Снизу есть перевод. 1 Жергілікті өркениет-бұл белгілі бір аймақта тұратын мал шаруашылығымен айналысатын адамдардың қауымдастығы, өркениеті. Көшпелілердің шығуына географиялық орта мен ауа райы әсер етті. Көшпелілік белгілі бір геофизикалық, табиғи-климаттық аймақтарда қалыптасады. Бұл қандай аймақтар, олардың экологиялық жүйесі қандай? Әдетте, бұл дала, шөлейт, шөлді және құрғақ дала, тау бөктері, таулы жер қойнауы. Мұндай жерде жиі жаңбыр аз болады, бірақ тек 200400 мм шегінде мұндай аймақтарға Қазақстан да кіреді.
2 көшпелі өмір салты ол халықтарды табиғатқа жақын болуға, табиғатты бағалауға, оның құпияларын білуге шақырды. Сондықтан көшпелі елдерде" жабайы табиғат"деген ұғым мүлдем жоқ. Көшпенділердің өмірі туралы табиғатта тарихшылар, философтар, орта ғасыр ойшылдары ямсана жазған.
Сақ туралы басқа елдердің зерттеушілерінің құнды жазбалары сақталған. Олар көшпенділерді "жоғары рухани, таза қанды, бейбітшіл, әділ, қаһарман, ұйымшыл халық"деп бағалады. Біздің дәуірімізге дейінгі V ғасырда өмір сүрген тарихшы Геродот көшпелі скиф тайпаларын дәріптеді.
3 Алайда, көшпелілер туралы теріс түсініктер бұрын да, кейін де кездесіп отырды. Көне Қытайда "көшпелілер - жабайы, мәдениеттің қас жауы" деген түсінік қалыптасты. Еуропада да көшпелілерді "тағы, жабайы, өркениеттің жауы" деп есептеді. Себебі сақтар соғыс өнеріне жетік, жауынгер, батыр, ержүрек халық болды, сондықтан айналасандағы көршілеріолардан қауіптеніп отырды. Ал кеңестік идеология көшпелілер туралы мүлде кері көзқарас қалыптастырды. Өйткені бұл саясат кез келген халықтын тарихын, дәстүрі мен мәдениетін жоюды мақсат етті.
ответьте на вопросы по тексту:
Көшпелілер өркениеті деген не?
Көшпеліктің шығуына не әсер етті?
Зерттеушілер көшпелілерді қалай бағалады?
Оларды қандай тарихшы мадақтап жазды?
Неліктен көрші елдер олардан қауіптеніп отырды?
Перевод текста:
1 Кочевая цивилизация - это сообщество, цивилизация людей, занимающихся скотоводством, живущих в определенной местности. На выход кочевья повлияла географическая среда и погода. Кочевничество формируется в определенных геофизических, природно-климатических зонах. Какие это регионы, какова их экологическая система? Как правило, это степные, полупустынные, пустынные и сухие степи, предгорья, горные недра. В таком месте часто бывает мало дождей, но только между 200400 мм. В такие регионы входит и Казахстан.
2 кочевой образ жизни он побуждал народы быть ближе к природе, ценить природу, узнавать ее тайны. Поэтому в кочевых странах вообще нет такого понятия, как" дикая природа". О жизни кочевников на природе писали историки, философы, мыслители средневековья ямсана.
О Саках сохранились ценные записи исследователей из других стран. Они оценили кочевников как "высокодуховный, чистокровный, миролюбивый, справедливый, героический, сплоченный народ". Историк Геродот, живший в V веке до нашей эры, прославил кочевые скифские племена.
3 однако предрассудки о кочевниках встречались как до, так и после. В Древнем Китае сложилось понятие "кочевники-дикие, злые враги культуры". Даже в Европе кочевников считали "опять же, дикими, врагами цивилизации". Потому что Саки были народами воинскими, богатырскими, храбрыми, в совершенстве владеющими военным искусством, поэтому их окрестные соседи опасались. А советская идеология выработала совершенно противоположный взгляд на кочевников. Ведь эта политика ставила своей целью искоренение истории, традиций и культуры любого народа.
перевод вопросов:
Что такое кочевая цивилизация?
Что повлияло на выход кочевников?
Как исследователи оценивали кочевников?
Какой историк их хвалил?
Почему соседние страны опасались их?
скоро уроки...
Бердібек Соқпакбаевтың «Менің атым Қожа»атты шығармасының кейіпкерлері
• Қожа — Шығарманың басты кейіпкері. Шын аты Қожаберген. Бір сыныпта екі Қожа болғандықтан, шатастырмас үшін оны "Қара Қожа" деп атайды. Кейде келемеждеп, «Қара Қожа» деудің орнына «Қара Көже» дейді. Шашы қайратты. Бойы - орта бойлы, әжесі "әкең тәрізді сұңғақ боласың" дейді. Мектепте дәрігер өлшегенде жүз отыз тоғыз сантиметр шыққан. Жасы он екіде. Бесінші сыныпты бітірген. Арманы: оқу бітіріп, университетке түсу. Жазушы болу.
• Жанар — Қожамен бірге оқиды. Қожаның ойынша "кластағы ең бір ақылды қыз. Сұлу." Дауысы әдемі, ән салады. Басына үкілі тақия киіп, мың бұралып «Қамажайға» билейді. Өнерлі қыз. Сыныптағы бірінші үздік оқушы.
• Сұлтан — ол Қожаның жан досы. Бойы ұзынша арық келген жігіт. Қожадан екі-үш жас үлкен. Әкесі Сүгір жылқы бағады. Бірақ ол біраз жыл бұрын оқуды тастап кеткен және жаман қылықтарға әуес.
• Қаратай — көрші колхоздағы комбайншы. Қаратайдың әйелі дүние салған. Ол Қожаның анасына үйленбекші. Қожа оны жек көреді.
• Жантас — Ол Қожамен бір сыныпта оқиды. Жантас пен Қожа бір бірін ұнатпайды. Себебі Жантас Қожаны үнемі «Қара көже» деп мазақтайды және екеуі де Жанарды ұнатқандықтан үнемі сөзге келіп қалады. Сол себепті өз сыбағасын алады.
• Майқанова — Қазақ тілі пәнінің мұғалімі (Майқанова Сәбира). Қожа оқитын сыныптың жетекшісі. Ол адамгершілігі мол әрі ақылды ұстаз.
• Әжесі — Қожаны қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмай қызғыштай қорғап өсіреді. Өзінің ерке немересін еш жамандыққа қимайтын жанашыр жан.
• Анасы — Қожаның анасының аты — Миллат. Ол ақылды, тәрбиелі адам. Ауылдың үлкен-кішісінің бәрі бірдей алдынан қия басып өтпей, хан көтеріп, құрметтеп тұрады. Екі бірдей сайлауда қатарынан аудандық советке депутат етіп сайланған.
• Сәйбек қарт — Мектеп күзетшісі. Ол Қожаның әкесі Қадырдың досы, әкесі туралы көп білетін әрі Қожаға ақыл айтқан кісі.
• Оспанов — зоология пәнінің мұғалімі. Қожаның жақсы көретін мұғалімдерінің бірі. Ол Қожаның әкесінің көзі тірі кезіндегі жан досы болған.
• Жақанов — Қожаның сыныптасы.
• А.Михайловна — Толық аты: Анфиса Михайловна. Орыс тілі пәнінің мұғалімі. Қожаның айтуынша, "мұғалімдердің ішіндегі алтын адам".
• Сүттібайдың Қожасы — Қожаның сыныптасы. Сүттібайдың үлкен баласы. Бір сыныпта екі Қожа болғандықтан, шатастырмас үшін оны өңіне қарап "Сары Қожа" деп атайды.
Үстеулер
Үстеу заттың әр қилы қимылы мен ісінің (етістіктің) әр түрлі сындық, бейнелік, мекендік, мезгілдік, шарттық, мөлшерлік күй-жайлары мен сынның белгісін білдіретін сөз табы.
Үстеу сөздері морфологиялық құрылысы және құрамы жағынан екі топқа бөлуге болады: негізгі үстеулер мен туынды үстеулер.
Үстеу сөздер мағынасына қарай таптастырғанда мынадай сегіз топқа бөлінеді.
1. Мезгіл үстеулер
2. Мекен үстеулер
3. Мөлшер үстеулері
4. Сын (бейне) үстеулері
5. Күшейту (я ұлғайту) үстеулері
6. Мақсат үстеулері
7. Себеп-салдар үстеулері
8. Топтау (бөлу) үстеулері
Мезгіл үстеулер
Мезгіл үстеуі қашан? қашаннан? деген сұраққа жауап беріп, қимылдың, іс-әрекеттің мезгілін, мерзімін, уақытын білдіреді. Мезгіл үстеуі етістікпен тіркесіп қолданылады. Мысалы: таңертеңнен (қашаннан?) кетті, жазғытұрым (қашан?) келеді, ала жаздай (қашан?) еңбектенді, күні-түні (қашан?) оқыды, т. б.
Мекен үстеулер
Мекен үстеуі қимылдың, іс-әрекеттің орындалатын орнын, мекенін көрсетіп, қайда? қайдан? қалай қарай? сұрақтарына жауап береді. Мысалы: Тауға қарай (қалай қарай?) өрмелеу, алға (қайда?) жылжыды, ілгері-кейін (қайда?) қозғалды, жоғарыдан (қайдан?) түсті, т. б.
Сын (бейне) үстеулері
Сын-қимыл (бейне) үстеуі іс-әрекеттің, қимылдың амалын, тәсілін, сын-бейнесін білдіреді. Сұрақтары: қайтіп? қалайша? қалай? кімше? Мысалы: Ақырын (қалай?) жүгірді, қазша (қалайша?) қаңқылдады, бекерден-бекер (қалай?) отырма, балаша (кімше?) мәз-мейрам болды, бүркіттейін (қалайша?) шүйілді, қолма-қол (қалай?) хабарласты, т. б.
Мөлшер үстеулері
Мөлшер үстеуі қанша? қаншама? қаншалық? қаншалап? деген сұрақтарға жауап береді. Мөлшер үстеуі сынның немесе қимылдың көлемдік дәрежесін, мөлшерін, шама-шарқын білдіреді. Мөлшер үстеуі етістікпен тіркесіп келгенде қимылдың шама-шарқын, мөлшерін білдіреді. Мысалы: сонша (қанша?) шаршапты, біршама (қаншама?) кешігіп қалды, недәуір (қалай?) өскен екен. Ал сонша (қанша?) биік, біршама (қанша?) алыс, недәуір (қалай?) ұзақ дегенде мөлшер үстеулер сын есімдермен тіркесіп, сынның мөлшерін, көлемін білдіреді.
Күшейту (я ұлғайту) үстеулері
Күшейткіш үстеуі қимылдың, іс-әрекеттің, сынның сапасын, белгісін не солғындатып, не күшейтіп көрсетеді. Сұрағы: қалай? Мысалы: әбден жүдепті, керемет биледі, мүлдем қозғалта алмады. Сонымен бірге күшейткіш үстеуге сын есімнің күшейтпелі шырайын жасайтын ең (биік), өте (салмақты), аса (терең), тым (терең), кілең (жүйрік) сөздері де жатады.
Мақсат үстеулері
Мақсат үстеуі не мақсатпен? қалай? деген сұраққа жауап беріп, іс-әрекеттің, қимылдың орындалу мақсатын білдіреді. Мысалы: әдейі айтты, қасақана кетіп қалды, жорта білмегенсіді, әдейілеп шақырды.
Себеп-салдар үстеулері
Себеп-салдар үстеуі не себепті? қалай? неге? деген сұрақтарға жауап береді. Себеп-салдар үстеуі қимылдың, іс-әрекеттің болу себебін білдіреді. Себеп-салдар үстеуіне: құр босқа, лажсыздан, босқа, амалсыздан, бекерге, шарасыздан сөздері жатады. Бұл сөздер етістікпен тіркесіп қолданылады. Мысалы, босқа ренжіді, лажсыздан келісті, т. б.
Үстеу сөздер етістікпен тіркесіп қолданылады.