Тапсырма
мәтіннің 2 бөлігінде кандай мәселе көтерілді? 1 сөйлеммен жас.
оқылым
еламан теңізге тартты. түнде жел тұрған ба, таяуда жауға үлпілдек қардың бет жағы
борап, жағалаудың мұзы қай көктайғақтанып қалыпты. сонан бұл ақ қар, көк мұз үстінде күні бойы жалғыз. мұз ояды. ау қарайды. теңізге шыққанда, маңындағы кісілерді
байқамайтын. төбеде көк аспан. табан асты көк теңіз. екі дүние арасында жабырқау ойды
жанына серік қып, күні бойы күйбеңдеп жүріп өмір туралы, өзі жөнінде ойлайды. теңіз
үстінде ғана емес, өмірде де жалғыз екенін ойлайды. әке-шешеден ерте айырылды. әкесімен
бірге туған ағасы – есбол бұл арадан бір күншілік жерде тұрады. , жалғыз жетім
шалдан қайыр шамалы. ендігі жанашырдан – немере іні – рай. бірақ ол жас. өзі сияқты о да
әке-шешеден жастай жетім қалды. қазір қарт әжесі екеуі өз алдына түтін түтетіп отыр.
еламан күрсінді. аяғы астында жатқан бір-екі қты етігінің тұмсығымен теуіп,
өзінен әрегірек ысырып тастады да, аудың арқалығын ұстады. күтпеген жерден қайын атасы
есіне түсіп кетті. тікбақай тентек шал ел ішіне сыйыз. отбасына да мазасыз. еламанды «қшы» деп атап, бұған айтқан қай сөзді де әзілге айналдырып отырады. оған бұл
үйренген. кеше де қатынаған біреуден «қшыға сәлем айт, ауыз ашқасын барам», - деп
хабар жіберіпті.
Қояндар – сүтқоректілердің бір тұқымдасы, 8 туысқа бөлінетін 50 түрі бар.
Бұлардың ішінде тез жүгіруге, ін қазуға, жүзуге, ағашқа өрмелеуге бейімделген түрлері кездеседі. Мадагаскар аралы, Оңтүстік Американың оңтүстік аймағы, Антарктидадан басқа барлық жерде таралған. Шөп, ағаш қабығын, бүршігін, бұтағын жейді. Жылына 4 рет 2 – 8 (кейде 15) көжек туады. Тұрақты іні болмайды, көжегі жүндес, бірден жүріп кететіндей жетіліп туылады, бірнеше күннен кейін өзі қоректенеді. Үй қояны ғана ін қазады, топ-топ болып тіршілік етеді. Көжегі көзі ашылмай, өте дәрменсіз, қызылшақа болып туылады. Кәсіптік маңызы бар, әуестік үшін де ауланады. Қоянның кейбір түрлері жайылымға, жеміс бағына, жас орманға үлкен зақым келтіреді. Кейбіреулері індет таратады. Қазақстанда кездесетін 3 түрі (ақ қоян, құм қоян, ор қоян) бар. Ақ қоян, негізінен, қалың қар түсетін Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Павлодар және Ақмола облыстарындағы орманды далаларда, Қарағанды, Шығыс Қазақстан облыстарындағы таулы аймақтарда көптеп, ал Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Алматы облыстарында сирек кездеседі.
Жыл бойы жайылым жағдайына, қардың түсуіне орай, жыртқыштардың азды-көптігіне қарай қоныстарын ауыстырып отырады. Жазда түсі сұрғылт қоңыр, қыста түгелдей аппақ болады. Ақ қоян еті, терісі мен түбіті үшін ауланады;
Құм қоян – қояндардың ішіндегі ең кішісі. Арқасы мен бүйірі қоңыр, сұр, ал бауыры ақ түсті. Қазақстанда Арал Қарақұмы, Қызылқұм, Мойынқұмда және Қызылорда, Жамбыл, Түркістан, Маңғыстау облыстарындағы құмды жерлерде мекендейді. Қорегін іздеуге ымырт түскен кезде, түнде шығады. Ұйығуы қаңтар мен ақпанның аяғында басталады. Құм қояны – өте өсімтал, жылына 3 рет көбейеді.
Ор қоян – қояндардың ішіндегі ең ірісі. Артқы аяқтары алдыңғысына қарағанда екі есеге жуық ұзын. Түсі әр маусымда әр түрлі. Жазда және қысқа қарай құйрығында қара жолақ пайда болады. Қазақстанның батысы мен солтүстігінде, әсіресе Батыс Қазақстан, Атырау, Ақтөбе облыстарында таралған. Шөл, шөлейт, далалы жерлерді мекендейді. Тіршілік әрекеті іңірде және түнге қарай басталады.