Сөзбен сөз арасында, түбір мен қосымша арасындағы дыбыстардың бір-біріне ықпал етіп, өзгеріп, айтылуын немесе жазылуын үндестік заңы дейді. Үндестік заңы 2-ге бөлінеді: буын үндестігі, дыбыс үндестігі. Буын үндестігі сөз ішіндегі дауысты дыбыстардың бірыңғай жуан немесе бірыңғай жіңішке болып келуін айтады. мысалы: Әже, инелік. Ата, инабат, уақыт. Дыбыс үндестігі сөз ішіндегі қатар келген 2 дыбыстың бір-біріне ықпал етуі. Дыбыс үндестігі 3-ке бөлінеді: ілгерінді ықпал, кейінді ықпал, тоғыспалы ықпал.
Батыр Баян -Мағжан Жұмабаевтын поэмасынын кейіпкері.Бұл поэмада Батыр Баян өте өжет ,батыл адам ретінде суреттелген.Батыр Баяннын бойындагы ең басты қасиеті Отанына,еліне деген сүйіспеншілігі.Ол қазақ халқының батыры және Абылай ханның ең жақын жауынгері. Оның мінезі отаншыл және өте намысқой.Онын намысҡойлылыгы поэмада кеңінен суреттелген.Ол Отаны үшін оз інісі Ноянды өлтіруге дейін барды .Ал Ноян қалмақ қызынын артынан еріп өз еліне сатқындық жасады.Бұл сатқындыққа шыдамаған Батыр Баян қалмақ қызын да ,інісі Ноянды да өлтіреді.Осыдан ак Баяннын намысшылдығын жане еліне деген махаббатын коруге болады.Ол Абылай ханнын қолбасшысы жане сенімді батыры. Ол қазақ халкынын ак туын устаган батыр .Поэманын сонында Батыр Баян шайқаста қаза табады.Оны ар ұяты жібермеді.Сөйтіп ол көп өкінді.Өкініштін кесірінен ол шайкаста өлуге бел байлайды.Бұл поэманын маңыздылығы оте зор..Ең бастысы ойланып ,шешім қабылдау .Қазақта «Жеті рет өлшеп ,бір рет кес » деген нақыл сөз бар ғой .Міне сондықтан да шешім қабылдамас бұрын ойлану қажет.
Қосымша мəлімет:
Мағжан Жұмабаев «Батыр Баян» поэмасын өлеңмен жазған. Қысқаша мазмұны мынау: Абылайхан бір жаққа жаугершілікке аттанбақ боп қол жияды да, аттанбай жатып алады. Көп жатып жалыққан Абылайдың батырлары Абылайға кісі салса, Абылай Баян батырсыз аттанбаймыз деген қысқаша жауапты айтады. Баян батырдың кешігу себебі былай шығады. Ол бір жорықта қалмақтан бір жас сұлу қыз алып қайтады. Қызға көңілі ауады. Бірақ жасы жас болғандықтан тимейді. Қыз Баянды ағасындай көріп еркелеп жүреді.
Баянның Ноян дейтін 15-16-дағы інісі болады. Осы Ноян қызға ғашық болады. Бір күні бір сайда қыз бен Ноян кез кеп, Ноян қызға сырын айтқаннан кейін, қыз: мен саған тиейін, бірақ мені Баян əкетерде шешем, ел бетін бір көрмей ерге шықпа деп еді. Елге алып бар, содан кейін тиейін дейді. Ноян осы сөзге ереді де екеуі сол түні екі атқа мініп қашады. Бұл кеңес таңертең Баянға жетеді. Ашуланған Баян атына мінеді де, Жолды өзек деген жерге қуып жетіп, жалынғанына қарамай екеуін де өлтіреді. Екі жасты өлтіріп болғасын өз ісіне өкініп, біраз жылайды да, екеуін көміп, тартып отырып Абылайға барады. Кешіккен себебі осы боп шығады.
Баян келе Абылай қолын аттандырады. Бұғыбай бастаған қалың қол шөлді өрлеп отырып Балқаш көліне келеді. Осы арада жиналып жатқан қалмақты ұшыратады. Абылайды қапылыста шабамын деген қалмақ күтпеген жерден мынаны көргесін Абылайға айыбын берейін, татуласайық деп кісі салады. Абылай бұл сөзді қабыл алғанда, Баян татуласуға қарсы болады.
Дыбыс үндестігі
Сөзбен сөз арасында, түбір мен қосымша арасындағы дыбыстардың бір-біріне ықпал етіп, өзгеріп, айтылуын немесе жазылуын үндестік заңы дейді. Үндестік заңы 2-ге бөлінеді: буын үндестігі, дыбыс үндестігі. Буын үндестігі сөз ішіндегі дауысты дыбыстардың бірыңғай жуан немесе бірыңғай жіңішке болып келуін айтады. мысалы: Әже, инелік. Ата, инабат, уақыт. Дыбыс үндестігі сөз ішіндегі қатар келген 2 дыбыстың бір-біріне ықпал етуі. Дыбыс үндестігі 3-ке бөлінеді: ілгерінді ықпал, кейінді ықпал, тоғыспалы ықпал.
Батыр Баян -Мағжан Жұмабаевтын поэмасынын кейіпкері.Бұл поэмада Батыр Баян өте өжет ,батыл адам ретінде суреттелген.Батыр Баяннын бойындагы ең басты қасиеті Отанына,еліне деген сүйіспеншілігі.Ол қазақ халқының батыры және Абылай ханның ең жақын жауынгері. Оның мінезі отаншыл және өте намысқой.Онын намысҡойлылыгы поэмада кеңінен суреттелген.Ол Отаны үшін оз інісі Ноянды өлтіруге дейін барды .Ал Ноян қалмақ қызынын артынан еріп өз еліне сатқындық жасады.Бұл сатқындыққа шыдамаған Батыр Баян қалмақ қызын да ,інісі Ноянды да өлтіреді.Осыдан ак Баяннын намысшылдығын жане еліне деген махаббатын коруге болады.Ол Абылай ханнын қолбасшысы жане сенімді батыры. Ол қазақ халкынын ак туын устаган батыр .Поэманын сонында Батыр Баян шайқаста қаза табады.Оны ар ұяты жібермеді.Сөйтіп ол көп өкінді.Өкініштін кесірінен ол шайкаста өлуге бел байлайды.Бұл поэманын маңыздылығы оте зор..Ең бастысы ойланып ,шешім қабылдау .Қазақта «Жеті рет өлшеп ,бір рет кес » деген нақыл сөз бар ғой .Міне сондықтан да шешім қабылдамас бұрын ойлану қажет.
Қосымша мəлімет:
Мағжан Жұмабаев «Батыр Баян» поэмасын өлеңмен жазған. Қысқаша мазмұны мынау: Абылайхан бір жаққа жаугершілікке аттанбақ боп қол жияды да, аттанбай жатып алады. Көп жатып жалыққан Абылайдың батырлары Абылайға кісі салса, Абылай Баян батырсыз аттанбаймыз деген қысқаша жауапты айтады. Баян батырдың кешігу себебі былай шығады. Ол бір жорықта қалмақтан бір жас сұлу қыз алып қайтады. Қызға көңілі ауады. Бірақ жасы жас болғандықтан тимейді. Қыз Баянды ағасындай көріп еркелеп жүреді.
Баянның Ноян дейтін 15-16-дағы інісі болады. Осы Ноян қызға ғашық болады. Бір күні бір сайда қыз бен Ноян кез кеп, Ноян қызға сырын айтқаннан кейін, қыз: мен саған тиейін, бірақ мені Баян əкетерде шешем, ел бетін бір көрмей ерге шықпа деп еді. Елге алып бар, содан кейін тиейін дейді. Ноян осы сөзге ереді де екеуі сол түні екі атқа мініп қашады. Бұл кеңес таңертең Баянға жетеді. Ашуланған Баян атына мінеді де, Жолды өзек деген жерге қуып жетіп, жалынғанына қарамай екеуін де өлтіреді. Екі жасты өлтіріп болғасын өз ісіне өкініп, біраз жылайды да, екеуін көміп, тартып отырып Абылайға барады. Кешіккен себебі осы боп шығады.
Баян келе Абылай қолын аттандырады. Бұғыбай бастаған қалың қол шөлді өрлеп отырып Балқаш көліне келеді. Осы арада жиналып жатқан қалмақты ұшыратады. Абылайды қапылыста шабамын деген қалмақ күтпеген жерден мынаны көргесін Абылайға айыбын берейін, татуласайық деп кісі салады. Абылай бұл сөзді қабыл алғанда, Баян татуласуға қарсы болады.