Шығыс Түрік қағандығы – ыдырап, екіге бөлінуі нәтижесінде пайда болған ортағасырлық түркілер мемлекеті (687 – 745). Түрік қағандығында саяси-әлеуметтік қайшылықтардың шиеленісуі, оның дербестікке ұмтылған жеке бөліктерінде оқшаулану үрдісінің күшеюі елдің шығыс және батыс болып екіге бөлінуіне алып келді. Бөліну шамамен 6 ғасырдың 90-жылдарына қарай басталды. Бұл кезде шығыс түркілер Суй әулетіне қарсы соғысып жатты. 618 ж. Суй әулеті биліктен кетіп, орнына келді. Тан әулетін билеген табғаштар түркілерге қарсы жаугершілік саясат жүргізіп, Шығыс Түрік Қағандығына қарасты тайпаларды орталық билікке қарсы айдап салып отырды. Ақыры 630 ж. табғаштар 100 мың қолмен басып кіріп, түркілерді өзіне бағындырды. Тан билігі жарты ғасырға созылды. Тәуелсіздікті қалпына келтіру үшін түркілер Тан басқыншыларына қарсы Білге Құтылық пен Тоныкөктің бастауымен көтеріліске шықты. Көтерілісшілер 686 ж. Тан патшалығының орталық аймағы Синьчжоуға шабуыл жасады. Оларға тойтарыс берген қытайлар 687 ж. қарсы шабуыл ұйымдастырды. Түркілер қорғана отырып, қоныстанды және Білге Құтылықты “Елтеріс қаған” (“Елінің басын құраушы”) деген лауазыммен қаған көтерді. 693 ж. Білге Құтылық қайтыс болып, орнына інісі Қапаған қаған таққа отырды. Қапаған Тан патшалығының шекаралық (Цинпин) аймағына шабуыл жасап, Тоныкөкті Алтайдағы он оқ тайпасына немесе Батыс түріктерге қарсы жорыққа аттандырды. Тоныкөк жазба ескерткішінде айтылғандай Шығыс түріктер табғаштармен он жеті рет, қидандармен жеті рет, оғыздармен бес рет соғысып, ел іргесін Хангай жоталарынан Темір қапаққа дейін жеткізді
Менің ана тілі - орыс. Бұл әлемдегі ең бай, керемет тіл болып табылады! Классикалық орыс әдебиеті бүкіл әлемге әйгілі әдемі және шын мәнінде ұлы жұмыстар, үлкен саны бар. Ресей - Бағалы аумағы орыс тілінде сөйлейді, және оған байланысады, олардың әрқайсысы ұлт үлкен саны, үйі болып табылады үлкен ел. Бұл біздің ана тілін құрайды - әлемнің бірБала кезінен бастап, ана аузынан, біз барлық туралы колыбельные, ертегілер, әңгімелер естиміз. Біз тіл негізі болып табылады сөзі арқылы әлемді қабылдайды. Сәл Есейіп, мектепте, біз осылайша өз ұлылығын құрмет төлеп, және оның орасан зор байлық тағзым, тіл, оның грамматика, лексика ережелерін үйренуге бастайды. Дұрыс айтуға және өз ана тілінде жаза қалай білмейсіз бе - жоғары надандық болып табылады. Жалғыз адам - ана тілін, адам мәңгі өз Отанын жоғалтады, және отанына жоқ адамдар, адам оған ұнамды болу үшін, бұл менің қолымнан ештеңе жоқ, ана тілін білмейтін, ер адам біле бермейді.«Әр ұлттың тағдыры органикалық, оның тілі тағдыр тоғысқан. Олардың ана тілі тек өзінің тасымалдаушылар болады ұстаңыз қастерлі. Өйткені, әрбір ұлт - бұл бірегей мәдениеті, тарихы мен дәстүрі бар. Және, әрине, тіл «- Ол шын мәнінде дұрыс ... жазушылар бірін жазған! халықтардың тағдыры әрқайсымыздың тағдыры өз тілінде күресуге білім мен дағдыларды байланысты, тіл ғана тәуелді емес. Ал, оның иелері мен тасымалдаушылар ғана болады сүйіспеншілікпен ана тілін сақтауға және дамыту.
