Тапсырма Мәтін үзіндісін мұқият оқып шығыңыз. Мазмұнына сай оқиғаның дамуы мен аяқталуына болжам жасап, өз болжамыңыз бойынша мәтінді аяқтаңыз.
Мейірімді аяз
(ертегі)
«Қытымыр аяздың бұл өлкеге ат ізін салмағалы біраз жылдар болған. Соңғы рет
қашан келгені есінде жоқ. Әйтеуір бір келіп, малшылардың берекесін алып, балалардың
беті-басын шымшылап, бүкіл жерді мұзға орап әлек салып кеткені есінде. Ее, содан бері
талай уақыт өтіпті-ау. Биылғы келісін де адамдар жақтырмайтын шығар деп ойлаған. Жоқ,
қателесіпті. Оны елейтін тірі жан жоқ сияқты. Бұл тұрмақ, бір-бірін де көрмейтін сияқты.
Япыр-ай, мына адамдарға не болған?! Әне бір қария жолдан өте алмай тұр еді, оған
көмектескен пенде болмады. Мына бала неге жылап отыр? Киімі де жұқа сияқты.
Адамдардың бәрі шұқшиып қолдарындағы заттан көз алмайды. Жүрсе де, тұрса да, отырса
да, тіпті ұйқыға жатса да сол пәлеге жабысып қалған. Ең сұмдығы, көздеріндегі от қайда
кеткен Құдай-ау?! Бұрын аязды елемей қара балтасын алып отын жаратын жігіттің
бойындағы жалын сөніп қалғандай. Сыртта асыр салып ойнайтын балада көрінбейді. Әне,
сары шана мен қызыл шаңғы қаңтарулы тұр. Бұрыыын балалармен ойнаған қызық еді.
Олардың бетін қанша шымшыласа да, балақайлар одан әрі асыр салып, қар лақтырысып,
шанамен зуылдап ойнаушы еді. Адамдарға не болғанын түсіне алмаған аяз енді терезеге
өрнек салып, балаларды қуантпақ болды. Ары үрледі, бері үрледі. Мына терезелерге де не
болған? Тіпті, әдемі өрнек те салынбайды. Бұрын қандай керемет өрнектер салушы еді.
Адамдар тіпті оны «Аяз-шебер» деп атайтын сол үшін. Осылайша көп жүріп, көп көрген
Аяз енді ашуына мінді. Адамдардың бойындағы мейірімнің суып бара жатқанын аңғарды.
Ол қатты ұйытқып, кәріне мінді.
Негізгі ақпарат
Көзқарас
Первым врагом у этого старика была лиса. Житья она в другие ему не давала. Случалось, выловит он в день всего рыбки, так одну из них обязательно унесет лиса да еще пригрозит на прощанье. Вот и задумал дед Канбак уйти от этого хитрого и злого преследователя в другие отдаленные места.
Свалил старик свою юрту, связал кереге, собрал остатки рыбьей требухи, взял бурдюк с айраном и отправился в путь-дорогу.
Идет старик день, другой. Усталость его одолела. Тогда он зарыл в одном месте кереге, в другом — свои пожитки, в третьем — бурдюк с айраном. И как только старик освободился от груза, стал таким легким, что ветер подхватил его и понес над землей. А когда ветру надоело таскаться со сгариком, он выбросил его где-то в ущелье огромных гор.
Очнулся дед Канбак и видит: упал он возле великана. А тот держит в руках две горы и ударяет одну о другую. Зарыл дед Канбак рыбью требуху и подошел к великану.
— Куда идешь, старичок? — спрашивает великан.
— Мир широк, в мире много дорог. Батыра не встречу, сам батыром стану! — схитрил дед Канбак.
— Ого! Ты, видать, чудак, — сказал великан и так громко захохотал, что горы кругом валиться начали. — Коль батыром хочешь стать, давай померяемся силою, — предложил великан. Сам взял огромный камень, подбросил его высоко вверх и тут же поймал легко, словно мяч. — Ну-ка, старичок, теперь твоя очередь играть… Хотя и здорово испугался дед Канбак, но виду не подал. И камень в два раза выше его, но подошел дед Канбак, ухватился за камень и стал беспокойно смотреть то на небо, то на землю, а камня не поднимает.
Так продолжалось довольно долго, и это надоело великану.
— Ты что ж, старичок, медлишь? Бросай, — нетерпеливо сказал он.
Дед Канбак только этого и ждал. Посмотрел он еще раз на небо, затем на землю и говорит
Азаматпен дос бол, қадіріңді біледі.
Айрылғысы келген дос аяулыңды сұрайды. Айрылар дос ердің артқы қасын сұрайды.
Айрылмастай досыңа қайрылмастай сөз айтпа.
Айтулы достың малы бір, кемедегінің жаны бір.
Алыстағы досыңа ат берсең де жарасар — үйіне мініп барсын деп. Жақындағы досыңа хат берсең де жарасар — ұмытса есіне алсын деп.
Ауыр сөз айтқан дос емес.
Босқа бергенше досқа бер.
Бір пайдадан кешкен мың кісімен дос болады.
Дәмді болса - достық қымбат, Мәнді болса - жастық қымбат.