Тақырып бойынша мәліметтерді жинақтап, презентация
түрінде ұсыну

Бастауыш пен Баяндакышты табу керек.

Қасқырды киелі деп табыну қазақ халқына тән нәрсе қазақ руларының туында бәрінің

алтын басы бейнеленген. Жоңғарларға қарсы жорықта даңқы шыққан Жәнібек батырдың бөрі

басы салынған туы жау келер алдында дүрілдеп, немесе ерекше дыбыс шығарып, алда болар

айқасты білдіріп отырған.

Қасқыр - өте ақылды жыртқыш Ол ашық алаңқайларды ұнатады, себебі онда жемтігін

ұстау жеңіл. Әдемі және тез жүгіреді, бейне бір жерге бауырымен төселіп жатқандай әсер береді.

Қасқыр жемтігін екеулеп аулайды. Есту қабілеті ерекше жетілген. Қасқырдың өзге хайуандардан

дара, олардың ешқайсысына ұқсамайтын қасиеттері көп. Қасқырлардың ішіндегі көк аспан түстес

келетіндері мен ақ қасқырлар аса киелі деп есептеледі. Олардың адамға көрінуі де сирек. Мұндай

Көк бөрімен кезіккен адам да «тегін адам емес, киелі қасиеттерге ие кісі» болып табылады.

Қасқыр қайсар хайуан. Қайсарлығы оның кез-келген айқаста жеңіске жеткенше, не

жеңіліп демі үзілгенше шайқасуынан көрінеді. Қасқыр бір ғана отбасына ие және бөлтірік

тәрбиесін толықтай өз мойнына алған хайуан. Ауыздандыру, бөлтіріпін көкжалға айналдыру

бәрі-бәрі осы ата қасқырдың құзырындағы міндет. Өзге хайуандарда жоқ осы қасиеттер киелі

жаратылыс иесін әр кез даралап тұрады. «Қасқыр да қас қылмайды жолдасына» деген жолдардан

бауырмалдықты және мәрттікті ұғуға болады. Ал, мәрттік тек бөрirе ғана тән.​

Дыбыстық талдау.

Дыбыстық (фонетикалық талдау) - сөздерді дыбыс, буын түрлеріне қарай талдау.

1. Дауысты дыбыстарға арналған фонетикалық талдаудың үлгісі:

а - жуан, ашық, езулік дауысты;

ә - жіңішке, ашық, езулік дауысты;

о – жуан, ашық, еріндік дауысты;

ө - жіңішке, ашық, еріндік дауысты;

е - жіңішке, ашық, езулік дауысты;

ұ – жуан, қысаң, еріндік дауысты;

ү - жіңішке, қысаң, еріндік дауысты;

ы - жуан, қысаң, езулік дауысты;

і - жіңішке, қысаң, езулік дауысты;

у - жуан, қысаң, еріндік дауысты;

и - жіңішке, қысаң, езулік дауысты;

э – ашық, езулік дауысты; (орыс тілінен енген сөздерде ғана кездеседі).

2. Дауыссыз дыбыстарға арналған фонетикалық талдаудың үлгісі:

б – ұяң дауыссыз;

в - ұяң дауыссыз;

ғ - ұяң дауыссыз;

д - ұяң дауыссыз;

ж - ұяң дауыссыз;

з - ұяң дауыссыз;

й – үнді дауыссыз;

к – қатаң дауыссыз;

л – үнді дауыссыз;

м - үнді дауыссыз;

н - үнді дауыссыз;

ң - үнді дауыссыз;

п - қатаң дауыссыз;

р - үнді дауыссыз;

с - қатаң дауыссыз;

т - қатаң дауыссыз;

у - үнді дауыссыз;

ф - қатаң дауыссыз;

х - қатаң дауыссыз;

ц - қатаң дауыссыз;

ш - қатаң дауыссыз;

щ - қатаң дауыссыз (орыс тілінен енген сөздерде кездеседі, бірді – екілі қазақ сөздерінде ұшырайды. Ащы, тұщы)

Мысалы, "шығарма" сөзіне фонетикалық талдау жасап көрейік:

Ең алдымен дауысты дыбыстарды тауып, астын бір сызады, содан кейін дауыссыздарын тауып, астын екі сызу керек. Осыдан соң оларды бір дыбыс екі қайталанбайтын етіп, жеке – жеке тізіп жазамыз:

шығарма: шы – ашық буын, ғар – бітеу буын, ма - ашық буын.

ш – қатаң дауыссыз;

ы – жуан, қысаң, езулік дауысты;

ғ – ұяң дауыссыз;

а – жуан, ашық, езулік дауысты;

р – үнді дауыссыз;

м – үнді дауыссыз;

а – жуан, ашық, езулік дауысты;

7 әріп, 7 дыбыс бар.