Тест №3 алтай. етістік і нұсқа
1. күрделі табыңыз.
a) аты шулы, в) ән басталды. с) барды, д) әкеліп береді. e) айнала қара
2. болымсыз етістікті табыңыз.
a) алмалы, в) қызғанды, с) жарнама д) кеспе е) жуынды,
3. нақ осы шақтағы табыңыз.
а) жатыр. в) отыр. с) . д) келген жоқ. е) ұнамайды.
4. ауыспалы осы шақта тұрған етістікті белгілеңіз.
a) биледі, в) билейді. с) білед ) билеу, e) билеген,
5. тұйық етістікті анықтаңыз.
a) үнаймын. в) айту, с) жу. д) корсет. е) ку.
6. бірыңғай болымсыз етістіктер қатарын көрсетініз,
а) қашты, жазба, ойна. 13) бермесе, ойнаған жок, тістеген емес. с) келіпті, тында, оқысын.
д) отырма, сөйлес, біл, 1e) барған жоқ, кел, қайтатын емес.
7. болымды етістікті табыңыз.
a) ұшады. в) көрсетпеді. с) жумады. д) әкелмеді. е) сүртпе.
8. негізгі етістікті табыңыз,
a) алма, в) қуан с) ашық д) билейік. e) әперді.
өткен шақтағы етістікті табыңыз.
a) ақша. в) көрмеген. с) ақшыл. д) келе жатыр. f) бітірмек.
10. түбір етістікті табыныз. (12)
a) келгелі. в) келіп. с) келші, д) келіпті. e) кел.
11. қалау райды табыңыз. 130,11
a) менікі емес. в) барғым келеді. с) ағам келеді. д) кәрдім. е) кездесетін болдық.
12. етістіктің нақ осы шақ түрін көрсетіңіз,
a) карап отыр. в) келмекші. с) естіген болатын, д) барып кел. е) үғыпты.
13. есімшенің жұрнағы бар сөзді көрсетіңіз. түнде тұрып, түн ұйқысын төрт бөлген, о тыныш ұйықтасын деп аз сойлеп, аз күлген.
a) ұйықтасын, тыныш. в) ұйқыңды, түнде. c) күлген, бөлген. д) тұрып, сөйлеп. бөлдің, аз.
14. шартты райдың і жақта тұрған түрін табыңыз.
a) отырмас. в) әңгімелесем. с) барғай. д) кетіндер. e) бар,
e) бармасаң.
15. ауыспалы нақ осы шақты белгілеңіз.
a) жүреді. в) жазды. с) жазды. д) отыр. е) жатыр.
16. көсемшелі етістікті табыңыз.
a) жазды. в) келген еді. с) ойнау. д) ойлаe) сөйледі.
17. 1 жақта көпше түрде тұрған сөзді табыңыз,
a) алдыңдар. в) алдым. с) алдық. д) алдыңыз, е) ал,
18. қай сөйлемде «ма» болымсыз етістіктің жұрнағы ретінде бірге жазылатынын белгіленіз,
a) (ма) айт.
b) бұл да бір амал(ма). с) сен ойла(ма). д) тәтті ал(ма).
e) ол жақсы (ма).
19. қосымшасыз тұрған түбір сөзді көрсетіңіз.
a) тон. в) көріндер. с) отырғыз. д) жарату. е) сыйғаз,
20. асты сызылған сөзге қойылатын сұрақты табыңыз.
өз отбасымыз ұлттық дәстүрлерді сақтаймыз.
a) қайтеміз? в) қандаймыз? с) не істеп жатырмыз? д) қалаймыз? e) кімбіз?
21. етістіктің жедел өткен шағын табыңыз.
a) жеткізер. в) жеткізген. с) жеткізді. д) жеткізеді. е) жеткізетін.
22. болымсыз етістік жұрнағын белгілеңіз. а) -дау. b) -ырақ. с) -реко д) по, e) -леу.
23. сынып кезекшісінің атқаратын қызметін анықтаңыз.
а) оқытады, в) телевизор көреді. с) тақта сүртеді. д) гүл тереді. е) тамақ ішеді.
24. қимылды білдіретін сөзді анықтаңыз.
a) тыңда. в) түнде. с) жоғары. д) дауыс. е) күндіз.
25. күрделі етістікті табыңыз. а кара торы . в) қаңқ-қаңқ с) әрі-бері д) жазып отырмын. е) бәріміз жуынамыз
Жеті - қасиетті сан.
Қазақ - ырымшыл халық. "Қасиетті" сандарды білмейтін адамдар жоқ шығар: «үш», «төрт», «бес», «жеті», «тоғыз», «он үш», «қырықты» бала күнімізден естіп, біліп жүрміз.
Жеті саны киелі мәнде халық санасына, ұлттық ұғымға мықтап бекіген. Бұл санның тұрмыс-тіршілікте, халық фольклорында, діни ұғымдардағы маңызы ерекше. Оған дәлел, аптада неше күн бар – жеті, аспан неше қабат – жеті, жер неше қабат – жеті. Міне, қызық, бәрі де жеті. Нөсерден кейінгі жаратушының жаршысындай жауынмен жарысып шығатын кемпірқосақтың түсі – жеті, осыған қоса жинақтау сандары да жетімен шектеледі: біреу, екеу, ұшеу, төртеу, бесеу, алтау, жетеу. «Сегізеу», «тоғызау» болып айтылмайды. Міне, айта берсек «жеті» санының «сиқырын» сипаттайтын құбылыстар жетерлік. Қазақ халқының салт-дәстүрінде де жеті санының орны бөлек. «Жеті атасын білмеген – жетесіз», «жеті атасын білген ұл жеті жұртқа жөн айтар», «жеті жұрттың тілін біл, жеті түрлі білім біл» немесе «жеті атадан әрі ғана қыз алысу заңы», яғни араға жеті атаны салып құда түсу әдеті ғасырлар бойы сақталып келеді. Жеті саны кейде жақсылықпен байланыстырылып айтылса, кейде жамандықпен де байланысып жатады. Мысалы, қазақ «жұт жеті ағайынды» дейді. Бұл тіркес халықтың басына аласапыран заман туып, ашаршылық, бүліншілік, індет, ауру келсе айтылады. Халық жеті жұтқа мыналарды жатқызады: құрғақшылық, жұт (мал қырылу), өрт, оба (ауру), соғыс, топан су, зілзала. Жеті санына байланысты культтік фразеологизмдер басқа сандарға қарағанда жұмсалу өрісі кең. Оларға: жеті ғашық, жеті шәріп (әулие); жеті қазына, жеті ғалам, жеті күн, жеті жұт, жеті жоқ, жеті қат көк т.б. жатқызады.