тест решить 1. Жіңішке дауысты дыбысты көрсетіңіз. А) ы В) а С) о Д) ә 2. Дауысты дыбыстардың жақтың қатысына қарай жіктелетін түрлерін көрсетіңіз. А) жуан, жіңішке В) еріндік, езулік С) ұяң, қатаң Д) ашық, қысаң 3. Туғанда дүние есігін ашады өлең, Өлеңмен жер қойнына кірер денең. Үзіндінің авторын табыңыз. A) A.Құнанбаев. B) Aқан сері. C) A.Байтұрсынов. D) Ы.Aлтынсарин. 4. Ғарыш айлағы деген не? А) зымырандар ұшырылатын аумақ В) ойың-сауық орталығы С) қонақ үйі Д) ғарышкерлер демалатын жер 5. «Бесікке салу» дегеніміз не? А) салт — дәстүр В) тұрақты тіркес С) ұлттық ойын Д) ойын 6. Мақалды жалғастыр. Он үште ... . А) отау иесі В) сыншы С) патша жасы Д) кәмелеттік жасы 7. Неологизм сөздер А) Рабфак, ояз В)Азанда, сым С) Қолы алтын Д) Ұшақ, зейнетақы 8. «Шоқан Уәлиханов» портретінің авторын табыңыз. А) Н.Хлудов. В)Сабыр Мәнбаев. С) Қанапия Телжанов. Д) Ә. Қастеев 9. Ғылым академиясының тұңғыш президентін белгілеңіз. А) Ахмет Байтұрсынов. В) Нұрғиса Тілендиев. С) Қаныш Сәтпаев. Д) Тұрар Рысқұлыв. 10. Орта жүздің биін табыңыз. А) Малайсары В) Төле би С) Әйтеке би Д) Қазыбек би 11. Антоним сөздерді көрсетіңіз. А) Мектеп, сабақ. В) Асхана, мұражай. С) Таза, кір. Д) Салт, дәстүр. 12. Ауыспалы келер шақта тұрған етістікті табыңыз. А) Келдім. В) Алдың. С) Отырмын. Д) Келемін. . 13. Тұйық етістікті анықтаңыз. А) Тату . В) Қуану. С) Сұлу. Д) Сау. 14. Керек жалғауды таңдаңыз: Сен... досың. А) –де. В) –мен. С) –ім. Д) –ің. 15. Шығыс септігіндегі сөзді табыңыз. А) Әншіден. В) Орындаушымен. С) Мұғалімнің. Д) Малшыға. 16. Көптік жалғаулы сөзді табыңыз. А) Көптеу. В) Әшекейлер. С) Кептер. Д) Шығын . 17. Отбасы тақырыбына жатпайтын сөздер. А) Әке. В) Апа. С) Қол. Д) Қарындас. 18. Медицина атасы кім? А) Герадот. В) Ломоносов. С) Гиппократ. Д) Аристотель. 19. Сөйлемді аяқтаңыз. «Сәлем — ... .» А) — айту». В) — Ассалаумағалейкум » С) — сөздің анасы» Д) —танысу» 20. Тиісті жалғауларды қойыңыз. 1465 жыл... күзінде Керей мен Жәнібек сұлтандар қол астындағы ру-тайпалар... Шу өңіріне келіп қоныстанды А) -ға, -мен В) -дың, -ды С) -дың, -мен Д) – мен, - дың 21. Шоқанның балалық шағы қайда өтті? А) Атырауда В) Семейде С) Сырымбетте Д) Қостанайда 22. Ашық ғарышта жұмыс істеген тұңғыш қазақстандық ғарышкер? А) Айдын Айымбетов В) Тоқтар Әубәкіров С) Талғат Мұсабаев Д) Дұрыс жауап жоқ 23. Синоним сөздердің тізбесін көрсетіңіз. А) Ат, есім. В) Адал, арам, азат. С) Жетім, жесір, жігіт. Д) Ту, жалау, елтаңба 24. Толықтырыңыз: «Менің отбасым ... тұрады» А) Бауырмал. В) Тату-тәтті. С) Үлкен. Д) Ақылды. 25. Мақалды толықтырыңыз. Ғалыммен жақын болсаң, қолың жетер, залыммен жақын болсаң ... кетер. А) Басың В) Жолың С) Жүрегің Д) Гүлің
Тіл-қазына, мұра, күнделікті еңбек, тұрмыс, өмір сүру қаруы. XXI ғасыр табалдырығында тұрған осынау дүбірлі дүниеде өзіңді мойындатудың бір жолы бар. Ол тағылымды тарихыңды таныту, өрелі мәдениетіңді өрістету, озық ғылымыңды көрсету. Ұлтты ұлт ретінде ұстап тұратын төрт қазық бар. Олар тілі, діні, саны және салт-дәстүрі. Осы төрт қазықтың ең маңыздысы-тіл. Ұлы Ахмет Байтұрсынов «Сөзі жоғалған халықтың өзі жоғалады» деп көрегендікпен айтып кеткен.
Егемендік алып, елдік қасиет, дәстүр салтымызды дәріптеп жатқан қазіргі уақытта «Туған жер- тұғырың, туған тіл қыдырың» деген ұлағатты сөзді қай кездегіден де жиі айтатын болдық. Жерсіз ел болмайды, тілсіз халық болмайды. Тіл бізге ана сүтімізбен бірге сіңеді. Бұрын жас ұрпақ тәрбиесінің түп қазаығы аталар мен әжелер болатын. Жас ұрпаққа иманжүзділіктің ұрығы әженің әлдиі мен атаның өнегесі арқылы сіңеді. Ана тілі*-халықтың өткен ұрпағын, қазіргі және келешек ұрпағын мәңгілік біріктіретін ең сенімді құрал. Осы дүниедегі адамдар тілінен айырылып, сөйлеуден қалса, қандай қиын күйге түсер еді? Сондықтан тіліміз ана тілі атану үшін, күнделікті өмірде ұдайы қолданыста болуы тиіс.
Ал екінші бақытым- Тілім менің,
Тас жүректі тіліммен тілімдедім.
Кей-кейде дүниеден түңілсем де
Қасиетті тілімнен түңілмедім, -деп Мұқағали атамыз жырлағандай ана тіліміз ешқашан ұмытылмайды. Тәуелсіздік тірегі-тіл. Демек, тіл мерейі үшін күрес-киелі күрес. Таудың кәусар бұлағы қандай таза болса, қазақтың тілі мен діні де сондай таза. Мен үшін ана тілім-Абайдың сөзі, Ақан серінің әні мен Құрманғазының күйі болып есептеледі. Тіліміздің өркендеуі үшін әр азамат үлес қосуы және ат салысуы тиіс.
Қорыта айтқанда, қазақ тілі мемлекеттік тіл ретінде шын мәнінде үстем жағдай иеленіп келе жатыр, оны ұлтына қарамастан біздің еліміздің барлық азаматтары меңгеретін болады деп сенімдеміз. Тек қазақ жастары ғана емес, еліміздегі барлық ұлт өкілдері мемлекеттік тілді меңгеріп, Қазақстан Республикасын дүние жүзіне танытса екен демекпіз. Бұл үшін бізге төзімділік, белсенділік іс-қимыл қажет.
Елдің ертеңіне кепілдік болар жас буынның бойына сіңіріп, ойына руханиялықтың дәнін дер кезінде егу біздің парызымыз. Еліңді тану үшін –тіліңді білу керек емес пе ағайын!
Алтын орда әдебиеті жас ұрпақты патриоттық отаншылдыққа тәрбиелейтін құнды мұра.Осы ретте тарихи жырлардың («Еңсегей бойлы ер Есім», «Абылай хан», «Қаракерей Қабанбай батыр», «Қанжығалы Бөгенбай батыр», «Шақшақ Жәнібек батыр», «Райымбек батыр», «Ер Жәнібек», «Олжабай батыр», «Өтеген батыр», «Исатай-Махамбет», «Досан батыр», «Сұраншы батыр», «Бекет батыр», «Кенесары-Наурызбай», «Жанқожа батыр», «Арқалық батыр», «Ер Әжібай», т.б.) негізгі идеялық мазмұны елді басқыншы жаулардан қорғап, ел мен жердің бүтіндігін сақтау болып келеді.
Әдебиетте батырлар (Ер Есім, Төле би, Қабанбай, Бөгенбай, Абылай, Шақшақ Жәнібек, Райымбек, Олжабай, Ер Жәнібек, Барақ, Ер Әжібай, т.б.) қорқуды білмейтін, жаужүрек жандар. Сонымен қоса батырлардың жекпежектері мен мінген аттарына ғана мән беріліп қоймай, олардың сыртқы тұлға-бітімдеріне де назар аударып, жалпы жұртқа үлгі ете жырлаған. Сөйтіп, елдік пен ерлік туралы халық идеясын жарқырата ашқан. Батырларға портреттік сипаттама берумен бірге олардың адамгершілік қасиеттері де қаға беріс қалмаған. Осы ретте хандар да жырдың негізгі қаһармандары қатарында көрінеді. Ханның әділ болуы – елдің бағы. Елін құрап, ерін біріктіріп берекеге шақырса, бұл – ханның ақылдылығы. Ел тағдырын ойлап, әр істі ақылдасып шешу де ханға қажет әрекет. Біз сөз еткен жырлардағы хандар – ел мүддесін алғы кезекке қойған жақсы істерімен жарқырап көрінетін тұлғалар. Сондықтан олардың іс-әрекеттері мадақ етіледі, барынша шынайылықпен өрнектеледі.