ҚАЙТЫМДЫ РЕАКЦИЯ – әрекеттесуші жүйеде қарама-қарсы екі бағытта өтетін, жылдамдықтары тең, химиялық тепе-теңдік күйдегі реакция. Реакцияның қайтымдылығын көрсету үшін теңдік белгісінің орнына қарама-қарсы бағытталған екі тілше (стрелка) қойылады. Солдан оңға қарай жүретін реакцияны тура, ал оңнан солға қарай жүретін реакцияны кері реакция деп атайды. Мыс.: 3H2+N22NH3; H2+І22HІ; Cl2+H2OHCl+ +HClO, т.б. Реакцияның қайтымды немесе қайтымсыз екендігін анықтау үшін тепе-теңдікке жеткен жүйенің құрамына сапалық талдау жасайды. Егер жүйеден өнімдермен қатар бастапқы реагенттер де табылатын болса, онда реакцияның қайтымды болғаны. Қайтымды реакция соңына дейін, яғни, реагенттер түгел таусылатындай жағдайға жетіп үлгермейді. Реакция өнімдерінің концентрациясы артқан сайын әрекеттесуші массалар заңы бойынша кері реакцияның жылдамдығы жоғарылай бастайды. Бір кезде тура реакция мен кері реакцияның жылдамдықтары теңеліп, жүйеде жылжымалы тепе-теңдік орнайды. Әрекеттесуші заттардың концентрацияларын, қысымды немесе темп-раны өзгерту арқылы жүйеде орнаған тепе-теңдікті қалаған жаққа ығыстыруға болады.
Химиялық реакциялар — заттардың өзара әрекеттесуі нәтижесінде олардың химиялық құрамы мен құрылысы өзгеріп, басқа заттарға айналуы.
Химиялық реакциялар масса сақталу заңы мен эквивалент заңына негізделген. Химиялық реакциялардың ядролық реакциялардан айырмашылығы — реакция кезінде әрекеттесетін заттар құрамындағы химиялық элементтер мен олардың атомдарының жалпы санының өзгермейтіндігінде. Химиялық реакциялар химиялық теңдеулер арқылы өрнектеледі. Химиялық процесте тура реакциямен қатар бастапқы заттар қайта түзілетін кері реакция жүреді. Қайтымды реакцияда тура реакция мен кері реакцияның жылдамдықтары теңескенде жүйеде химиялық тепе-теңдік орнайды, бірақ кері процесс баяу жүретіндіктен көптеген химиялық реакциялар қайтымсыз, яғни аяғына дейін жүреді.
Реакция кезінде заттар санының өзгеруіне қарай химиялық реакциялар
айырылу
қосылу
орын басу
алмасу
изомерлену
болып бөлінеді.
Айырылу реакциясында бір зат екі немесе одан да көп затқа айналады; мысалы: 2HgO=2Hg+O2.
Орын басу реакциясында бастапқы жай және күрделі заттардан жаңа жай не күрделі зат түзіледі; мысалы: Zn+H2SO4=ZnSO4+H2.
Алмасу реакциясында екі күрделі зат құрам бөліктерімен алмасады; мысалы: BaCl2+H2SO4= =BaSO4+2HCl.
Изомерлену кезінде молекула құрамындағы атомдар орындарын алмастырып, заттың жаңа изомері түзіледі.
Элементтерде тотығу дәрежесі өзгеретін реакциялар тотығу — тотықсыздану реакцияларына жатады. Химиялық реакциялардың экзотермиялық реакция, эндотермиялық реакция деген түрлері де бар. Реакцияға қатысатын заттардың агрегаттық күйіне қарай гомогенді (заттардың агрегаттық күйлері бірдей), гетерогенді (заттардың агрегаттық күйлері әр түрлі) реакциялар болады. Гомогенді және гетерогенді реакциялар құрылысына қарай жай және күрделі болуы мүмкін. Егер жүйеде бір ғана қайтымсыз реакция жүретін болса, ондай реакция жай реакция деп аталады. Күрделі реакциялар бірнеше жай реакциялардан тұрады. Күрделі реакцияларға қайтымды, параллель, сатылы, тізбекті және катализатор қатысымен жүретін катализдік реакциялар жатады. Реакцияны жүргізуде қолданылатын энергия түріне байланысты Х. р.: термиялық, электрхимиялық, фотохимиялық, плазмахимиялық, т.б. топтарға бөлінеді.
Табиғатта және лабораторияда жүретін барлық химиялық жүретін қарапайым реакцияларға аллотроптық түр өзгеруі мен изомерлену құбылыстар химиялық реакцияларға жатады. Оларға ортақ белгі: заттардың бір-біріне айналуы, яғни бастапқы заттардағы (реагенттердегі) бұрынғы химиялық байланыстардың үзіліп, соңғы заттардағы (өнімдердегі) жаңа байланыстардың түзілуі. Демек, кез келген химиялық реакция жүру үшін оған қатысатын реагенттер бөлшектерінің (атомдардың, молекулалардың) әрекеттесуге жетерлік энергиясы болуы шарт.
Ең қарапайым реакцияларда заттың сапалық құрамы өзгермей сақталады. Оған химиялық элементтердің, жай заттардың аллотроптық түр өзгерісін мысалға алуға болады:
растворимостью вещества в воде называется максимальное количество этого вещества, выраженное, например, в граммах, которое растворится в некотором количестве воды (например, 100 г) при некоторой температуре. растворимость нитрата калия, например, может быть выражена в граммах на 100 г воды при определенной температуре. [c.53]
можно рассчитать растворимость вещества в различном количестве воды. из кривой растворимости мы нашли, что 160 г нитрата калия растворяются в 100 г воды при 80° с. сколько нитрата калия растворится в 200 г воды при этой температуре арифметические действия выглядят [c.55]
выполнение работы. тщательно растереть в фарфоровой ступке 5—6 г нитрата калия. взвесить с точностью до 0,001 г пустую ампулу с палочкой, насыпать в нее около 5 г соли и снова взвесить. по разности вычислить навеску. отвесить в калориметрический стакан или в сосуд дьюара 350 г дистиллированной воды (с точностью до 0,1 г). собрать калориметр, закрыть его крышкой, вставить в нее ампулу так, чтобы шарик ампулы был покрыт водой и лопасти мешалки были ниже шарика. во второе отверстие опустить термометр бекмана (см. работу и). перед началом работы проверить настройку термометра, опустив его в раствор в калориметре. конец столбика ртути должен установиться около середины шкалы. пустить мешалку, постепенно увеличивая скорость оборотов, но избегая разбрызгивания воды. записать показания термометра в предварительном периоде. после десятого отсчета пробить палочкой дно ампулы. при растворении соли температура падает, затем начинает равномерно расти. начало повышения температуры отвечает концу главного периода. определить графически at и вычислить тепловую постоянную к по уравиению (п1.9). интегральная теплота растворения нитрата калия дя=35,62 кдж/моль = = 8,52 ккал. [c.39]
появление атомных реакторов открыло новую область применения жидких металлов и расплавленных солей как теплоносителей для атомных электростанций [6, 7, 81. особенное внимание было уделено жидким натрию, калию, мак (натрий-калиевому сплаву), литию, свинцу, висмуту, ртути [91, и фтористым соединениям щелочных и щелочноземельных металлов [101, а также их гидроокисям. смесь нитрит натрия — нитрат натрия — нитрат калия не привлекла большого внимания применительно к атомной энергетике, частично потому, что имели место несколько взрывов при использовании этого вещества в ваннах для термообработки при температурах свыше 500° с. [c.267]
каждая точка ниже кривой растворимости представляет собой ненасыщенный раствор. например, раствор, содержащий 80 г нитрата калия и 100 г воды при 60° с является ненасыщенным. если вы сможете охладить этот раствор до 40° с без образования твердых кристаллов, то получите пересыщенный при этой более низкой температуре раствор нитрата калия. пересы- [c.53]
свойства соединений сильно зависят от наличия в молекулах этих соединений связей того или иного типа. так, для соединений с ионными связями (хлорид натрия, нитрат калия, сульфат аммония) характерны высокие температуры плавления и кипения, хорошая растворимость в воде и плохая — в неполярных растворителях их растворы и расплавы проводят электрический ток. напротив, соединения с неполярными связями (например, углеводороды) характеризуются низкими температурами плавления и кипения, они растворяются в неполярных растворителях, а их растворы и расплавы не проводят электрического тока. [c.63]
и здесь углеводород через нагретые до определенной температуры пары азотной кислоты. смесь паров поступает в реакционную трубку, которая также помешена в легкоплавкую солевую баню из эвтектической смеси нитрита натрия и нитрата калия, нагретую до 420°. этан таким образом, чтобы при установившейся температуре не обнаруживалась двуокись азота в отходящих газах. для этого сначала повышают скорость пропускания газа до тех пор, пока в отходя- щих газах не будет обнаружено в заметных количествах двуокиси азота. затем скорость газа снижают до заметного появления паров коричневого цвета. [c.288]
на рис. 7.4 несколько характерных кривых растворимости. резко поднимающиеся вверх кривые растворимости нитратов калия, свинца, серебра показывают, что с повышением температуры растворимость этих веществ сильно возрастает. растворимость хлорида натрия лишь незначительно изменяется по мере повышения температуры, что показывает почти горизонтальная кривая растворимости этой соли. более сложный вид имеет кривая растворимости сульфата натрия (рис. 7.5). до 32 °с эта кривая круто поднимается, что указывает на быстрое увеличение растворимости. при 32 °с происходит резкий излом [c.221]
ҚАЙТЫМДЫ РЕАКЦИЯ – әрекеттесуші жүйеде қарама-қарсы екі бағытта өтетін, жылдамдықтары тең, химиялық тепе-теңдік күйдегі реакция. Реакцияның қайтымдылығын көрсету үшін теңдік белгісінің орнына қарама-қарсы бағытталған екі тілше (стрелка) қойылады. Солдан оңға қарай жүретін реакцияны тура, ал оңнан солға қарай жүретін реакцияны кері реакция деп атайды. Мыс.: 3H2+N22NH3; H2+І22HІ; Cl2+H2OHCl+ +HClO, т.б. Реакцияның қайтымды немесе қайтымсыз екендігін анықтау үшін тепе-теңдікке жеткен жүйенің құрамына сапалық талдау жасайды. Егер жүйеден өнімдермен қатар бастапқы реагенттер де табылатын болса, онда реакцияның қайтымды болғаны. Қайтымды реакция соңына дейін, яғни, реагенттер түгел таусылатындай жағдайға жетіп үлгермейді. Реакция өнімдерінің концентрациясы артқан сайын әрекеттесуші массалар заңы бойынша кері реакцияның жылдамдығы жоғарылай бастайды. Бір кезде тура реакция мен кері реакцияның жылдамдықтары теңеліп, жүйеде жылжымалы тепе-теңдік орнайды. Әрекеттесуші заттардың концентрацияларын, қысымды немесе темп-раны өзгерту арқылы жүйеде орнаған тепе-теңдікті қалаған жаққа ығыстыруға болады.
Химиялық реакциялар — заттардың өзара әрекеттесуі нәтижесінде олардың химиялық құрамы мен құрылысы өзгеріп, басқа заттарға айналуы.
Химиялық реакциялар масса сақталу заңы мен эквивалент заңына негізделген. Химиялық реакциялардың ядролық реакциялардан айырмашылығы — реакция кезінде әрекеттесетін заттар құрамындағы химиялық элементтер мен олардың атомдарының жалпы санының өзгермейтіндігінде. Химиялық реакциялар химиялық теңдеулер арқылы өрнектеледі. Химиялық процесте тура реакциямен қатар бастапқы заттар қайта түзілетін кері реакция жүреді. Қайтымды реакцияда тура реакция мен кері реакцияның жылдамдықтары теңескенде жүйеде химиялық тепе-теңдік орнайды, бірақ кері процесс баяу жүретіндіктен көптеген химиялық реакциялар қайтымсыз, яғни аяғына дейін жүреді.
Реакция кезінде заттар санының өзгеруіне қарай химиялық реакциялар
айырылу
қосылу
орын басу
алмасу
изомерлену
болып бөлінеді.
Айырылу реакциясында бір зат екі немесе одан да көп затқа айналады; мысалы: 2HgO=2Hg+O2.
Орын басу реакциясында бастапқы жай және күрделі заттардан жаңа жай не күрделі зат түзіледі; мысалы: Zn+H2SO4=ZnSO4+H2.
Алмасу реакциясында екі күрделі зат құрам бөліктерімен алмасады; мысалы: BaCl2+H2SO4= =BaSO4+2HCl.
Изомерлену кезінде молекула құрамындағы атомдар орындарын алмастырып, заттың жаңа изомері түзіледі.
Элементтерде тотығу дәрежесі өзгеретін реакциялар тотығу — тотықсыздану реакцияларына жатады. Химиялық реакциялардың экзотермиялық реакция, эндотермиялық реакция деген түрлері де бар. Реакцияға қатысатын заттардың агрегаттық күйіне қарай гомогенді (заттардың агрегаттық күйлері бірдей), гетерогенді (заттардың агрегаттық күйлері әр түрлі) реакциялар болады. Гомогенді және гетерогенді реакциялар құрылысына қарай жай және күрделі болуы мүмкін. Егер жүйеде бір ғана қайтымсыз реакция жүретін болса, ондай реакция жай реакция деп аталады. Күрделі реакциялар бірнеше жай реакциялардан тұрады. Күрделі реакцияларға қайтымды, параллель, сатылы, тізбекті және катализатор қатысымен жүретін катализдік реакциялар жатады. Реакцияны жүргізуде қолданылатын энергия түріне байланысты Х. р.: термиялық, электрхимиялық, фотохимиялық, плазмахимиялық, т.б. топтарға бөлінеді.
Табиғатта және лабораторияда жүретін барлық химиялық жүретін қарапайым реакцияларға аллотроптық түр өзгеруі мен изомерлену құбылыстар химиялық реакцияларға жатады. Оларға ортақ белгі: заттардың бір-біріне айналуы, яғни бастапқы заттардағы (реагенттердегі) бұрынғы химиялық байланыстардың үзіліп, соңғы заттардағы (өнімдердегі) жаңа байланыстардың түзілуі. Демек, кез келген химиялық реакция жүру үшін оған қатысатын реагенттер бөлшектерінің (атомдардың, молекулалардың) әрекеттесуге жетерлік энергиясы болуы шарт.
Ең қарапайым реакцияларда заттың сапалық құрамы өзгермей сақталады. Оған химиялық элементтердің, жай заттардың аллотроптық түр өзгерісін мысалға алуға болады:
С(графит){\displaystyle \rightleftarrows }{\displaystyle \rightleftarrows }С(алмаз)
3O2(оттек){\displaystyle \rightleftarrows }{\displaystyle \rightleftarrows }2О3(озон)
Мұндай реакциялар органикалық химияда жиі кездеседі, оларды изомерлену реакциялары деп атайды.
Неміс химигі Ф. Велер ашқан бейорганикалық зат — аммоний цианатының органикалық зат — карбамидке айналуы да изомерленудің бір түрі
Әрекеттесетін заттардың химиялық құрамы өзгере жүретін реакцияларды оларға тән белгілеріне қарай төртке бөліп жіктейді.
ответ:
объяснение:
растворимостью вещества в воде называется максимальное количество этого вещества, выраженное, например, в граммах, которое растворится в некотором количестве воды (например, 100 г) при некоторой температуре. растворимость нитрата калия, например, может быть выражена в граммах на 100 г воды при определенной температуре. [c.53]
можно рассчитать растворимость вещества в различном количестве воды. из кривой растворимости мы нашли, что 160 г нитрата калия растворяются в 100 г воды при 80° с. сколько нитрата калия растворится в 200 г воды при этой температуре арифметические действия выглядят [c.55]
выполнение работы. тщательно растереть в фарфоровой ступке 5—6 г нитрата калия. взвесить с точностью до 0,001 г пустую ампулу с палочкой, насыпать в нее около 5 г соли и снова взвесить. по разности вычислить навеску. отвесить в калориметрический стакан или в сосуд дьюара 350 г дистиллированной воды (с точностью до 0,1 г). собрать калориметр, закрыть его крышкой, вставить в нее ампулу так, чтобы шарик ампулы был покрыт водой и лопасти мешалки были ниже шарика. во второе отверстие опустить термометр бекмана (см. работу и). перед началом работы проверить настройку термометра, опустив его в раствор в калориметре. конец столбика ртути должен установиться около середины шкалы. пустить мешалку, постепенно увеличивая скорость оборотов, но избегая разбрызгивания воды. записать показания термометра в предварительном периоде. после десятого отсчета пробить палочкой дно ампулы. при растворении соли температура падает, затем начинает равномерно расти. начало повышения температуры отвечает концу главного периода. определить графически at и вычислить тепловую постоянную к по уравиению (п1.9). интегральная теплота растворения нитрата калия дя=35,62 кдж/моль = = 8,52 ккал. [c.39]
появление атомных реакторов открыло новую область применения жидких металлов и расплавленных солей как теплоносителей для атомных электростанций [6, 7, 81. особенное внимание было уделено жидким натрию, калию, мак (натрий-калиевому сплаву), литию, свинцу, висмуту, ртути [91, и фтористым соединениям щелочных и щелочноземельных металлов [101, а также их гидроокисям. смесь нитрит натрия — нитрат натрия — нитрат калия не привлекла большого внимания применительно к атомной энергетике, частично потому, что имели место несколько взрывов при использовании этого вещества в ваннах для термообработки при температурах свыше 500° с. [c.267]
каждая точка ниже кривой растворимости представляет собой ненасыщенный раствор. например, раствор, содержащий 80 г нитрата калия и 100 г воды при 60° с является ненасыщенным. если вы сможете охладить этот раствор до 40° с без образования твердых кристаллов, то получите пересыщенный при этой более низкой температуре раствор нитрата калия. пересы- [c.53]
свойства соединений сильно зависят от наличия в молекулах этих соединений связей того или иного типа. так, для соединений с ионными связями (хлорид натрия, нитрат калия, сульфат аммония) характерны высокие температуры плавления и кипения, хорошая растворимость в воде и плохая — в неполярных растворителях их растворы и расплавы проводят электрический ток. напротив, соединения с неполярными связями (например, углеводороды) характеризуются низкими температурами плавления и кипения, они растворяются в неполярных растворителях, а их растворы и расплавы не проводят электрического тока. [c.63]
и здесь углеводород через нагретые до определенной температуры пары азотной кислоты. смесь паров поступает в реакционную трубку, которая также помешена в легкоплавкую солевую баню из эвтектической смеси нитрита натрия и нитрата калия, нагретую до 420°. этан таким образом, чтобы при установившейся температуре не обнаруживалась двуокись азота в отходящих газах. для этого сначала повышают скорость пропускания газа до тех пор, пока в отходя- щих газах не будет обнаружено в заметных количествах двуокиси азота. затем скорость газа снижают до заметного появления паров коричневого цвета. [c.288]
на рис. 7.4 несколько характерных кривых растворимости. резко поднимающиеся вверх кривые растворимости нитратов калия, свинца, серебра показывают, что с повышением температуры растворимость этих веществ сильно возрастает. растворимость хлорида натрия лишь незначительно изменяется по мере повышения температуры, что показывает почти горизонтальная кривая растворимости этой соли. более сложный вид имеет кривая растворимости сульфата натрия (рис. 7.5). до 32 °с эта кривая круто поднимается, что указывает на быстрое увеличение растворимости. при 32 °с происходит резкий излом [c.221]