлар кездеседі.
Қазіргі заманғы Қазақстан туралы, басты ұлттық символдардың бірі – Алтын адамды еске алмай ойлау мүмкін емес. Алтын адам ХХ ғасырдың 70 жылдары Еңбекшіқазақ ауданының Есік қаласында табылған болатын.
Есік қаласының шет жағында осыдан 30 жыл бұрын, бұл күндері кеңінен танымал сақ қорғаны табылған. Оның астында, шыршаның бөренелерімен қапталған мазарда, ағаш еденнің үстінде алтын тіліктер қадалған киім киген (Алтын адам) сақ жауынгерінің сүйегі жатқан. Басына күн құдайының символындай қанатты аттар бейнеленген, әшекеймен безендірілген биік үшкір бөрік кигізілген. Жерленген адамның қаруы ұзын қылыш пен қысқа қанжардан тұратын. Жауынгердің саз балшықтан жасалған құтыға құйылған қымыз, кесек-кесек ет салынған ағаш подностар, күміс пен қоладан жасалған қымбатты құтылар қойылған.
Табылған мола 40-тан астам қорғаннан тұратын және тарихтың көптеген құпияларын сақтаған үлкен мазардың оңтүстік шетіне орналасқан. Антропологтардың анықтамасы бойынша Есік қорғанында жерленген адамның жасы 17-18-дерде және ол біздің эрамызға дейінгі ІҮ ғасырдың аяғында өмір сүрген.
Ашық аспан астындағы «Сақ қорғандары» мұражайында болу – осыдан мыңдаған жылдар бұрын Ұлы Дала өңірінде құрыла бастаған қазақ мемлекеттігінің бастамасымен танысу.