тапсырма. Шығарманы түсініп оқып, кейіпкерге берілген автор мінездемесін
табыңыз.
Қарахан мен Айша бибі
(аңыздан үзінді)
Айша бибі — шамамен 11-12 ғасырларда өмір сүрген ару қыз. Айша бибі еліне
сапарлап келген жас жігіт Қараханмен жүздесіп, бір-бірін ұнатады. Айша Бибінің
көркіне ақылы сай сұлу болған. Қарахан елінің батыры - Айшаға ғашық болады.
Алайда тұтқиылдан елін жау шапқанын естіген Қарахан дереу еліне аттанады.
Айша бибі 40 қыз жолдас ертіп, Қараханның еліне өз бетімен аттанады. Ел
шетіне таяғанда демалмақшы болып су бойына тоқтап жуынады. Сол кезде
сәукеленің ішінде жасырынып қалған улы жылан Айшаны басынан шағып алады.
Қыздардың хабарын естіп Қарахан да жетеді. Бірақ Айша тілге келмейді. Ең болмаса
о дүниеде қосылайық деп Қарахан осы жерде Айшамен некесін қидырады. Келін
болып босаға аттамаса да, уәдеге берік Айшаның соңғы демі өз қолында шыққанына
әрі риза, әрі құса болған Қарахан сол Айша бибі қабірінің үстіне күмбез
тұрғыздырады.
Қарахан батыр сүйгенінің жанында болу үшін Айша бибінің қасынан өзіне де
мазар салдырады. Өмірінің соңына дейін сонда түнейді. Айша бибі кесенесі ХІІ
ғасырда Жамбыл облысы Жамбыл ауданында Тараз қаласынан 18 шақырым жерде
тұрғызылды.
Балалық шақ, адамның ең бір қызықты шағы. Балалар неліктен бақытты, себебі олар өтірік айтуды білмейді, білгенінен білмегені көп болған соң, әрбір жаңадан үйренген әрекетіне қуанады. Мен бақытты баламын, әкешім мен анашымның еркесімін. Олар маған өз бойындағы барлық жақсы қасиеттерін сіңіруге күш салуда. Олардың тәрбиесінен мейрімділік пен қатар қаталдықты аңғарамын. Мен оған ренжімеймін, тәртіпке бағынған құл болмайды. Тәртіп адамды жауапкершілікке баулиды. Ал, жауапкершілікті сезінген адамның ісі әруақытта тындырымды болады. Мен, мен барлық жағдай жасап отырған ата-анама ризамын, ал, ата-анам менің жетістіктеріме риза. Олай болса мен бақытты баламын
Он екіде аттанып, қылыш ілдім білекке” дегеніне қарағанда күреске ерте араласқан жауынгер жырау санатына жатады. Тұрмыстың қыр-сырын, отбасы, елдік, ерлік, жер мәселелерін жырларында жақсы бейнелейді. Қысқа нақыл, шешен сөздердің шебері. 1742 жылы Орта жүз ру басшыларының Орынборда ант беру жиналысына өкіл болды. 1738 — 1752 жылдары қазақ-қалмақтың қанды қақтығыстарының барлығына дерлік қатысқан. “Ақтабан шұбырынды” оқиғасының зұлмат қан кешуін бастан өткерген. Ес білгеннен бастап 70 жыл бойы ат үстінен түспей, елі мен жерін қорғаған қас батыр, айтулы шешен, қабырғалы би, атақты жырау. Қазақ жауынгерлерінің азаттық, құлдық жөніндегі түсініктері, көшпелі халықтың тыныс-тіршілігі, болашаққа деген сенімі, адалдық-жауыздық, қиянат, әділетсіздік хақындағы таным-түсініктері Ақтамберді талғамынан өтіп жыр-толғауға айналған.