ЖАЗЫЛЫМ Айтылым 9-тапсырма. «Шоқан Уәлиханов» филь- міндегі Қашғария сапарына қатысты үзіндіні көр. Шоқанның бейнесі ту ралы ой бөлісіңдер. Ойболістің сұрақтарын алдын ала жазып алыңдар Төлеу сөздерді қолданыңдар.
Киіз Басу[1]– дәстүрлі қазақ қоғамында дамыған киіз жасау өнері. Оған жүн талшықтарының бір-бірімен ұйыса байланысатын қасиеті негізге алынған. Қазіргі заманғы шұға басу, байпақ жасау, фетр (қалпақтық биязы киіз) басу процесстері де Киіз Басу дәстүрлі технологиясымен бірдей.
Объяснение:
Қазақтың ежелден келе жатқан қолөнердің бірі - киіз басу. Халық алуан түрлі бұйымдар жасау үшін киізді кең қолданған. Киізді киіз үйдің сыртын жабу үшін, жерге төсеу үшін және де кереге керу арқылы өз қажеттілігіне орай пайдалана білген. Киізден кебеже, сандық қаптайтын әбдіреқаптар, ыдыс-аяқ салатын аяққаптар жасаған. Сондай-ақ кебенек, киіз қалпақтар мен киіз байпақ тіккен. Киізді пайдаланған жері ол ер тұрманның терлігі мен тоқымы, тебінгісі тағы басқа да тұрмысқа қажетті бұйымдар. Қазақтың қолданбалы әсемдік қолөнердің киізден жасалған дүниелердің көбі негізінен киіз үйдің ішін безендіруге арналған. Олардың арасындағы неқұрлым кең таралғандары: Киіз - ақ немесе басқа түстерден басылған, киіз үйдің жабуына қажетті туырлықтар, түндіктер және шаруашылыққа қажетті бұйымдар жасайтын жұмсақ жүн; Текемет - киіз үйдің ішіне төселетін жайма киіз; Сырмақ - басылған киіздің бетіне екі түрлі өрнек, бояумен жиектеліп, жұқа жүннің үстіне матамен сырылып жасалатын төсеніш кілем; Тұс киіз - киіздің үстіне барқыт қиындылармен жапсырыла тігіліп, өрнектелген қабырғаға ілетін кілем; Сырдақ - киіздің үстіне алуан түсті жүн жіптермен кестеленіп тігілген төсеніш кілем.Қазақтың ежелден келе жатқан қолөнердің бірі - киіз басу. Халық алуан түрлі бұйымдар жасау үшін киізді кең қолданған. Киізді киіз үйдің сыртын жабу үшін, жерге төсеу үшін және де кереге керу арқылы өз қажеттілігіне орай пайдалана білген. Киізден кебеже, сандық қаптайтын әбдіреқаптар, ыдыс-аяқ салатын аяққаптар жасаған. Сондай-ақ кебенек, киіз қалпақтар мен киіз байпақ тіккен. Киізді пайдаланған жері ол ер тұрманның терлігі мен тоқымы, тебінгісі тағы басқа да тұрмысқа қажетті бұйымдар. Қазақтың қолданбалы әсемдік қолөнердің киізден жасалған дүниелердің көбі негізінен киіз үйдің ішін безендіруге арналған. Олардың арасындағы неқұрлым кең таралғандары: Киіз - ақ немесе басқа түстерден басылған, киіз үйдің жабуына қажетті туырлықтар, түндіктер және шаруашылыққа қажетті бұйымдар жасайтын жұмсақ жүн; Текемет - киіз үйдің ішіне төселетін жайма киіз; Сырмақ - басылған киіздің бетіне екі түрлі өрнек, бояумен жиектеліп, жұқа жүннің үстіне матамен сырылып жасалатын төсеніш кілем; Тұс киіз - киіздің үстіне барқыт қиындылармен жапсырыла тігіліп, өрнектелген қабырғаға ілетін кілем; Сырдақ - киіздің үстіне алуан түсті жүн жіптермен кестеленіп тігілген төсеніш кілем.
Қасқакөл дауы-Әйтеке бидің әңгімесі. Ол әңгімеде Ұлы жүздің биі-Төле, Орта жүздің биі-Ормамбет және Кіші жүздің биі-Әйтекенің Қасқакөл көліне таласып, дауласқаны жайлы. Олар бұл дауды көп уақыт бойы шеше алмайтын болады. Соныңда дауды Ормамбеттің анасы сабырмен баласына ақыл айту арқылы шешеді.
Яғни шығарманың идеясы-әйел адамның да зор рөлге, маңызға ие екені туралы. Егер үйдегі әйел адам тапқыр әрі ақылды болса, ол тек өз отбасына ғана емес, бар халқына ырзашылық әкеле алады. Міне, әйел адамның бар құндылығы осында. Егер ер адам әдепті, сыпайы болса, онда оның қара шаңырағында инабатты, ибалы, қадірлі әйел бар екенінің үлкен белгісі. Қазақ халқында тек ер адам ғана емес, әйел адам да үлкен құрметке ие бола алады. Қазақ халқының бар мәдениеті, әдет-ғұрпына әйел адамның да қосар үлесі зор.
Киіз Басу[1]– дәстүрлі қазақ қоғамында дамыған киіз жасау өнері. Оған жүн талшықтарының бір-бірімен ұйыса байланысатын қасиеті негізге алынған. Қазіргі заманғы шұға басу, байпақ жасау, фетр (қалпақтық биязы киіз) басу процесстері де Киіз Басу дәстүрлі технологиясымен бірдей.
Объяснение:
Қазақтың ежелден келе жатқан қолөнердің бірі - киіз басу. Халық алуан түрлі бұйымдар жасау үшін киізді кең қолданған. Киізді киіз үйдің сыртын жабу үшін, жерге төсеу үшін және де кереге керу арқылы өз қажеттілігіне орай пайдалана білген. Киізден кебеже, сандық қаптайтын әбдіреқаптар, ыдыс-аяқ салатын аяққаптар жасаған. Сондай-ақ кебенек, киіз қалпақтар мен киіз байпақ тіккен. Киізді пайдаланған жері ол ер тұрманның терлігі мен тоқымы, тебінгісі тағы басқа да тұрмысқа қажетті бұйымдар. Қазақтың қолданбалы әсемдік қолөнердің киізден жасалған дүниелердің көбі негізінен киіз үйдің ішін безендіруге арналған. Олардың арасындағы неқұрлым кең таралғандары: Киіз - ақ немесе басқа түстерден басылған, киіз үйдің жабуына қажетті туырлықтар, түндіктер және шаруашылыққа қажетті бұйымдар жасайтын жұмсақ жүн; Текемет - киіз үйдің ішіне төселетін жайма киіз; Сырмақ - басылған киіздің бетіне екі түрлі өрнек, бояумен жиектеліп, жұқа жүннің үстіне матамен сырылып жасалатын төсеніш кілем; Тұс киіз - киіздің үстіне барқыт қиындылармен жапсырыла тігіліп, өрнектелген қабырғаға ілетін кілем; Сырдақ - киіздің үстіне алуан түсті жүн жіптермен кестеленіп тігілген төсеніш кілем.Қазақтың ежелден келе жатқан қолөнердің бірі - киіз басу. Халық алуан түрлі бұйымдар жасау үшін киізді кең қолданған. Киізді киіз үйдің сыртын жабу үшін, жерге төсеу үшін және де кереге керу арқылы өз қажеттілігіне орай пайдалана білген. Киізден кебеже, сандық қаптайтын әбдіреқаптар, ыдыс-аяқ салатын аяққаптар жасаған. Сондай-ақ кебенек, киіз қалпақтар мен киіз байпақ тіккен. Киізді пайдаланған жері ол ер тұрманның терлігі мен тоқымы, тебінгісі тағы басқа да тұрмысқа қажетті бұйымдар. Қазақтың қолданбалы әсемдік қолөнердің киізден жасалған дүниелердің көбі негізінен киіз үйдің ішін безендіруге арналған. Олардың арасындағы неқұрлым кең таралғандары: Киіз - ақ немесе басқа түстерден басылған, киіз үйдің жабуына қажетті туырлықтар, түндіктер және шаруашылыққа қажетті бұйымдар жасайтын жұмсақ жүн; Текемет - киіз үйдің ішіне төселетін жайма киіз; Сырмақ - басылған киіздің бетіне екі түрлі өрнек, бояумен жиектеліп, жұқа жүннің үстіне матамен сырылып жасалатын төсеніш кілем; Тұс киіз - киіздің үстіне барқыт қиындылармен жапсырыла тігіліп, өрнектелген қабырғаға ілетін кілем; Сырдақ - киіздің үстіне алуан түсті жүн жіптермен кестеленіп тігілген төсеніш кілем.
Қасқакөл дауы-Әйтеке бидің әңгімесі. Ол әңгімеде Ұлы жүздің биі-Төле, Орта жүздің биі-Ормамбет және Кіші жүздің биі-Әйтекенің Қасқакөл көліне таласып, дауласқаны жайлы. Олар бұл дауды көп уақыт бойы шеше алмайтын болады. Соныңда дауды Ормамбеттің анасы сабырмен баласына ақыл айту арқылы шешеді.
Яғни шығарманың идеясы-әйел адамның да зор рөлге, маңызға ие екені туралы. Егер үйдегі әйел адам тапқыр әрі ақылды болса, ол тек өз отбасына ғана емес, бар халқына ырзашылық әкеле алады. Міне, әйел адамның бар құндылығы осында. Егер ер адам әдепті, сыпайы болса, онда оның қара шаңырағында инабатты, ибалы, қадірлі әйел бар екенінің үлкен белгісі. Қазақ халқында тек ер адам ғана емес, әйел адам да үлкен құрметке ие бола алады. Қазақ халқының бар мәдениеті, әдет-ғұрпына әйел адамның да қосар үлесі зор.