Мақсаты: ҚР әрбір азаматы ана тілін пайдалануға, қарым-қатынас, тәрбие, оқу және шығармашылық тілін еркін таңдауға құқылы. Әр түрлі ұлттардың тілдері, дәстүрлері туралы білімдерін кеңейту. Ана тіліне және өз еліне деген сүйіспеншілік пен құрметке тәрбиелеу. Мемлекеттік тілді білуге қызығушылықты дарыту, халықтың мәдени мұрасын зерделеу арқылы патриотизмді қалыптастыру.
Құрал-жабдықтар: Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Гимнінің жазбасы, халық музыкасының аудиожазбалары.
Дайындық жұмысы: тіл туралы өлеңдерді жаттау, би.
Мұғалім: 22 қыркүйек жыл сайын"Қазақстан халықтарының тілдері күні" аталып өтеді. Біздің Президентіміз Н. Назарбаев бірнеше тілді білуді жақтайды. бүгін біз сынып сағатын: Тіл – достық көпірі тақырыбына арнаймыз!
Тіл планетада адамдар қанша өмір сүрсе, сонша өмір сүреді. Тарих тілді қолданбайтын бірде-бір адам тобын білмейді. Бұл түсінікті, адам қоғамда бар. Ол үнемі басқа адамдармен байланысты. Адамдар тілдің көмегімен сөйлеседі-өз ойларын, тілектерін, сезімдерін жеткізеді.
"Тіл-қарым-қатынастың маңызды құралы".
Цветешь ты листвою бойынша мамырға, тілі.
Туған жерге түсінікті тіл
Әлем туралы, Еңбек және бақыт туралы-
Мен тек осындай тілді түсінемін
Кез келген тіл өзінше керемет,
Баға жетпес мұра ғасырлық.
Сондықтан ана тіліңізді қорғаңыз,
Әлемдегі ең қымбат сияқты.
Мен ана тілімді жақсы көремін.
Бұл бәріне түсінікті.
Ол певуч...
Қаласаңыз-әндер, әнұрандар жазыңыз,
Қаласаңыз-жанның ауырсынуын айтыңыз,
Қара бидай наны сияқты, ол иісі бар,
Меніңше, асанова жер живуч.
1. Қазақстан-көпұлтты мемлекет. Оны мекендейтін барлық халықтар тең құқылы, өйткені біздің Президентіміз Н.Назарбаев осындай ұлттық саясатты жүргізеді, сондықтан барлық халықтар өз тілі мен ұлттық мәдениетін дамытуға толық құқылы.
Тарихи тұрғыдан алғанда, Қазақстан аумағында 100-ден астам тіл жұмыс істейді және дамып келеді, бірақ мемлекеттік тіл-қазақ тілі.
Аружан: Ана тілім-ардағым.
Ана тілім? Ана сүті-жүрегім,
Қадір тұтып, оны әркез жүремін.
Бойымдағы өнерді аздаған,
Өз тілімнің қасиеті деп білімімді.
Ана тілім-ең асылым, ардағым,
Ана тілім-бар байлығым, бар бағым
Халық үшін арнасам ән-жырымды,
Ана тілі-өз тілін арнадым.
2. Ерте балалық шақтан бастап қартайғанға дейін адамның бүкіл өмірі тілмен байланысты. Бала әлі сөйлеуді үйренген жоқ, ал оның таза құлағы әжесінің ертегілерінің, ананың бесік жырының нәзік күңкілін естиді.
Бірақ ертегілер, әзілдер, әндер де тіл.
Ана тілі!
Ол маған бала кезінен таныс,
Мен оған алғаш рет "мама"дедім,
Мен оған қыңыр адамның адалдығына ант бердім,
Және әрбір күрсіну маған түсінікті.
Ана тілі!
Ол маған қымбат, ол менікі.
Онда біздің тау бөктеріндегі жел ысқырады,
Онда алғаш рет естідім
Мен көктемде құстарды жасылға айналдырамын.
3. Тілде халықтың даналығы жатыр. Ана тілін білмейтін адам өз халқының тарихын және өз Отанының тарихын біле алмайды. (Отан туралы қазақ және орыс тілдеріндегі мақал-мәтелдер)
4. Халық үлкен де, кіші де бола алмайды. Бұл сандық өлшеу.
Ана тілі мұндай өлшемдерге жатпайды. Ол әрқашан керемет. Ол-бесіктің, туған ошақтың, туған Отанның бейнесі. Ана тіліне деген құрметсіздік ешкімді безендірмейді.
Ата-ана үйіне баратын жолды кім ұмытып кетті.
Ол үлкен махаббатқа лайық емес.
Кім равнодушен к ана тілі,
Ол және басқа біреудің жаны суық.
Vi. Кез келген елдің басты байлығы-адам. Әр халықтың өзіндік сипаты бар және ол елдің бет-бейнесін анықтайды.
Орыс мінезі-бұл батылдық, үлкен күш, үштіктің жылдам жүгіруі, жанның кеңдігі.
Қазақ мінезі-шексіз дала, бәйге және қонақжайлылық.
Сіз қатысуға "Бәйге"?
"Бәйге" Байқауы
- Қазақстан Астанасы? (Астана)
- Орыс ертегілерінің кейіпкері (Иванушка-ақымақ)
- Білім көзі (кітап)
- Абай неше қара сөз жазды? (55)
- 1991 жылғы 16 желтоқсан қай күн (Тәуелсіздік күні)
1. Ірі өнеркәсіптік орталық. (Қарағанды)
2.Исчезающее теңізде оңтүстік-батысында. (Арал)
3. Алматы әйгілі алма сорттары. (Апорт)
4. Қазақстандағы ең үлкен көл. (Балқаш)
5. Әскери полигон орналасқан қала. (Семей)
6. Қазақстандағы ірі өзендердің бірі. (Ертіс)
7. Қазақтың аса көрнекті жазушысы, "Абай жолы"романының авторы. (М. Әуезов)
8.Қазақстанның батысында не өндіріледі. (Мұнай)
5. Мемлекеттің Негізгі заңында - ҚР Конституциясында орыс тілі ұлтаралық қатынас тілі болып табылады деп жазылған. Барлық мектептерде балалар ана тілінен басқа орыс тілін үйренеді.
6. Орыс тілі, әлем тілдерінің бірі. Оны Қазақстан халқының барлығы дерлік біледі, зерттейді. Орыс тілін білу біздің тәуелсіз республикамыздың халықтарын жақындастырады, басқа республикалар мен шет елдердің халықтарымен достықты нығайтады..
Қобыланды батыр - қазақ халқының қаһармандық жыры. Негізгі мазмұны – шет ел басқыншыларынан елді қорғау, осы жолда асқан ерлік көрсеткен ер азаматтардың батырлық істерін көрсету. Көркемдік биік қасиеттері жағынан дүниежүзі халықтарының белгілі батырлық эпостарының қатарында тұрған классикалық шығарма. Жырдың ең көне түрі бізге жетпеген. “Қобыланды батыр” жырын жырлаған ақын, жырау-жыршылар өзі өмір сүрген дәуір тұрысынан толықтырып, өңдеп, әрлеп отырған. Сондықтан да, “Қобыланды батыр” жыры көп вариантты жыр. Бізге талай ғасыр талқысына түсіп, талай ақын-жазушылардың өңдеуінен өткен кейінгі нұсқасы ғана белгілі. “Қобыланды батыр” жырын жинау, хатқа түсіру жайы тек 19 ғасырда ғана қолға алынды. “Қобыланды батыр” жырының бізге 29 түпнұсқасы жеткен. Оның 26 нұсқасы – Қобыланды батырдың ерлігі жайында, ал 3 нұсқасы Қобыландының балалары Бөкенбай мен Киікбай батырларға арналған. “Қобыланды батыр” жырының заңды жалғасы болып есептелетін Қарлыға қыздың достығы, махаббаты, ерлік істері жайында тағы бір жыр бар. Бұл нұсқалардың көбісі кейінгі кезде жинақталған. Қай нұсқа болмасын алғаш хатқа түсіріп, оны жырлаған ақын-жыраулардың аттарымен (мыс., Марабай, Мергенбай, Біржан, Нұрпейіс, Қабыл Сүйінішәлі, Дәулетше, т.б. нұсқалар) аталған. Бұл нұсқалардың көпшілігі бұрыннан белгілі, халық арасына кең тараған, ғалымдар азды-көпті зерттеген жырлар. Бұл – мазмұны жағынан, көркемдік сапасы жөнінен болсын биік, оқшау тұрған жыр. Жыр Марабай нұсқасына ұқсас. Бұл жырдың 1884 жылы араб әрпімен жазылған түпнұсқасы Қазан мемлекеттік университетінің кітапханасында сақтаулы. 1860 жылы қазақтың белгілі ағартушысы Ыбырай Алтынсариннің марабай жыраудан халықтың көптеген ауыз әдебиеті үлгілерімен қатар “Қобыланды батыр” жырын жазып алған. Оның ең көркем, ең қызық бір тарауын Қобыландынң Тайбурылмен Қазан ханға қарсы шауып бара жатқан сәтін 1879 жылы баслып шыққан “Қырғыз хрестоматиясына” енгізді.
Қожанасыр – түркі халықтары арасына кең тараған күлдіргі әңгімелердің кейіпкері. Күлдіргі әңгімелерде Қожанасыр бірде қу, бірде аңқау бейнесінде сипатталады. Қожанасыр туралы әңгімелер Орта, Кіші, Алдыңғы Азия, Африка, Арабия, Греция, Румыния, Сербия, Бария, Еділ бойы, Оңтүстік Кавказ халықтары фольклорында, Қытайда Қожанасыр, Молла Насреддин, Қожа Насреддин, Насреддин әпенді деген есіммен кең тараған. Мұның өзі Қожанасыр туралы күлдіргі әңгімелердің ортағасырдың алғашқы дәуірінде Азия, Еуропа, Африканың арасындағы мәдени-экономикалық, қарым-қатынастары күшейген шағында пайда болғандығын аңғартады. Қазақ ауыз әдебиетінде ірі сюжетті күлдіргі әңгімелер бір елде Қожанасыр екінші елде Алдар көсе атымен әңгімеленуі мүмкін. Бұл екі кейіпкер үнемі бір-бірін толықтырып отырады. Қожанасыр туралы айтылған күлдіргі әңгімелер қысқа тұжырымды сюжеттер мен оқиғалық логика принципі бойынша біріккен эпизодтардан құралады. Қожанасыр негізінен, түрік, әзірбайжан, қазақ, қырғыз, өзбек, түрікмен, ұйғыр, башқұрт, т.б. түркі халықтарының арасынан шыққан және бүкіл Азия мен Еуропа халықтарына сіңіп кеткен. Достық сипаттағы кейіпкерлер.
Тіл-достық көпірі " тақырыбында сынып сағаты
Мақсаты: ҚР әрбір азаматы ана тілін пайдалануға, қарым-қатынас, тәрбие, оқу және шығармашылық тілін еркін таңдауға құқылы. Әр түрлі ұлттардың тілдері, дәстүрлері туралы білімдерін кеңейту. Ана тіліне және өз еліне деген сүйіспеншілік пен құрметке тәрбиелеу. Мемлекеттік тілді білуге қызығушылықты дарыту, халықтың мәдени мұрасын зерделеу арқылы патриотизмді қалыптастыру.
Құрал-жабдықтар: Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Гимнінің жазбасы, халық музыкасының аудиожазбалары.
Дайындық жұмысы: тіл туралы өлеңдерді жаттау, би.
Мұғалім: 22 қыркүйек жыл сайын"Қазақстан халықтарының тілдері күні" аталып өтеді. Біздің Президентіміз Н. Назарбаев бірнеше тілді білуді жақтайды. бүгін біз сынып сағатын: Тіл – достық көпірі тақырыбына арнаймыз!
Тіл планетада адамдар қанша өмір сүрсе, сонша өмір сүреді. Тарих тілді қолданбайтын бірде-бір адам тобын білмейді. Бұл түсінікті, адам қоғамда бар. Ол үнемі басқа адамдармен байланысты. Адамдар тілдің көмегімен сөйлеседі-өз ойларын, тілектерін, сезімдерін жеткізеді.
"Тіл-қарым-қатынастың маңызды құралы".
Цветешь ты листвою бойынша мамырға, тілі.
Туған жерге түсінікті тіл
Әлем туралы, Еңбек және бақыт туралы-
Мен тек осындай тілді түсінемін
Кез келген тіл өзінше керемет,
Баға жетпес мұра ғасырлық.
Сондықтан ана тіліңізді қорғаңыз,
Әлемдегі ең қымбат сияқты.
Мен ана тілімді жақсы көремін.
Бұл бәріне түсінікті.
Ол певуч...
Қаласаңыз-әндер, әнұрандар жазыңыз,
Қаласаңыз-жанның ауырсынуын айтыңыз,
Қара бидай наны сияқты, ол иісі бар,
Меніңше, асанова жер живуч.
1. Қазақстан-көпұлтты мемлекет. Оны мекендейтін барлық халықтар тең құқылы, өйткені біздің Президентіміз Н.Назарбаев осындай ұлттық саясатты жүргізеді, сондықтан барлық халықтар өз тілі мен ұлттық мәдениетін дамытуға толық құқылы.
Тарихи тұрғыдан алғанда, Қазақстан аумағында 100-ден астам тіл жұмыс істейді және дамып келеді, бірақ мемлекеттік тіл-қазақ тілі.
Аружан: Ана тілім-ардағым.
Ана тілім? Ана сүті-жүрегім,
Қадір тұтып, оны әркез жүремін.
Бойымдағы өнерді аздаған,
Өз тілімнің қасиеті деп білімімді.
Ана тілім-ең асылым, ардағым,
Ана тілім-бар байлығым, бар бағым
Халық үшін арнасам ән-жырымды,
Ана тілі-өз тілін арнадым.
2. Ерте балалық шақтан бастап қартайғанға дейін адамның бүкіл өмірі тілмен байланысты. Бала әлі сөйлеуді үйренген жоқ, ал оның таза құлағы әжесінің ертегілерінің, ананың бесік жырының нәзік күңкілін естиді.
Бірақ ертегілер, әзілдер, әндер де тіл.
Ана тілі!
Ол маған бала кезінен таныс,
Мен оған алғаш рет "мама"дедім,
Мен оған қыңыр адамның адалдығына ант бердім,
Және әрбір күрсіну маған түсінікті.
Ана тілі!
Ол маған қымбат, ол менікі.
Онда біздің тау бөктеріндегі жел ысқырады,
Онда алғаш рет естідім
Мен көктемде құстарды жасылға айналдырамын.
3. Тілде халықтың даналығы жатыр. Ана тілін білмейтін адам өз халқының тарихын және өз Отанының тарихын біле алмайды. (Отан туралы қазақ және орыс тілдеріндегі мақал-мәтелдер)
4. Халық үлкен де, кіші де бола алмайды. Бұл сандық өлшеу.
Ана тілі мұндай өлшемдерге жатпайды. Ол әрқашан керемет. Ол-бесіктің, туған ошақтың, туған Отанның бейнесі. Ана тіліне деген құрметсіздік ешкімді безендірмейді.
Ата-ана үйіне баратын жолды кім ұмытып кетті.
Ол үлкен махаббатқа лайық емес.
Кім равнодушен к ана тілі,
Ол және басқа біреудің жаны суық.
Vi. Кез келген елдің басты байлығы-адам. Әр халықтың өзіндік сипаты бар және ол елдің бет-бейнесін анықтайды.
Орыс мінезі-бұл батылдық, үлкен күш, үштіктің жылдам жүгіруі, жанның кеңдігі.
Қазақ мінезі-шексіз дала, бәйге және қонақжайлылық.
Сіз қатысуға "Бәйге"?
"Бәйге" Байқауы
- Қазақстан Астанасы? (Астана)
- Орыс ертегілерінің кейіпкері (Иванушка-ақымақ)
- Білім көзі (кітап)
- Абай неше қара сөз жазды? (55)
- 1991 жылғы 16 желтоқсан қай күн (Тәуелсіздік күні)
1. Ірі өнеркәсіптік орталық. (Қарағанды)
2.Исчезающее теңізде оңтүстік-батысында. (Арал)
3. Алматы әйгілі алма сорттары. (Апорт)
4. Қазақстандағы ең үлкен көл. (Балқаш)
5. Әскери полигон орналасқан қала. (Семей)
6. Қазақстандағы ірі өзендердің бірі. (Ертіс)
7. Қазақтың аса көрнекті жазушысы, "Абай жолы"романының авторы. (М. Әуезов)
8.Қазақстанның батысында не өндіріледі. (Мұнай)
5. Мемлекеттің Негізгі заңында - ҚР Конституциясында орыс тілі ұлтаралық қатынас тілі болып табылады деп жазылған. Барлық мектептерде балалар ана тілінен басқа орыс тілін үйренеді.
6. Орыс тілі, әлем тілдерінің бірі. Оны Қазақстан халқының барлығы дерлік біледі, зерттейді. Орыс тілін білу біздің тәуелсіз республикамыздың халықтарын жақындастырады, басқа республикалар мен шет елдердің халықтарымен достықты нығайтады..
Қобыланды батыр - қазақ халқының қаһармандық жыры. Негізгі мазмұны – шет ел басқыншыларынан елді қорғау, осы жолда асқан ерлік көрсеткен ер азаматтардың батырлық істерін көрсету. Көркемдік биік қасиеттері жағынан дүниежүзі халықтарының белгілі батырлық эпостарының қатарында тұрған классикалық шығарма. Жырдың ең көне түрі бізге жетпеген. “Қобыланды батыр” жырын жырлаған ақын, жырау-жыршылар өзі өмір сүрген дәуір тұрысынан толықтырып, өңдеп, әрлеп отырған. Сондықтан да, “Қобыланды батыр” жыры көп вариантты жыр. Бізге талай ғасыр талқысына түсіп, талай ақын-жазушылардың өңдеуінен өткен кейінгі нұсқасы ғана белгілі. “Қобыланды батыр” жырын жинау, хатқа түсіру жайы тек 19 ғасырда ғана қолға алынды. “Қобыланды батыр” жырының бізге 29 түпнұсқасы жеткен. Оның 26 нұсқасы – Қобыланды батырдың ерлігі жайында, ал 3 нұсқасы Қобыландының балалары Бөкенбай мен Киікбай батырларға арналған. “Қобыланды батыр” жырының заңды жалғасы болып есептелетін Қарлыға қыздың достығы, махаббаты, ерлік істері жайында тағы бір жыр бар. Бұл нұсқалардың көбісі кейінгі кезде жинақталған. Қай нұсқа болмасын алғаш хатқа түсіріп, оны жырлаған ақын-жыраулардың аттарымен (мыс., Марабай, Мергенбай, Біржан, Нұрпейіс, Қабыл Сүйінішәлі, Дәулетше, т.б. нұсқалар) аталған. Бұл нұсқалардың көпшілігі бұрыннан белгілі, халық арасына кең тараған, ғалымдар азды-көпті зерттеген жырлар. Бұл – мазмұны жағынан, көркемдік сапасы жөнінен болсын биік, оқшау тұрған жыр. Жыр Марабай нұсқасына ұқсас. Бұл жырдың 1884 жылы араб әрпімен жазылған түпнұсқасы Қазан мемлекеттік университетінің кітапханасында сақтаулы. 1860 жылы қазақтың белгілі ағартушысы Ыбырай Алтынсариннің марабай жыраудан халықтың көптеген ауыз әдебиеті үлгілерімен қатар “Қобыланды батыр” жырын жазып алған. Оның ең көркем, ең қызық бір тарауын Қобыландынң Тайбурылмен Қазан ханға қарсы шауып бара жатқан сәтін 1879 жылы баслып шыққан “Қырғыз хрестоматиясына” енгізді.
Қожанасыр – түркі халықтары арасына кең тараған күлдіргі әңгімелердің кейіпкері. Күлдіргі әңгімелерде Қожанасыр бірде қу, бірде аңқау бейнесінде сипатталады. Қожанасыр туралы әңгімелер Орта, Кіші, Алдыңғы Азия, Африка, Арабия, Греция, Румыния, Сербия, Бария, Еділ бойы, Оңтүстік Кавказ халықтары фольклорында, Қытайда Қожанасыр, Молла Насреддин, Қожа Насреддин, Насреддин әпенді деген есіммен кең тараған. Мұның өзі Қожанасыр туралы күлдіргі әңгімелердің ортағасырдың алғашқы дәуірінде Азия, Еуропа, Африканың арасындағы мәдени-экономикалық, қарым-қатынастары күшейген шағында пайда болғандығын аңғартады. Қазақ ауыз әдебиетінде ірі сюжетті күлдіргі әңгімелер бір елде Қожанасыр екінші елде Алдар көсе атымен әңгімеленуі мүмкін. Бұл екі кейіпкер үнемі бір-бірін толықтырып отырады. Қожанасыр туралы айтылған күлдіргі әңгімелер қысқа тұжырымды сюжеттер мен оқиғалық логика принципі бойынша біріккен эпизодтардан құралады. Қожанасыр негізінен, түрік, әзірбайжан, қазақ, қырғыз, өзбек, түрікмен, ұйғыр, башқұрт, т.б. түркі халықтарының арасынан шыққан және бүкіл Азия мен Еуропа халықтарына сіңіп кеткен. Достық сипаттағы кейіпкерлер.