Стестом по казахскому ( 5 вопросов) «внимательно прочитайте текст и выполните по тексту».
шоқан бастаған сыныптың өз бөлмелерінде дуылдасып, әңгімелесіп отырған. кенет тәлімгер офицер кіріп келді. бұл өзі бір мазасыз еді. тым-тырыс бола қалды. төсек-орын ұқыпты жинаулы, еденде сынық шөп жоқ, айнала мұнтаздай таза. офицер шоқан бастаған сынып жататын бөлмеден ешбір мін таба алмай, шығып кетті. кенет анатолий деген офицердің соңынан жүгіріп барып, жабулы тұрған есікті жұдырықпен қойып-қойып қалды. ол жүгіріп келіп орнына отыра бергенде, есік ашылып, офицер қайта кірді.
– есікті ұрған кім? кәне, тез айтындар!
тым-тырыс, тіс жарып еш нәрсе айтпайды. ешкім мойнына алмады. ашуға булығып, түтіккен офицер корпустың бастығына келіп рапорт жазып, шоқанның сыныбын жазалауын өтінді. келесі күн корпус бастығының өзі келіп, шоқаннан бастап бәрінен:
– тәртіпсіздік еткен кім? – деп сұрады. бірақ ешкім ләм демеді. корпустың бастығы бұл сыныптың түгелдей жазалады.
бірде бастық шоқанды шақыртып, әдепсіздік істеген айтып бер деп қайта сұрады.
– мұны істеген мен емес. ал тентектікті кім істесе, сол өзі айтсын, – деді шоқан. – батылы барса, өзі айтсын, жолдастарын мына жазадан құтқарсын, біз қорқаққа куә бола алмаймыз! – деді.
бөлмеге келген соң, шоқан бірге әлгі анатолийді ортаға алды.
– «қорқарың бар, қораға кірме» деген біздің қазақта мақал бар, анатолий, сен жұдырығыңды офицердің сыртынан түйгенше, батыр болсаң, айтарыңды неге көзіне айтпадың? қорқақ! – деді.
қысқы демалыс кезінде анатолийді ң ешқайсысы шығарып салмады. үйіне жалғыз кетті. сол бетімен ол корпусқа «қорқақ» деген атақтан да қорқып келмей қойды.
6. мәтін жастарды неге баулиды?
a) көңілділікке.
b) еңбекқорлыққа.
c) білімділікке.
d) батылдыққа.
e) іскерлікке.
7. мәтіннің идеясы неде?
a) ал қорқарың бар, қолыңа ие болуың керек еді.
b) батыр болсаң, айтарыңды көзіне айт.
c) корпустың бастығы бұл сыныптың түгелдей жазалады.
d) тәлімгер офицер мазасыз, жөн-жосықсыз ұрыса береді.
e) ал тентектікті кім істесе, сол өзі айтсын.
8. «қорқарың бар, қораға кірме» деген мақалды кім айтты?
a) тәлімгер офицер.
b) корпус бастығы.
c) шоқан.
d) шоқанның жолдастары.
e) анатолий.
9. мәтінге сәйкес емес ақпарат
a) корпустың бастығы бұл сыныптың түгелдей жазалады.
b) ал қорқарың бар, қолыңа ие болуың керек еді.
c) ол корпусқа «қорқақ» деген атақтан да қорқып келмей қойды.
d) тәлімгер офицер шоқанға ұрысты.
e) шоқанның сыныбын жазалауын өтінді.
10. анатолий қысқы демалыстан кейін неге корпусқа қайтып келмеді?
a) ол «қорқақ» деген атақтан қорықты.
b) корпус бастығынан қорықты.
c) шоқаннан қорықты.
d) тәлімгер офицерден қорықты.
e) жолдастарынан қорқып келмей қойды.
Ара тора рассмотреть құдайының можно положительного батырының качестве, который защищает әлем міне разных угроз. Тор - грома скандинавский Бог. Он сильный, добрый и честный. Борется тор үшін и жиһазының справедливость. Он злобных адамның наказывает соң их деяния. Ал ара качестве злодея можно тора ағасын - Локи ұсынады, и жамандығының құдайының коварства. Он приносит боль и насилие. Вершит Локи наказывает адамның и свой соты помилование деген құқықпен. Он хочет всем әлеммен править, и всеми средствами пытается свергнуть жаһан богов.
Сөйлем мүшелерінің құрамына қарай бөлінуі.
Сөйлем құрауға қатысқан толық мағыналы сөздер сөйлем мүшелері деп аталады. Қазақ тілінде бес сөйлем мүшесі бар: бастауыш, баяндауыш, толықтауыш, пысықтауыш.
Сөйлем мүшесінің белгілері:
1) толық мағыналы сөз болу керек;
2) сөйлемдегі басқа сөзбен байланысып тұру керек;
3) сөйлем мүшелерінің бірінің сұрағына жауап беру керек.
Мысалы, Жылы желдің әлсіз ызыңы естіледі. Сөйлемде толық мағыналы бес сөз бар. Олардың әрқайсысы белгілі бір сұраққа жауап беріп тұр. Жылы – қандай? – сындық ұғым атауы, желдің – ненің? – заттық ұғым атауы, әлсіз – қандай? – сындық ұғым атауы, ызыңы – несі? – заттық ұғым атауы, естіледі – қайтеді? – қимылдық ұғым атауы.
Сөйлем мүшелері құрамына қарай дара, күрделі және үйірлі мүше болып үшке бөлінеді.
Дара сөйлем мүшесі толық мағыналы бір сөзден болады.
Мысалы, Аман жиналғандармен қысқа амандасты.
Сөйлемдегі әрбір сөйлем мүшесі – бір ғана сөзден құралып тұрған дара мүшелер.
Күрделі сөйлем мүшесі күрделі сөзден, тұрақты тіркестен не сөз тіркесінен, шылаулы сөзден құралады.
Мысалы, Еңбек Ері Ыбырай Жақаев екі рет Алтын Жұлдыз медалімен марапатталған еді.
Сөйлемдегі Еңбек Ері Ыбырай Жақаев – күрделі бастауыш, екі рет – күрделі пысықтауыш, Алтын Жұлдыз медалімен – күрделі толықтауыш, марапатталған еді – күрделі баяндауыш.
Үйірлі мүше – кемінде екі не одан да көп сөзден құралып, бастауыштық-баяндауыштық қатынастан тұратын, бір сөйлем мүшесінің қызметін атқаратын сөздер тобы. Үйірлі мүшелер көбінесе бар, жоқ, аз, көп тәрізді сөздерге және сын есімдер мен есімше тұлғаларына аяқталады.
Мысалы, Білімі көп адам жерде қалмайды. Білімі көп – қандай? адам – үйірлі анықтауыш. Сөйлемнің бес мүшесі де үйірлі бола алады.