Ыбырай Алтынсарин «Атымтай Жомарт» әңгімесі. 1-сабақ Сөйлем қатарын қажетті сөз және сөз тіркестерімен сәйкестендір.
Әуелгісі: өне бойы әдет етсең, көңіхь
жел кіргізеді; сол желіккен көңілмен
өзімнен терезесі төмен бейшаралардан
жиреніп, көз салмай, кем-кетікке жәрдем
беруді ұмытармын деп қорқамын.
әбірет алсын
Екіншісі: бар бола тұрып мен жұмыс
Қылсам, мұның кемшілік емес екенін
біліп, кейінгілер ... деймін.
әдемі ат, асыл киім, асқан
Үшіншісі: күн сайын өз бейнетіммен
тапқан бір-екі пұлға нан сатып алып
жесем де бойыма сол тамақ болып
тарайды, еңбекпен табылған болады
өзім ішіп-жеп, өзім тұтынс
Бұл тарихи-әдеби мұра Сыр бойындағы оғыз-қыпшақ дәуірінде жырланып, ХУ ғасырда Кавказ жерінде хатқа түскен. Оны ерте замандарда ұзандар жырлаған. Түрік Лұғатын жазған Фарханг Шури бұл атауды қолына тамбур алып өлең жыр айтатын адам оларды оғыздар ұзан деп атаған. Өздері көбіне оғызнаманы жырлаған деп көрсетеді. Кейбір тарихи мағлұматтарға қарағанда Қорқыт ата кітабының айтушысы Қорқыттың өзі тек соны оғыз ханына оның немелері жырлап беретін болған. Әрбір қисаны аяқтаған соң жырау бұл жырды менің Қорқыт атам айтып сөзін құрастырған еді деп отырады. Қорқыт ата кітабы бүкіл Орта Азиядағы түркі тілдес халықтарға Кавказдағы әзербайжан Осман түріктеріне кеңінен жазылған сюжет. ХІУ-ХУ ғасырларда Оғызнама Қорқыт ата кітабы иран, арап тілдеріне де аударылған.
Түлкі бикеш мен едім,
аңқауды алдап келемін.
Алау жақса балалар,
мен де билеп беремін!
Қоян:
Мен қоянмын, қоянмын,
аппақ қарға бояндым.
Достар тағы келер деп,
ертеменен ояндым!
Қасқыр:
Қоянға да сенемін,
қозыға да сенемін.
Желе-жортып келемін.
Танысайық, балалар,
қасқыр батыр мен едім!
Аю:
Мен аюмын, балалар,
аю балдан нәр алар.
Ей, балалар, мені де
кешіңізге ала бар.
Ақ тиін:
Мен тиінмін, тиінмін,
ақ мақтадай киіндім.
Ән мен биге үйірмін.
Келіп алыс орманнан,
алдарыңа иілдім!
Лақ:
Лағымын ешкінің,
әдептімін, естімін.
Бүгін мұнда бір қызық
болатынын естідім!