kari65

13.05.2023 20:31 •  Қазақ тiлi

СОР ПО КАЗАХССКОМУ ЯЗЫКУ Бөлім бойынша жиынтық бағалау №2 2-тоқсан
«Қазақстанның ежелгі қалалары және Ұлы Жібек жолы»,
«Спорт және денсаулық күтімі»

Оқушының аты-жөні:
Сынып:
Күні:

1-тапсырма. Мәтінді мұқият оқыңыз.
Ұлы Жібек жолы
Байырғы заманда жердің түкпір-түкпірінде тұратын адамдар бір-бірімен сауда жүргізген. Алғашында ол қажетті заттармен айырбас ретінде жүзеге асқан. Мысалы, асыл тастар, алтын, күміс, тұз, шипалы өсімдіктер мен хош иіс сулары, азық-түлік және басқа да тауарлармен алмасқан. Кейіннен ақшаға сауда-саттық басталып, базар, жәрмеңке, сауда жолдары ашылды.
Ұлы Жібек жолының Қазақстан жерінен өткен жолы Сауран қаласы болды. Қазақстан жеріндегі орта ғасырдағы ірі қалалардың бірі. Жібек жолындағы тағы бір тарихи қала – Иасы, кейіннен Түркістан атанған. Түркістан ертеден «екінші Мекке» деп аталып кеткен. Қожа Ахмет Иассауидің кесене ғимараты – бүкіл Орта Азиядағы сәулет өнерінің керемет үлгісі болып табылады.
Жібек жолындағы даңқты қалалардың бірі Отырар еді. Бүкіл Шығысқа аты әйгілі қала ең алғаш Фараб деп аталды. Әл Фараби атанған ұлы ғалым Әбу Насыр Ибн Мұхаммед шыққан қала.
Ұлы Жібек жолында тарихи қалалардың қатарына Испиджап, яғни, Сайрам да жатады. Сайрам ұзақ жылдар бойы Жібек жолы бойындағы саяси жағынан да, экономикалық жағынан да, мәдени жағынан да еңсесі биік қалалардың бірі болып қалған.
Сол тұстағы аса ірі сауда орталығы Тараз болды. Елдер оны саудагерлер қаласы деп атаған. Тараздың жүрегі – мешіттері, керуен сарайлары болса, базардың айналасында түрлі шеберханалар, наубайханалар орналасқан. Ертеде Тараз қаласындағы сауда базарын көргендер «Тараз базары – әлем айнасы» дейтін. Себебі, бұл жақта кез келген дүниені айырбастауға, сату мен сатып алуға болатын.
Сөйлемдердің қазақша нұсқасын мәтіннен тауып жаз.
(Найди перевод предложений в тексте)
Отырар один из славных городов на Великом Шелковом пути. ( )
Потому что в этом месте можно было продать и купить любую вещь. ( )
2) Сұрақтарға жауап бер.(ответь на вопросы)
Ұлы Жібек жолының қай мемлекетте өткен жолы Сауран қаласы болды? ( )
Сол тұстағы аса ірі сауда орталығы қай қала болды? ( )

3) Қазақстанның ежелгі қалаларының бірі туралы мәтін жаз.
(Напиши текст об одном из древних городов Казахстана) ( )

2-тапсырма. Бегабат Ұзақов «Жантаза» (әңгімеден үзінді)
Екі күннен бері орта бойлы, төртбақ денелі, қалың қабақты, қарасұр жігіт торы атпен желдіртіп келеді. Бес қаруын түгел асынған. Қызылқұмның жұмақ көркіне қызыға көз тастап келе жатқан жасы әлі жиырмаға тола қоймаған жігіттің кеудесіндегі елдің тірлігі де үнемі осындай мамыражай кеше берсе ғой деген арман ұлғая түсті.
«Тіршілік неткен тұрлаусыз еді! - деген ой келді оның қиялына. – Айналаны көріктендіріп тұрған мына раң, қызғалдақтар құралайдың салқыны өткен соң күнге күйіп, желге ұшарын білмейді-ау! Адамдар солай, тайталасып өтеді. Күреспесең, ғұмырың қамшының сабындай қысқа. Тосыннан келген дүлей күш сындырып кеткенін байқамай да қаласың...»
Болатын бала он төртінде бас болар. Кеудеде жолбарыс жүрек соғып тұрған кезде ер жігіт үйінде бұғып жата алмас. Сыр бойындағы қалың елдің қамын жеп, жас күнінен атқа қонып, ақ найза ұстады. Он жетіге толар-толмас кезінде айрандай ұйып отырған елге оңтүстіктегі ала шапандылардың әскері киліге кіріп, ойран салды. Жекпе-жекте бас батырына найза қадап, аттан аударды. Ел тізгінін ұстағандар екі тарапқа жалтаңдап ашырқаған халқын тойдырудың орнына, алқымын толтыруымен әлек. Жағдай бұлай жалғаса берсе, тұлымды ұл - құлға, бұрымды қыз - күңге айналарын сезген бұл жігіт араздасқан ағайынды жарастырып, елді біріктіруімен әуре. Арал, Сырдың кейбір салаларына бөген құрып, егіншілікпен айналысуға үндеді.

Мәтін бойынша кестені толтыр. Кейіпкердің мінез-сипатын, іс-әрекетін анықта.
Заполни таблицу по тексту (Определи характер и действие персонажа)
( )

Кейіпкердің аты
Имя персонажа
Кейіпкердің жасы, түрі, сыртқы келбеті
Возраст,тип характера персонажа
Кейіпкердің мінезі, қылығы,ішкі жан дүниесі
Характер, поведение, внутрений мир персонажа
Кейіпкердің
іс-әрекеті
Действия персонажа
Барлығы

Бағалау критерийі
№ тапсырма
Дескриптор

Білім алушы

Өз пікірін өзгелердің пікірімен
салыстырады.
1
Мәтіннен қазақша нұсқасын табады.
2
Сұрақтарға жауап береді.
2
Ежелгі қала туралы мәтін құрастырады.
5

Автор берген мінездемені анықтайды.
Мінездемедегі тілдік құралдарды талдайды.
2
Шығармадан кейіпкерге берілген автор мінездемесін табады.
1
Кейіпкердің сыртқы келбетін суреттейді.
1
Кейіпкердің мінезін,қылығын,ішкі жан –дүниесін анықтйды.
1
Кейіпкердің қарым-қатынасын, іс-әрекетін сипаттайды.
1
Барлығы
13

Кейіпкерге берілген автор
мінездемесі

Бес қаруын түгел асынған , Қызылқұмның жұмақ көркіне көз тастап кле жатқан,жасы әлі жиырмаға тола қоймаған , кеудесінде ел үнемі
Кейіпкердің
жасы, түрі,
сыртқы келбеті

Жасы он тоғызда ,орта бойы,төртбақ денелі,қалың қабақты,қара сұр жігіт.
Кейіпкердің
мінезі,
ішкі жан-дүниесі​