Шымбұлақ – Қазақстанның ең танымал, саяхатшылар көп келетін тау-шаңғылық
курорты. Әсем қала Алматы орталығынан 25 шақырым жерде, Іле Алатауы шатқалынан
2260 метр биіктікте орналасқан. Ауа райы келушілер үшін қолайлы болып табылады. Жаз
кезінде орташа температура +20С болса, қыс мезгілінде -7С-қа дейін барады. Мұндағы
қардың орташа деңгейі 150 см болады. Шымбұлақ қоңыр салқын күздің қарашасынан
бастап мамырға дейін қар астында жатады.
«Медеуден» «Шымбұлаққа» дейін аспа жол бар. Оның ұзындығы – 4,5 шақырым. Бұл
жерде түрлі сауықтыру орталықтары мен кешендер жұмыс істейді. Мұнда
демалушылардың қауіпсіздігі қатаң қадағаланады.
Денсаулық саяхат кезінде ерекше күтімді қажет етеді. Саяхатқа шықпас бұрын барар
жердің климаты, тамағы жайлы алдын ала ғаламтордан біліп алыңыз. Жолға жиналғанда
қажетті заттармен бірге дәрі-дәрмек салынған қобдишаны алуды ұмытпаңыз. Ауа райына
сай киінуді де ұмытпаған жөн.
1. Берілген тұжырымдардан екі «шын» ақпаратты анықтаңыз. [1]
Тұжырым Шын Жалған
Шымбұлақта ауа райы келушілер үшін қолайлы емес.
Аспа жолдың ұзындығы – 5,4 шақырым.
Шымбұлақта түрлі сауықтыру орталықтары мен кешендер қызмет
көрсетеді.
Саяхатқа шыққанда ауа райына сай киіну керек.
2. Мәтіннен берілген сөздің синонимдерін табыңыз. [1]
ыңғайлы (синоним) -
Мәтіннен берілген сөздің антонимін табыңыз. Жаз - [1 ]
3. Сөйлемдерді мәтін мазмұны бойынша рет-ретімен орналастырыңыз (1, 2, 3).
[1]
Мәтіндегі ақпараттар Реті
А Мұнда демалушылардың қауіпсіздігі қатаң қадағаланады.
В Саяхатқа шықпас бұрын барар мекенің жайлы алдын ала ғаламтордан
біліп алыңыз.
С Шымбұлақ – Қазақстанның саяхатшылар көп келетін тау-шаңғылық
курорты.
4. Мәтін мазмұнына сай келмейтін сөзді көрсетіңіз. [1]
танымал қолайлы
аспа жол сауда жолы
5. Сұраққа толық жауап жазыңыз.
Саяхатқа қалай дайындалу керек? [1]
ЖАЗЫЛЫМ
Берілген тапсырмалардың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз. Сөздерді
орфографиялық нормаға сай жазып, қосымшаларды дұрыс жалғаңыз, жазба жұмыста
етістіктің шақтарын, сөйлем соңында қойылатын тыныс белгілерді орынды қолданыңыз соч
Салалас құрамластың құрамындағы жай сөйдемдер өзара бір – бірімен екі түрлі жолмен байланысады.
1. Интонация арқылы мағыналарының жаңындағына қарай іргелесе байланысады.
2. Салалас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірінен өзара жалғаулық щылаулар арқылы байланысады.
Ыңғайлас мәнді да, де,та, әрі, және , мен жалғаулық шылаулар.
Қарсылық мәнді бірақ, алайда , дегенмен, сонда да, әйтсе де, сөйткенмен, ал тәрізді жалғаулық шылаулар.
Себеп – салдар мәнді өйткені , себебі, сол себепті, сондықтан, неге десеңіз тәрізді жалғаулық шылаулар;
Талғау мәнді не, немесе, я, яки, не болмаса, я болмаса, яеи болмаса, әлде тәрізді жалғаулық шылаулар.
Кезектес мәнді кейде, бірде , біресе тәрізді жалғаулық шылаулар.
3. Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері .
Салалас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірімен өзара белгілі мағыналық қарым – қатынаста айтылады. Мағыналық қарым-қатынаста жұмсалуына қарай салалас құрмалас сөйлем мынадай алты түрге бөлінеді :
1. Ыңғайлас салалас.
2 Қарсылықты салалс.
3. Себеп – салдар салалас.
4. Ілектес салалас.
5. Талғаулы салалас.
6. Кезектес салалас.
Мағауин Мұхтар Мұқанұлы 2.2.1940, Шығыс Қазақстан облысы Аягөз ауданы — жазушы, әдебиет зерттеушісі, ғалым. Мемлекет сыйлығының лауреаты (1984), Қазақстанның халық жазушысы (1996). ҚазМУ-ды (1962), осы университеттің аспирантурасын бітірген (1965). 1965 — 86 ж. «Қазақ әдебиеті» газетінде бөлім меңгерушісі, «Жазушы» ба Жалын» альманағында бас редактордың орынбасары, Әдебиет және өнер институтында, ҚазПИ-да аға ғылым қызметкер, доцент, «Жазушы» ба бас редактор қызметтерін атқарған. 1988 жылдан «Жұлдыз» журналының бас редакторы. «Кешқұрым» атты тұңғыш әңгімесі «Жұлдыз» журналында жарияланды (1964). Соғыстан кейінгі ел өмірі бейнеленген
«Ақша қар» (1969);
«Бір атаның балалары» (1973);
«Қияндағы қыстау» (1977);
«Көк кептер» (1979) әңгіме, повестер жинақтары мен;
«Көк мұнар» (1971);
«Шақан шері» (1984).
романдары басылып шықты. Қазақ халқының көрші мемлекеттермен дипломатиялық қарым-қатынасы тарихи-көркемдік тұрғыдан тұңғыш рет суреттелген «Аласапыран» тарихи дилогиясы 1981—83 ж. жарық көрді. Романда қазақ ордасын Тәуекел хан басқарған тұстағы (16 — 17 ғ-лар) қоғамдық-әлеуметтік жағдай көрініс тапқан. Хан мұрагері Ораз-Мұхаммед пен оқымысты Қыдырғали Жалайыридың, Едіге би ұрпағы Петр Урусовтың көркем бейнелері сомдалған. Томан би, Манақ батыр, Ділшат, Ай-Шешек бегім, секілді кейіпкерлерді суреттеу арқылы қаламгер Ораз-Мұхаммед тұлғасын даралай түседі. Романда көшпелі тұрмыс көріністері, аңшылық, саятшылық сынды ұлттық дәстүрлер көрініс тауып, Қазақ хандығының Ресей, Иран, Бұқар, Сібір хандықтарымен өзара қатынастары, ішкі-сыртқы саяси жағдайлары сипатталған. Жазушы шығармаларында 20 ғ-дағы ауыл, қала тұрмысы, түрлі әлеуметтік топ өкілдерінің тағдыры психология-философия тереңдікпен көркем бейнеленген. «Қобыз сарыны» (1968) монографиясында хандық дәуірде өмір сүрген ақын-жыраулар шығармаларын (15 — 18 ғ-лар) жүйелі түрде талдады.