Текст к . «күлтегін» жыры жер мен көктің, ң жаралуы туралы философиялық
толғаудан басталады. бұдан кейін бүкіл білге қаған мен күлтегін
батырдың ата- билік жүргізгені, түгел түркінің басын қосып, қуатты мемлекет
орнатқан бумын қаған мен істемі қаған мадақталады. күлтегін батыр көп әскер жиып, түркі
елін жаудан азат етуге кіріскені зор сүйіспеншілікпен суреттеледі. түркі әскерінің оғыз,
соғды, түргештерге, т.б. қарсы жүргізген шайқастары, ал күлтегін батырдың шайқас
алдындағы жекпе-жекке шығып, жауды ұдайы жеңіп отырғаны зор шеберлікпен
бейнеленген.
жырдың авторы күлтегін мінген аттың сипатын, ат әбзелдерінің әдемілігін, батыр
қаруының сұсты көрінетінін ұтымды теңеулер арқылы көрсете білген. жырда күлтегін түркі
елінің «төрт бұрышындағы» барлық жауды жеңіп, елде тыныштық, бейбіт өмір орнатады.
ақын күлтегіннің ерлігі туралы: «бастыны еңкейтті, тізеліні бүктірді», – дейді. солай
жырда күлтегін батырдың күллі түркі халқын тәуелсіз еткені әрі оны байлыққа кенелткені
«жалаңаш халықты тонды, кедей халықты бай қылдым. аз халықты көп қылдым. тату елге
жақсылык қылдым», – деп зор мақтаныш сезіммен баяндалады: «күлтегін» жырының басты
идеясы түркі халқын ауызбірлікке, сыртқы жауға қарсы ұйымдасқан күреске, ежелгі ата-баба
жолы мен салт-дәстүрін берік ұстауға үндеу болып табылады. жыр соңында күлтегін батыр
қайтыс болғанда бүкіл түркі халқы қатты қайғырып, аза тұтқаны, оны жоқтап, жерлеу
салтанатына әлемнің төрт бұрышынан көптеген атақты – елшілер, батырлар, бектер,
тас қашайтын шеберлер, т.б. келгені айтылады.
«күлтегін» жыры – елдің ішкі бірлігін жыр еткен, идеялық мазмұны терең, көркемдік
дәрежесі биік поэзиялық туынды. 2001 жылы 18 мамырда астана қаласындағы еуразия
ұлттық университетіне күлтегін жазба ескерткішінің көшірмесі қойылды. с
Ұнағанын ал
Ғалымдар арасында климаттың өзгеру барысы туралы ортақ пікірлер жоқтығына қарамастан, сарапшылардың жалпы пікірі климаттық өзгерістің салдары жағымсыз болуы мүмкін дегенге келіп саяды. Мысалы, 1980 жылдан 2011 жылға дейін Еуроодақ елдерінің экономикасына тигізген тасқынның жалпы шығынын саралаған сарапшылар келген зиянды 90 миллиард еуроға тең деп бағамдады.
Осыған байланысты әлемдік ғылымда зерттеудің басым бағытын қоршаған орта климатына бейімдеуге назар аудару болып отыр. Ең бастысы, бұл басқа салаларға қарағанда, табиғи-климаттық жағдайларға және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуші ауыл шаруашылығына тікелей байланысты.
Климаттық өзгеру
Халықаралық зерттеулер көрсеткіші бойынша, әлемнің кейбір аймақтары, сонымен қоса Орталық Азия, басқаларға қарағанда, климаттық өзгерістерге ұшырауы әбден ықтимал. Оның ішінде, Қазақстанның климатына әсер етіп, онсыз да толыққанды қолдауды қажет етіп отырған ауыл шаруашылығын күнкөріске айналдырған аймақтарға үлкен зиян келтіруі әбден мүмкін. Бұл аймақтардағы өнімнің босқа ысырап болуының 70 пайызы тікелей ауа райымен байланысты Ал, кейбір аймақтарда жағымсыз ауа райы салдарынан алынған өнімнің 50-70%-ға дейіні қолдануға жарамсыз болып қалып отыр.
1ж мен аламын (алармын), жеймін
2 ж сен аласың(аларсын), жейсің
2ж. сіз аласыз(аларсыз), жейсіз
3 ж. ол алады (алар), жер
КЕлер шақ (мн ч)
1ж. біз аламыз)алармыз), жейміз
2 ж. сендер аласындар(аларсыңдар), жейсіңдер
2 ж.сіздер аласыздар(аларсыздар), жейсіздер
3 ж. олар алады(алар), жер
Өткен шақ (едч)
1 ж мен алдым, жедім
2 ж.сен алдың, жедің
2 ж. сіз алдыңыз, жедіңіз
3 ж. алды,жеді
Өткен шақ(мнч)
1 ж біз алдық, жедік
2 ж.сендер алдыңдар, жедіңдер
2 ж.алдыңыздар, жедіңіздер
3 ж. олар алды, жеді