У МЕНЯ СОЧ
5 СЫНЫП
ҚАЗАҚ ТІЛІ ПӘНІНЕН IVТОҚСАНҒА АРНАЛҒАН
ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУДЫҢ ТАПСЫРМАЛАРЫ
ОҚЫЛЫМ
Мәтінді мұқият оқып, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз/ Прочитайте текст.
Выполните задания.
Зытып келем, зытып келем. Артыма қарай қарай зытам ... Зытып келе
жатқаным қашып келемін,- артыма қарай беретінім қорқып келемін ..
Мен қазір ондамын. "Əліпті таяқ деп ауылдың балалары мазақтай
беретін еді, жазғытұрым қолыма сиыршының таяғы түсті.
- Енді естияр азамат болдың Мына таяқты қолыңа ал, осы ауылдың
сиырын енді сен бағасың! - деп ағам Айдынғали таяғын маған ұстатты да,
өзі аяқ-еңбек іздеп қалаға кетті
Қалаға кіріп қатар-қатар тізілген көп тақтай дүкендердің оңашарақ
тұрған біреуінің жанына келдім де жып-жылы жерге құлай кеттім. Жұмсақ
құм өзінен-өзі үгітіліп жамбасқа жайлы төсек бола кетті...
О,қасқаңның жатысын-ай !... - деп тап өзіме ұқсаған екі бала мені
аяқтарымен бүйірге түртіп тұрғандарын бір аңдағандай болып ем көзімді
ашуға дəрменім жетпеді. Ар жағын білмеймін тас болып қатып қалсам керек,
түнде өліп жатқан бала сен бе едің, əй? - дегенде артыма қарасам, бір ересек
бір кішірек бала өзен жағасына жақындай берген екен. Біреуі ашаң сұңғақ
денелі, үстінде шолақ шалбардан басқа еш нəрсе жоқ. Күнге кұйіп күрең
тартқан дененің бұлшық еттері иіріліп-иіріліп қояды. Енді біреуі менімен
тұстас болуы керек, ақшыл денелі арық бір аяғын ақсай басып келеді
1-тапсырма. Мәтін мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беріңіз/по
тексту ответьте на во Бала неге зытып келе жатыр?
[1]
2. Ағасы Айдынғали не деді?
[1]
2-тапсырма. Мәтін мазмұны бойынша Қайрошқа жолыққан балаларды
сипаттайтын жолды анықтаңыз (выберите слова,описывающие в тексте
детей, встретившихся Кайрошу)[1]
А) ашаң сұңғақ денелі, ақшыл денелі арық
В) қараторы, кең маңдайлы
С) сұңғақ бойлы, жылдам
Д) ақшыл өңді, ұзын бойлы
3-тапсырма. Берілген сөздің синонимі мен антонимін мәтіннен тауып
жазыңыз. (найдите в тексте синоним и антоним к данным словам)
«Қатты» антонимі [1]
«Зытып келемін» синонимі [1]
4-тапсырма. Мәтіндегі оқиғаларды ретімен
орналастырыңыз.(Расположите предложения (события) последовательно
как в тексте) (1,2,3)
Объяснение:
Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы (1845-1904) — ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен. Абай Шығыс пен Батыс мәдениеті мен өркениетін жетік білген.
Абай 10 тамыз 1845 ж. қазіргі Семей облысының Шыңғыс тауларында Қарқаралының аға сұлтаны Құнанбайдың төрт әйелінің бірі, екінші әйелі Ұлжаннан туған.
Ақынның арғы тегі Орта жүз Тобықты Арғын ішіндегі Олжай батырдан басталады.
Болашақ ақын сабырлы мінезімен, кең пейілімен ел анасы атанған “кәрі әжесі” Зеренің таусылмайтын мол қазынадай аңыз ертегілерін естіп, абысын-ажынға жайлы, мінезі көнтерлі, әзіл-қалжыңга шебер, жөн-жобага жетік өз анасы Ұлжанның тәрбиесінде өсті. Абай әуелі ауылдағы Ғабитхан молдадан сауатын ашады да, 10 жасқа толған соң 3 жыл Семейдегі Ахмет Риза медресесінде оқиды. Бұл медреседе араб, парсы тілдерінде, негізінен, дін сабағы жүргізілетін еді. Медресенің үшінші жылында Абай Семей қаласындағы “Приходская школаға” да қосымша түсіп, орысша сауатын аша бастайды. Бірақ бұл оқуын әрі жалғастыра алмай, небәрі 3 жылдан соң оның мұсылманша да, орысша да оқуы аяқталады.
Абайдың басқа балалардан алымдылығын аңғарған Құнанбай оны елге шақырып алып, өз жанына ертіп, әкімшілдік-билік жұмыстарына араластырмақ болады. Сөйтіп 13 жастағы Абай ел ісіне араласады.
Патша үкіметінің отаршылық саясаты мен парақор орыс әкімдерінің жергілікті би-болыстардың арамза әрекеттерін айнытпай танып, көкірегінде жиркеніш сезімі оянып,осы мақсатпен болыс сайлауына түсіп, жеңіп шығады да, 1876-1978 ж. Қоңыр-Көкше еліне болыс боладі. Бұл жылдары Абай өз қолындағы билікті пайдаланып, әділдік таразасын тең ұстауға күш салды.
Ақын саяси қызметі үшін 1870 жылдары Санкт-Петербургтен Семейге айдалып келген Михаэлиспен, 80-жылдарда орыс демократтары Н. И. Долгополов, А. А.Леонтьевпен танысады.Болашақ ақынның дүниеге көзқарасының қалыптасуына оның озық ойлы орыс зиялы қауымының өкілдерімен араласуы орасан зор ықпал етті. Абай — ұлы ақын әрі ойшыл. Ол өз төңірегіндегі адамдардың, жақындары мен шәкірттерінің бойындағы өз халқына риясыз берілгендікті, оның мүдделерін қорғау қасиеттерін қолдап отырды. Ұлы ақын жас ұрпақты имандылыққа, адамгершілікке, ғылым-білім үйренуге шақырды. жастарды бес нәрседен — өсектен, өтіріктен, мақтаншақтықтан, еріншектіктен, бекер мал шашпақтықтан қашық болуға, бес асыл іске — талап етуге, еңбекті сүюге, терең ойлай білуге, қанағатшыл болуға, қайырымды рақымшылық жасауга шақырды.
1875 жылы Қоңыркөкше елінде өткен сайлауда жеңіп шығып, 1878 жылға дейін болыс болады. Қазақ халқының дәстүрлі ел билеу жосындарын, әдет-ғұрып заңдарын жетік білетін Абай ел ішіндегі әр алуан әкімшілік-құқықтық реформаларға белсене араласады.
Объяснение:
Амәтіні Қысқаша мазмұны : Аты аңызға айналған жеті қарақшы өткен кеткен адамдардың заттарын ұрлай бергендіктен , оларды барлық бірге қуды деседі . Олар қашатын жер таба алмай аспанға қашып жеті жұлдызға айналады . Нақты ақпарат : Нақтырақ айтар болсақ , ежелде ата - бабаларымыз сол Жетіқарақшы шоқ жұлдызына қарап адаспай жол тапқан.Ол аңыз әлі күнге дейін халық көкейінде сақталған.Әмәтіні Қысқаша мазмұны : Саяхаттау кезінде елді дұрыс таңдай білген жөн . Алайда барлық елдер қауіпті емес , ол онда тұратын адамдарға байланысты . Нақты ақпарат : Саяхат ол адам үшін демалыс секілді . Әр қалада сені халық өз тарихын көрсетіп жақсы құрметпен қарсы алып , салт - дәстүрлерімен таныстыруы өтірік емес .