Тапсырма Оқылым мәтіні
Екі дос
Ертеде, ел арасында жаугершілік жиі болған кезде қазақтың екі жауынгері төс қағысып, дос болады.
Бірде әскер бір өзеннің бойына шатыр тігіп дамылдайды. Сонда тұтқиылдан баж етіп жаудың қалың қолы шабуыл жасайды. Тонаған мал-мүліктерін тиеп кетеді. Қолға түскен қазақ жасағын айдап әкетеді.
Әлгі екі достың біреуі жау қолына түседі. Досының қолға түскенін естіген екінші батыр күздің қара суығын елеместен өзенді малтып өтіп, жау жатқан жағаға келеді. Аңталаған жау әскерлері оны тарпа бас салады. Жауынгер өзін қолбасшыларына алып баруын өтінеді. Алып барған соң, ол жаудың қолбасшысына:
- Мен қолдарыңа түскен бір жауынгерге құн төлеп, сатып алуға келдім. Менің оған айырбасқа берер мал-мүлкім жоқ. Бір-ақ нәрсе беремін. Ол - өзімнің өмірім. Досымды босатсаңдар, ол үшін өзімнің өмірімді қияр едім, - дейді.
Қолбасшы ойланып отырып, оны сынамақ болады да:
- Жарайды, мен сені қыршыныңнан қимай-ақ қояйын. Маған сол өміріңнің бір бөлшегін ғана берсең болды, - дейді мырс етіп.
- Ол не? - деп сұрайды досын құтқаруға келген жігіт.
- Маған сенің көздерің керек, - дейді қолбасы.
- Ол да болсын, көзімді ал да, досымды босат, - дейді жігіт. Ол бұл сыннан сүрінбей өтеді.
Әлгі жауынгер тұтқыннан босанған досының иығына қолын артып, зағип күйі бүгжең-бүгжең жүріп, қуана күлімдеп кетіп бара жатады. Мұны көрген жаудың қолбасшысы: «Мұндай ерлері бар халықты шарт-шұрт болып тұтқиылдан қапыда бас салған жағдайда болмаса, бетпе-бет ұрыста жеңу өте қиынға соғар»,- деп түйеді. Сөйтіп өзінің әскерлеріне шегінуге бұйрық берген екен.

Сұрақтар:
1Мәтін не туралы?
Аннотация, сипаттама.
2Мәтіннің негізгі ойы қандай?
3Мәтіндегі сюжеттік желі қорытындысымен келісесіз бе? Шынайы достық туралы өз ойыңыз.
​

СҮГІРЕТ-СУРЕТ                                                                                                        ІШҚҰСТА-ІШ ПІСУ                                                                                                    БӘДІРЕН-ҚИЯР                                                                                                         ӘДІК-ҮЛКЕНДЕУ                                                                                                      КІЛ-ЫЛҒИ                                                                                                                  СИЫҚТЫ-СОЛ СЕКІЛДІ                                                                                           КЕУІРТ-СІРЕҢКЕ                                                                                                     МАҢЛАЙ-МАҢДАЙ                                                                                                    СЕКЕР-ҚАНТ                                                                                                             НӘН-ҮЛКЕН,ДӘУ                                                                                                     ТАҢЛА-ОСЫ ТАҢДА                                                                                               КӨПШІК-ЖАСТЫҚ                                                                                                  ЖАР-ҮИДІҢ ҚАБЫРҒАСЫ                                                                                      ТОРЛАМА-ҚАУЫННЫҢ БІР ТҮРІ                                                                          ПЫСУ-ЖАЛЫҒУ                                                                                                        ЗІЛДЕИ-АУЫР

Сөйлем құрамына қарай жай сөйлем және құрамалс сөйлем болып екі топқа бөлінеді . Жәй сөйлем бір ғана ойды білдіріп, бір интононациямен айтылады да, құрмалас сөйлем екі я одан да көп жай сөйлемнен құралып күрделі ойды білдіреді. 
Құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдер өзара мынадай жолдармен байланысады : 
а) Интонация арқылы іргелесе байланысады : 
Байжанның оны көруі біріншірет еді: орта бойлы, төртбақтау, толықша , сарғылы өңділеу, қырықты алқымдап қалған жігіт екен. 
Мұнда бірінші жай сөйлемнен кейін дауыс ырғағы көтеріңкі айтылып, кідіріс ұзаққа созылмай, екінші сөйлеммен ұласып кетеді де , екі сөйлемнің арасын байланыстырып, күрделі ойды білдіруге дәлекер болып тұрады. 
ә) Жалғаулық шылаулар (септеулік ) арқылы байланысады: Құланбай күзеуден ерет қайтып кеткен соң, өзге елдің бәрі де дағдыдан тыс күземді ерте алып көшіп еді . 
б) Құрмаластың құрамындағы жай сөйлемнің баяндаушы тиянақсыз тұлғада келіп, келесі жай сөйлеммен ұласып, құрмаласа байланысады. Мысалы: Құрымбайдың оқуға кетуі шын болса, ол өз ісін ойламаған жерден істеген екен. 
Құрмалас сөйлемдер байланысу тәсілдеріне қарай үш түрге бөлінеді: 
1. Салалас құрмалас . 
2. Сабақтас құрмалас. 
3. Аралас құрмалас.