ЖАЗЫЛЫМ 4-тапсырма. «Салыстыр!». «Жаһандану» және «экспо» ұғымдарына бай- ланысты салыстырмалы кесте жаса. Жаһандану Ортақ белгілері: ЭКСПО әлемдік үдеріс бәсеке

Ертегі

Піл мен торғай.

 Ерте заманда пілдің түрі қазіргідей болмапты:оның көздері үлкен бопты,құлақтары басында шошайып тұрыпты,ал олардың арасында әдемі мүйіздері бопты.Жерде адамдар пайда болғанда,арыстан пілге:

- Айналамызда адамдар көбеюде.Жақында олар бізге де жетіп,жұмыс жасатып қоятын шығар.Бізге жаңа жерлерге көшу керек! - дейді.Сонда піл:

- Мен сондай үлкенмін,маған тиісуге кімнің дәті барады?Неге мен қашуым керек? - деп тәкаппарланыпты.

  Бір күні жерге торғай мен оның балапандары жерді аралау үшін жерге түсіпті.Сол кезде қастарынан піл отып бара жатады.Торғай:

- Абайла!Бұл жерде менің балапандарым жүр! - деп айқайлапты.Ал піл болса оған назарын аударғысы келмей:

- Менің балапандарыңда шаруам жоқ.Мен мына жерден қалай да өтемін! - деп балапандарды басып кетіпті.Шарқ ұрған торғай қарға мен шыбындарға барыпты.Олар пілді қуып жетіп көзін шұқып тастапты.Піл олардан әзер құтылып,көзі дұрыс көрмесе де су іздеп жүреді.Осы кезде торғай бақалардан көмек сұрайды.Бақалар бір жартастың басына барып бақылдайды.Піл осы жерде су бар екен деп жартасқа шығып,төмен қарай құлап түседі.Осылайша оның екі мүйзі сынып қалады.Ал құлақтары жалпиып,басын жауып тұратындай болып кетеді.Сол кезде барлық аңдар пілге:

- Жерде бәріміз бірдейміз.Басқа аңдарды елемеуге бола ма екен? - деп айтады.Бұдан былай піл зерек әрі абай болуға тырысады екен.

Бір кездері Сарыарқаның далаларында бірнеше көшпелі тайпалар бар. Барлығы көп болды, олар бақытты болды. Олардың бәрі болғандықтан, бұл адамдар: «Бізде бәрі жеткілікті, бізде барлығы бар, бірақ бізде жоқ. Бізде бізді, біздің әл-ауқатымыз бен байлығымызды қорғай алатын батыр жоқ. Бір отбасында баланың басында алтын жалатылған дүниеге келді. Бұл әдеттен шыққан ұлды көріп, бүкіл халықты жинап, ұлы туған күніне орай үлкен мереке ұйымдастырды.Бала секіріп өсіп, біраз уақыттан кейін нақты кейіпкер болды. Оның туыстары, оны қылмыс жасамау үшін, оны өзінің аты емес деп атай бастады және ойлап тапты - Толағай. Міне, ол үшін бұл атау және өзін белгіледі.Бір жылда жаңбыр жауып, жерге жылынып кетті. Халықты соққан апат, мені ойлап, ойлануға мәжбүр етті. Сосын ол Дана есімді кәріге кеңес берді.Elder Dan оған былай деді: «Құрметті Толағай, біз ашық жерде өмір сүреміз, бізбен бірге бұлттар айналасында ешқандай таулар жоқ. Сондықтан бізде жаңбыр жоқ.Толгайға: «Әкем, егер сіз маған рұқсат берсеңіз, мен осындай тауды алып барамын. Мүмкін бе? - деді қарттар. «Менің көзімнің жарығы, Толағай, сіз туған жеріңіз туралы ойлайсыз, сіздің халқыңыз туралы, олар үшін алаңдаңыз! Тауды артыңызға алып шығу оңай емес. Сонымен қатар, оңтүстікте Алатау таулы таулар бар, оларда өздерінің ақсақалдары бар. Барып, оған рұқсат сұраңыз! «Дана Тольгаяға батасын беріп, оған жақсы саяхат тіледі.Ол Толағайға Алатау тауларына барып, Ұлы тауларға жетті және оларға: «Сіздің үйіңе тыныштық!» - деп сұрады. Ежелгі Алатау таулары оны тыңдап, оны құрметтеді, түсінді, және оның өтінішін орындады, оның иығына таудың арасынан шыққан бір жас тауды қойды.Толғай өзі тауға көтеріліп, алдымен жеңіл жүрді, бірақ таудың ауырлығы өзін көрсете бастады, Толағай әлсіреді. Ұзақ уақыт өткеннен кейін, батыр үйіне баяу жүріп, иығына жас тауды мұқият алып жүрді. Мен Толағайдан шаршадым, туған жерімнің шетіне дейін жете алмадым, құлап, ұйықтап жатқанда, ол менің иығымның үстіне көтеріп, таужынып тастады.Сол күннен бастап, Томагай таудың астында ұйықтап жатыр дейді. Қазірге дейін ұйықтау. Батырдың әкелген кішкентай таулы баласы бірнеше жылдар бойы өсті, сондықтан ол - Толағай.