“Алып ер тоңға” дастанының негізгі идеясы - Тұран елін сыртқы жаудан қорғау, түркі жұртын ішкі ынтымақ-бірлікке үндеу, туған жердің абырой-даңқын арттыра түсу болып табылады. Бұл дастан Алып Ер Тоңғаның қайтыс болып, бүкіл түркі елінің күңіренген жоқтау жырымен аяқталады. "Алып Ер Тоңғаны жоқтау" деп аталатын жыр Махмұт Қашқаридың "Диуани лұғат ат-түрік" атты сөздігі арқылы бүгінгі күнге ешбір өзгеріссіз жеткен. Бұл жоқтау “Алып ер тоңға” дастанының ең соңғы тарауы болса керек. Аяулы батыры қаза болғанда жоқтау айту дәстүрі түркі халықтары арасында күні бүгінге дейін сақталған
(Дружба крепка взаимностью).
2. Татулық – табылмас бақыт.
(Дружба – богатство бесценное).
3. Достық жоқ жерде табыс жоқ.
(Где нет дружбы, там нет успеха).
4. Досы жоқ адам – тұзы жоқ тағам.
(Жить без друзей, что есть пищу без соли).
5. Досың көп болса, жолың да ашылады.
(Друзей много – шире дорога).
6. Дос құшағы – жаз.
(Объятия друга – лето).
7. Ағаш тамырымен, Адам досымен мықты.
(Дерево крепко корнями, человек – друзьями).
8. Аз қайғыны ас басады, көп қайғыны дос басады.
(Малую беду еда подавляет, большую – друг).
9. Тiстем нанның қадiрiн тарыққанда бiлерсiң,
Анық достың қадiрiн зарыққанда бiлерсiң.
(Цену куска хлеба в голод узнаешь,
Цену настоящей дружбы в беде узнаешь).
10. Мың жолдас жақсы, мың жолдастан бiр дос артық.
(Тысяча товарищей – хорошо, но один друг лучше).
ПОСЛОВИЦЫ О ЕДЕ
1. Нан болса, ән де болады.
(Будет хлеб – будет и песня).
2. Жұмыс ауыр болса да нан тәттi.
(Трудна работа, да сладок хлеб).
3. Жақсы еңбектенсең – ауызың нанға тиеді,
Ерiнiп еңбектенсең – ауызың тасқа тиедi.
(Поработаешь усердно – губы к хлебу прикоснутся,
Поработаешь лениво – губы к камню прикоснутся).
4. Нан – тамақтың атасы.
(Хлеб – отец всей пищи =Хлеб – всему голова).
5. Аштық ас талғатпайды.
(Голод еду не выбирает).
6. Ас – адамның арқауы.
(Еда человеку силу даёт).
“Алып ер тоңға” дастанының негізгі идеясы - Тұран елін сыртқы жаудан қорғау, түркі жұртын ішкі ынтымақ-бірлікке үндеу, туған жердің абырой-даңқын арттыра түсу болып табылады. Бұл дастан Алып Ер Тоңғаның қайтыс болып, бүкіл түркі елінің күңіренген жоқтау жырымен аяқталады. "Алып Ер Тоңғаны жоқтау" деп аталатын жыр Махмұт Қашқаридың "Диуани лұғат ат-түрік" атты сөздігі арқылы бүгінгі күнге ешбір өзгеріссіз жеткен. Бұл жоқтау “Алып ер тоңға” дастанының ең соңғы тарауы болса керек. Аяулы батыры қаза болғанда жоқтау айту дәстүрі түркі халықтары арасында күні бүгінге дейін сақталған