СОР КАЗ ЯЗ 1-тапсырма . Мәтінді оқы.
Ұлы Жібек жолы Байырғы заманда жердің түкпірінде тұратын адамдар бір-бірімен сауда жүргізген. Алғашында ол қажетті заттармен айырбас ретінде жүзеге асқан. Мысалы, асыл тастар, алтын, күміс, тұз, шипалы өсімдіктер мен хош иіс сулары, азық-түлік және басқа да тауарлармен алмасқан. Кейіннен ақшаға сауда-саттық басталып, базар, жәрмеңке, сауда жолдары ашылды.
Ұлы Жібек жолының Қазақстан жерінен өткен жолы Сауран қаласы болды. Қазақстан жеріндегі орта ғасырдағы ірі қалалардың бірі. Жібек жолындағы тағы бір тарихи қала – Иасы, кейіннен Түркістан атанған. Түркістан ертеден «екінші Мекке» деп аталып кеткен. Қожа Ахмет Иассауидің кесене ғимараты – бүкіл Орта Азиядағы сәулет өнерінің керемет үлгісі болып табылады.
Жібек жолындағы даңқты қалалардың бірі Отырар еді. Бүкіл Шығысқа аты әйгілі қала ең алғаш Фараб деп аталды. Әл Фараби атанған ұлы ғалым Әбу Насыр Ибн Мұхаммед шыққан қала.
2-тапсырма . Мәтін бойынша кестедегі ақпараттың дұрыстығын тексер
№ Сөйлемдер Дұрыс Бұрыс
1 Мысалы, асыл тастар, алтын, күміс, тұз, шипалы өсімдіктер мен хош иіс сулары, азық-түлік және басқа да тауарлармен алмаспаған.
2 Бүкіл Шығысқа аты әйгілі қала ең алғаш Сауран деп аталды
3 Жібек жолындағы тағы бір тарихи қала – Иасы, кейіннен Түркістан атанған.
4 Жібек жолындағы белгісіз қалалардың бірі Отырар еді
Жазылым.
3-тапсырма . Мәтін бойынша 3 сұрақ құрастырып жаз .
Өте ерте кездері Қытайдан бастап Орталық Азия арқылы Таяу Шығысқа баратын керуендік жол бағыты пайда болған. Тек ХІХ ғасырда ғана бұл жолдың атауын неміс географы Фердинанд фон Рихтгофен қолданысқа енгізген екен.
«Ұлы Жібек жолы» - адамзат өркениетінің тарихи ескерткіштердің бірі. Жолдың бұлай аталуына сауданың негізгі заты Қытайдан шығарылатын жібек мата себеп болды. Бұл жол Еуропа мен Азияның - Батыс пен Шығыстың арасын жалғастырған көпір жолы болған.
Бұл жолдың басым бөлігі Орта Азия мен Қазақстан жерінің үстімен өтті. Жол Қытайдан басталып, Қазақстанның ежелгі қалалары - Түркістан, Қашғар, Жетісу, Сырдарияны жағалап, Арал маңынан әрі қарай Батыс елдеріне өткен.
Жібек мата, былғары, темір, фарфордан жасалған тұрмыстық бұйымдар мен қару-жарақтар, киім-кешек, шабдолы, өрік сияқты жемістер керуен арқылы сауда үшін тасымалданған.
Қазіргі күні Қазақстан мен Қытай елдерінің арасында ынтымақтастығын бекіту үшін конференциялар, жобалар ұйымдастырылып жатыр. Оның басты мақсаты - Қазақстан мен Қытай арасындағы Ұлы Жібек жолын қайта жаңғырту.
1.
2.
3.
4-тапсырма. Мәтін бойынша сөйлемдерді толықтырып жаз.
1. - адамзат өркениетінің тарихи ескерткіштердің бірі.
2. - Түркістан, Қашғар, Жетісу, Сырдария.
3. Оның басты мақсаты - қайта жаңғырту.
іід-де халықтың тұрмысы жақсарған сайын, қылмыс санының да артып бара жатқанын айтады. өзіміздің ұрыларымыз жеткілікті, бірақ статистиканы «гастролерлер» бұзып отыр, қала қ тұрғыда ауқатты болған сайын, соғұрлым тартымды болады. сондықтан бізге оңтүстіктен де, солтүстіктен де, таяу шетелден де, шалғайдан да, мәселен, кавказдан немесе әзірбайжаннан да келуге ерінбейді бұл тұрғыда атырау майлы шелпекке айналған. әсіресе, тонаушылар үшін көршілік қарым-қатынас жолға қойыла қоймаған жаңа үйлер өте қолайлы. бұл тұрғыда үй алдында шүйіркелесіп отыратын қариялардың көмегі теңдессіз. сондықтан олармен жақсы қарым-қатынас орнату мүлік қауіпсіздігін сақтаудың бірден бір жолы. олар біздегі көп қабатты үйлердің 99,9 пайызында жоқ консьерж қызметін алмастыра алады. ал қалған 0,1 пайыздың жолдары болған, - дейді іід криминалдық полиция басқармасы бастығының орынбасары руслан мырзабаев.
- консьерждері бар үйлерге, әдетте, тонаушылардың қызығушылықтары бәсеңдейді. олар үйге кімнің келгенін, нешеде келгенін жазып алып отырады. яғни, подъезден мүліктерді алып кетуді айтпағанның өзінде, оған еленбей кіріп кетудің өзі мүмкін емес. тұрғындары күзетті формальды тұрғыда емес, агенттіктен жалдайтын үйлер бар. көп қабатты үйлердің көбінде қағаз жүзінде күзет қызметі бар, ол пайдалану шығындарына кіреді, ал бір жағдай бола қалғанда, олар ешқандай жауапкершілік алмайды.
тағы бір жақсы нәрсе – домофондар. олар да теріс пиғылды ң келуін әжептәуір азайтады. қазір ұрылардан қорғауға мүмкіндік беретін түрлі құралдар мен аспаптар жеткілікті. әрине, қылмыстардың көп бөлігі аяқ астынан жасалады, алайда кәсіпқой ұрылар өзгеше әрекет етеді. олар өздері нысанаға алған нысанды: кімнің тұратынын, қандай көлікке мінетінін, қайда жұмыс істейтінін, үйден нешеде шығып, нешеде келетінін, есік пен терезелеріндегі ілмектердің қандай екендігін ұзақ зерттейді. мұндай жағдайда есіктің көзіне орнатылған шағын камера арқылы қылмыстық пиғыл туралы біліп, оларға осылайша ескерту беруге болады. базар ұрыларды қорқытып-үркітетін қымбат емес құралдарға: кездейсоқ жанасқан кезде іске қосылатын сиреналарға, «пугалка» деп аталатын бақырауықтарға толы. бұлардың барлығын мамандарды шақыруға қаржыңыз жетпесе, өзіңіз орнатуыңызға болады. дабылдатқыштар секілді кәсіби деңгейдегі күзет жүйелері сенімдірек екені даусыз. бұлар қымбат дүние, дегенмен, егер қожайындары жиі әрі ұзақ уақытқа басқа жаққа жиі кететін болса, нағыз керек құрал осы. күзет агенттіктерінің мұндай қызмет түрлерін вахталық әдіспен жұмыс жасайтындар жиі пайдаланады.
билік те осы проблеманы қолға алған. қазір қалалық әкімдік «қауіпсіз аула» бағдарламасын енгізуде. ол ықшамаудандар мен аулалардағы ахуалды жақсартады деп үміттенеміз. бұл бағдарлама тәулік бойына бейнебақылау жасайтын болады.
жеке үй-жайлардың қожайындарына цокольды немесе бірінші қабаттың терезелеріне темір тор немесе металл рольставнилер , кіре беріске мықты есік орнатуға кеңес берер едім. биік дуал, сенімді қақпа және домофоны бар есікшенің де, бейнебақылау камерасын орнатып, бастысы, ит асыраудың да маңызы зор. оқпен атылатын қаруды да ұстауға болады, тек арнайы сейфіңіз болса ғана. іід жеке үй-жайда қару сатып алып, сақтауға рұқсат береді. бірақ, есіңізде болсын, бұл қ тұрғыдан ғана емес, психологиялық жағынан дайындығы бар үшін өзін-өзі қорғаудың бір түрі. кез келген ң, тіпті қылмыскерді де атуға қолы бармайды!