ЖАЗЫЛЫМ
4-тапсырма. Суреттерге сәйкес сөйлемдерді ретімен жаз.
Шоқан орыс жазушысы Ф. Достоевскиймен дос болған. Ол 1847-
1853 жылдары Омбыдағы Кадет корпусында оқыған. Ғалым «Жоңғария
очерктері», «Қырғыздар туралы жазбалар», «Ыстықкөл сапарының күнде-
ліктері» деген зерттеулер жазған. Шоқан Уәлиханов дарынды суретші бол-
ған. Шоқанды әжесі тәрбиелеген. Шоқан 1835 жылдың қараша айында
Құсмұрын бекетінде туған.
Ұлы Жібек жолы Байырғы заманда жердің түкпірінде тұратын адамдар бір-бірімен сауда жүргізген. Алғашында ол қажетті заттармен айырбас ретінде жүзеге асқан. Мысалы, асыл тастар, алтын, күміс, тұз, шипалы өсімдіктер мен хош иіс сулары, азық-түлік және басқа да тауарлармен алмасқан. Кейіннен ақшаға сауда-саттық басталып, базар, жәрмеңке, сауда жолдары ашылды.
Ұлы Жібек жолының Қазақстан жерінен өткен жолы Сауран қаласы болды. Қазақстан жеріндегі орта ғасырдағы ірі қалалардың бірі. Жібек жолындағы тағы бір тарихи қала – Иасы, кейіннен Түркістан атанған. Түркістан ертеден «екінші Мекке» деп аталып кеткен. Қожа Ахмет Иассауидің кесене ғимараты – бүкіл Орта Азиядағы сәулет өнерінің керемет үлгісі болып табылады.
Жібек жолындағы даңқты қалалардың бірі Отырар еді. Бүкіл Шығысқа аты әйгілі қала ең алғаш Фараб деп аталды. Әл Фараби атанған ұлы ғалым Әбу Насыр Ибн Мұхаммед шыққан қала.
Бірінші кезең VII ғ.екінші жартысынан VIII ғ. соңына дейін қыпшақтар маңызды рөл атқарған қимақ тайпалық одағының өзегін қалыптастырумен байланысты. Бұл кезде қыпшақтардың теле тайпаларымен тығыз этномәдени қарым-қатынасы орын алды.
Екінші кезең — VIII ғ.аяғынан XI ғ. басына дейін осы хронологиялық шеңберге қыпшақтар біртіндеп Шығыстағы Алтай мен Ертістен батыстағы Оңтүстік Орал таулары мен Еділге дейінгі ұлан-байтақ аумақта орналасты. Қыпшақтармен бірге Батыс Қазақстанда орталығы Мұғалжарда құмандар мекендеді. Өзара іс-қимыл және интеграция негізгі үш : қимақтардың, қыпшақтардың және куманов майталмандары топтастырушы рөлін кимекских тайпалар. Қыпшақтар, қимақтар да, құмандар да ежелгі башқұрт, печенег, Қарлұқ және әсіресе оғыз тайпаларының конфедерацияларымен тығыз қарым-қатынаста болды. Сонымен қатар, қыпшақ этносының ішкі этникалық даму желісі ежелгі тұрғындардың, жергілікті теле, угро-фин, сармат-Алан этнокомпоненттерінің ассимиляциясына бағытталды. Қыпшақ этносы қандас туысқандық байланыстар негізінде емес, аумақтық-шаруашылық қатынастар қағидаты бойынша біріккен көптеген рулар мен тайпалар негізінде қалыптасты.
ХІІІ ғасырдың басынан бастап Қыпшақтардың этникалық қауымдастығының қалыптасуы, ең алдымен, билігі Ель-Бөрілі хан әулеті заңдастырған қыпшақ хандары билігінің өсуімен байланысты дамудың үшінші кезеңіне аяқ басты. Қыпшақ хандығындағы этникалық байланыстардың даму және тереңдеу дәрежесі, сондай-ақ қыпшақ этносының қалыптасу деңгейі белгілі дәрежеде Шығыс ұлысындағы қыпшақтардың тайпалық құрамы бойынша анықталды.
XI-XII ғғ. қыпшақтар конфедерациясының тайпалық құрамының құрылымы күрделі және біртекті емес болды. Қыпшақ қауымы өзіне қыпшақтардан басқа, түркітілдес қимақ, құман, ежелгі бәшкір, оғыз тайпаларын, сондай-ақ иран тілді этникалық қабаттың түркітілген элементтерін алды.