ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ -тапсырма.
Мәтіннің мазмұны бойынша «Қос жазба»
күнделігін толтыр. Түсіндір.
Үзінді
Түсініктеме
Кітапхана Кітап алатын, оқитын жер.
, заранее !

Ата – ана туралы мақал – мәтелдер.

Ананың көңілі балада,

Баланың көңілі далада.

* * * * *

Жалғыз баласы атқа шапса,

Атасы ауылда тұрып

Тақымын қысады.

* * * * *

Ана жақсылығын,

Ауырсаң білерсің.

Қайын жақсылығын,

Қырырсаң білерсің.

* * * * *

Баланың өзі болғандай,

Келіннің өзі келгендей.

* * * * *

Ата-ананың қадірін

Балалы болғанда білерсің.

Ағайынның қадірін

Жалалы болғанда білерсің.

* * * * *

Ақ шашты ана:

«Жастығым - балам» дейді.

Ақылды бала:

«Ай-күнім - анам» дейді.

* * * * *

Ана алдында – құрмет,

Ата алдында – қызмет.

* * * * *

Малды баққан өсірер,

Баланы тапқан өсірер.

* * * * *

Бала –

Ананың бауыр еті көз нұры.

* * * * *

Мылқаудың тіліне анасы түсінеді.

* * * * *

Бесіктегі баланың

Күлгенін көрген бір мұрат.

Алдынан түсіп ананың

Жүргенін көрген бір мұрат.

* * * * *

Өз кемеріңнен шыққан баланы

Бал сүтіңмен бағарсың.

Бал сүтіңмен бақпасаң,

Қайтіп көңілін табарсың?!

* * * * *

Мейірімі мол ананың –

Жүрегі жылы, қолы кең.

Кең пейілді атаның

Жүзі жылы, жолы кең.

* * * * *

Ақ жаулығы ананың –

Ақ көрпесі баланың.

* * * * *

Ана алақанының аясы –

Ақы шынардың саясы.

* * * * *

Ананың сүті – бал,

Баланың тілі – бал.

* * * * *

Ана сүтін ақтамағанды

Ешкім мақтамайды.

* * * * *

Әкеден – ақыл,

Анадан – мейір.

Жауаптары:

Жауаптары:12 - билет

3) Мәтіндегі тәуелдік жалғауы бар сөздер:білімнің, адамның.

20-билет

1) Мәтінді оқып,сұрақтар қой.

1.Қандай адам болашақта дегеніне жетеді? (Арманшыл адам)

2.Қай кезден бастап адам өзінің жүрегі қалаған мамандыққа бейімделе бастайды? (Жас кезден)

3.Жастардың басты міндеті қандай? (Ата-ананың, ұстаздың берген сапалы білімі мен өнегелі тәрбиесін дұрыс ұғынып, түсініп оқу ).

23-билет

2) Жалғаудың түрлері,мысал.

Жалғау — сөз бен сөзді байланыстыратын, сөз аралығындағы қатынастардың көрсеткіші болып табылатын, сөзге грамматикалық мағына үстейтін қосымшалар. Жалғаудың төрт түрі бар: көптік, тәуелдік, септік, жіктік.

Тәуелдік жалғау, әдетте, бір заттың басқа бір затқа тәуелді екенін білдіретін қосымша.Мысалы: менің қаламым; сенің қаламың; сіздің қаламыңыз, оның қаламы.

Септік жалғаулары арқылы есімдер сөйлемдегі етістіктермен де, шылау сөздермен де, есімдер өзді-өздері де жалғасып әр алуан қарым-қатынасқа түседі.Мысалы,еңбек,еңбектің,еңбекке,еңбектен,еңбекті,еңбекте,еңбекпен т.б.

Көптік жалғау — жалғанған сезіне көптік мағына беретін қосымша. Көптік жалғауының дыбыс үндестігіне қарай алты варианты қолданылады: -лар, -лер, -дар, -дер, -тар, -тер(қала-лар, мекеме-лер, ғалым-дар, езен-дер, ат-тар, шөп- тер). 

Жіктік жалғау – баяндауышқа ғана тән жалғау.Мысалы,мен бардым,ол отырды,біз келдік т.б.

25-билет

2) Үндестік заңының ережесі,мысал.

Үндестік заңы – түбір мен қосымшаның және сөз аралығындағы дыбыстардың бір-біріне ықпал жасап, өзара үйлесіп, айтылуын үндестік заңы дейміз.

 Оның екі түрі бар: 1) буын үндестігі, 2) дыбыс үндестігі.

Тіліміздегі сөздердің басым көпшілігі не біркелкі жуан, не біркелкі жіңішке айтылады.

Мысалы:

Жуан сөздер: балалар, қалалар, қызылдау.

Жіңішке сөздер: жерлерді, ініміз, күнделік.

3) "Азамат","қайраткер" сөздерін жіктеу.

Жекеше:

І жақ:Мен азаматпын,қайраткермін.

ІІ жақ: Сен азаматсың,қайраткерсің.

Сыпайы түрде:Сіз азаматсыз,қайраткерсіз.

ІІІ жақ:Ол азамат,қайраткер.

Көпше:

І жақ: Біз азаматпыз,қайраткерміз.

ІІ жақ:Сендер азаматсыңдар,қайраткерсіңдер.

Сыпайы түрде:Сіздер азаматсыздар,қайраткерсіздер.

ІІІ жақ:Олар азамат,қайраткер.