Тапсырма 1.Мәтіннің бөліктерін тыңдап, әр бөлігіндегі тірек сөздерді анықтаңыз.
Отбасы дегеніміз – туысқандық байланыста бірлесіп өмір сүретін адамдар. Олар
отбасында мемлекеттік заңдар мен ережелерді сақтайды. Отбасы – а ң өсіпөнер, қаз тұрар, қанат қағар ұясы, алтын бесігі. Отбасында қалыптасқан барлық жақсы
қасиеттер өмір бойына серік болады. Оны ешкім түзете алмайды.
Тірек сөздер:
2.Дәстүрлі қазақ отбасында ата-ана ерекше құрметтелген. Олардың тікелей үрімбұтақтары ата-аналарын қартайғанда қамқорлыққа алуға міндетті болған. Қазақстан
Республикасының Конституциясында ата-аналар мен олардан тараған балалардың
құқықтық қарым-қатынастары заңды түрде бекітіліп, өркениетті жолдармен қорғалады.
Ата-ана балаларының тәлім-тәрбиесіне қаншалықты жауапты болса, балалар да кейін әкешешелері қартайған шағында қамқорлық жасауға міндетті.
Тірек сөздер:
3.Қазақ отбасында әкенің орны ерекше. Әке – отбасының тірегі. Отбасы мүшелері әкені
тыңдайды. Ананың орны да ерекше. Әке де, балалар да ананы сыйлайды. Әке мен шеше
ақылдасып, үйленген ұлдарына енші бөледі, тұрмысқа шыққан қыздарына жасау береді.
Қазақ отбасында қыздың орны да үлкен. Қызды ерекше құрметтейді.
Тірек сөздер:
4.Кенже бала - отбасындағы ең кіші бала, кіші ұл. Кенже баланың өз отбасы болса да,
ата-анасымен бірге тұрады. Себебі ол – қара шаңырақтың иесі. Қара шаңырақ - үлкен үй,
әке-шеше үйі. Қара шаңыраққа барлық осы отбасының балалары, туыстары жиналады.
Қара шаңырақта балаға туыстарын, нағашыларын, ата-бабасын, үлкен аталарын, жеті атасын үнемі айтып отырған.
Тірек сөздер:
Ертеректе бұл мерекені бүкіл ауыл болып дайындалып, үлкен той қылып тойлайтын. Қазірдің өзінде Наурыз мейрамының орны ерекше. Бұл күні қаланың бас көшелеріне қазақ халқының дәстүрлі киіз үйлері тігіледі. Ұлттық тағам ет асылып, бауырсақ пен шелпек пісіріледі. Бірақ бұл күні ең басты тағам Наурыз көже болып саналады. Ол - жеті түрлі тағамнан дайындалатын көже. Киіз үйге келуші әрбір қонақ әдетте Наурыз көжеден ауыз тиеді.
Алаңға алтыбақан қойылып, жас жеткіншектер алтыбақанға мінеді. Ауылдық жерлерде ат жарыстары да ұйымдыстырылады.
Бұл күні адамдар бір - біріне деген реніштерін ұмытып, кешірімді болады.
Апан-апан,
Ескі шапан.
Иір қобыз,
Жарық жұлдыз. (Түйе)
Кішкентай ғана бойы бар,
Айналдырып киген тоны бар. (Қой)
Асты тас,
Үсті тас,
Ортасында жанды бас. (Тасбақа)
Кезікті бір жануар,
Үстінде екі тауы бар. (Түйе)
Тастамайды бір елі,
Үйін сүйреп жүреді. (Ұлу, немесе тасбақа)
Тікірейіп құлағы
Менен бұрын тұрады.
Бойын жазып керіліп,
Беті-қолын жуады. (Мысық)
Еркін самғап ұшсын деп,
Мәпелейміз,баптаймыз.
Бейбітшілік құсы,- деп,
Қайсы құсты мақтаймыз. (Көгершін)
Қанаты бар ұшпайды,
Жұрт айламен,ұстайды. (Балық)
Күндіз соқыр не деген?
Түнде қалай көреген? (Үкі)
Білесін мекен даласын,
Бірден тауып аласың,
Салыр алып дорбаға,
Жүреді ылғи баласын. (Кенгуру)
Жер бетінде жатқан арқан,
Ұстауға оны бәрі де қорққан. (Жылан)
Қара арғымақ мінгенім,
Қыр айнала жүргенім.
Сегіз найза сенгенім,
Он екі қылыш ілгенім. (Бүркіт)
Өзі ширақ, өзі қу,
Жүрген жері айқай-шу. (Түлкі)
Бір аң бар қайраты көп, болған күшті
Басынан өткізеді әрбір істі. (Арыстан)
Әр түрлі, орта бойлы, ұзын құлақ,
Өзіне міндетпесе, қызмет қылмақ. (Есек)
Белестен шапқан бесті ат,
Бүкір келген желісті ат.
Бейғам елде іздейді,
Малдан күдер үзбейді. (Қасқыр)
Кілемнің түрлеріндей жүндері бар,
Айбаты жан шыдамас үндері бар. (Жолбарыс)
Орманда жоғары
Ғашқа қонады.
Тұмсығын балға етіп,
Тарсылдатып соғады. (Тоқылдақ)
Орманда сайрайды,
Сайраудан талмайды (Бұлбұл)
Бір топ жынғыл ішінде,
Бір жапырақ қызыл гүл. (қырғауыл)
Ай астында ақ мамық
Жатыр суды жастанып (Аққу)
Таусылама, қарандар,
Табиғаттын қызығы?
Суық жақтағы жануар –
Бұтақ-бұтақ мүйізі. (Бұғы)
Туа сала мұрт өсірген мырза,
Пеш түбінде жатқанына ырза. (Мысық)
Үстінен тоны түспеген,
Сонда да араз қыспенен. (Аю)
Санай алмай шаршадым –
Найзасы бар қанша мың.
Батыр емес бірақ та,
Қашып жүрер жыраққа. (Кірпі)
Бітімі, тұрқы –
Аумаған жылқы.
Мәйкесі жолақ –
Айыбы сол-ақ. (Зебра)
Басында көп-ақ бұтағы,
Адамды көрсе зытады. (Бұғы)
Тастай қатты бұл шапан,
Қалай жуып жұмсартам? (Тасбақаның сауыты)
Тұмсығы дөңгелек,
Денесі он бөлек. (Шошқа)
Жұмыр тасты төрт аяқ
Көтеріп тұр, көп таяп. (Тасбақа)
Доп пішіндес тасты
Бауырына басты (Жұмыртқа басқан құс)
Секіреді –
Бала емес.
Сақалы бар –
Шал емес. (Серке)