Тапсырма 1 Мәтінді оқып шығыңыз. Тақырыбын ашып, автор көзқарасын талдап, мазмұндауда
қолданыңыз. көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз көзқарасыңызды жан-жақты
тржырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз. [5]
Мәтін
Белгілі зерттеуші Хайролла Жүзбасовтың пікірінше домбыра сөзі «дөпбұра».
«делора», «демохра» деген сөздердің тізбегі арқылы жасалған. Тағы бір болжамды
этнограф Ерік Кекеев еңбектерінен табуға болады. Ғалымның пікірінше «том» деп
тюлі жудырық, немесе қолдың сапасы айтылады. Кейіннен бұл түбір ұянданып
«домға айналған «быра» тіркесі бір нәрсені шерту, тарту. Дыбыс шығару деген мағына
береді-мыс. Яғни домбыра сөзі «коллын саласымен немесе бес саусақпен шекті шерту»»
деген мағына береді.
домбыраны түрлі жағдайда тартуға бола береді, үйде отырып та, түрегеліп
Трып та, шаладан атып та ат стінде де Бул айтылғандар, халық аралап жүрген
домбырашылар үшін аса керекті жағдай. Халық күйшілерінің ат үстінде тұрып
тартулары, шалқасынан атып тартулары жайында ел аузында енгімелер кел. Бірнеше
күн бұрын кетіп қалып, екі-үш күннен кейін қайтып келіп, үйдің үстінде катықтап
журген Топан атты сүркітн түндіктін ашык жерінен керген Дәулеткерейдің жақсы
керген кыранына арнап шалқасынан жатып тартып шығарған «Толанкүйі адам
ыңғайына келе беретіндігін дәлелдейді.
Адамдағы сана-сезім мен қарым-қабілеттер әр алуан. Жаратушы Аллаһ тағала адам бойына осыншалық қабілеттерді белгілі бір өлшеммен тиянақтап орналастырған. Негізгі мәселе, жаратылыстан бар осы қабілеттерді дұрыс ұштап, тәрбиелей білуде. Мәселен, әр адамның бойында өзін-өзі басқару қабілеті бар, осы қабілетін шыңдай білген адам барша тіршілік иелерінен басып озып, тіпті періштелерді де артта қалдырады. Сондай-ақ адамда «раббани латифа» немесе Ғазалиша айтқанда «маад ақыл» деген бар. Оны тура қолданған адам материалдық әлемнің тысындағы ғайып әлеміндегі тылсым дүниелерді көріп, ғайыптан сыр аулайтын қасиетке қол жеткізеді. Бұған қоса, адамға «мааш ақыл» деп аталатын осы дүниені терең сезінуге, түйсінуге мүмкіндік беретін ақыл да берілген.
Адам бойында сондай-ақ тәнқұмарлық, ашу, қырсықтық, ерегісу, қызғаныш сынды қисық мінездер де бар. Мәселе осы мінездерді өз ықтиярыңа бағындырып, дұрыс тәрбиелей білуде. Кез келген адам ар-ұжданды құрайтын – ақыл-қайрат, сезім, «раббани латифа» сияқты қасиеттерін жетілдіре білсе кәміл адам болуға талпынып, әлемнің түпкі мазмұнын түсінеді. Таным көкжиегін барынша тереңдете алған адам ғана нәпсісіне, мансапқұмарлыққа, атаққұмарлыққа жеңілмей, үлкен күнәлардан аулақ тұрады. Сондай-ақ ол қызғанышқа барып, амалдарының сауабын зая етпейді және қырсықтықтан арылып, уақытын текке кетіруден сақтанады.