В своей поэме Гоголь светом сатиры беспощадно бичует чиновников. Они как коллекция странных и неприятных насекомых, собранная автором. He очень привлекательный образ, но разве приятны сами чиновники? Если вспомнить, что все эти «государственные мужи» состоят на службе; если вспомнить, что Гоголь описал провинцию (где картина государства наиболее типична); если вспомнить, что Гоголя очень критиковали (что ярче всего показывает правдивость поэмы, несмотря на весь гротеск) за его произведение - становится по-истине страшно за Россию, за то, в каком виде она существовала. Рассмотрим поближе эту жутковатую коллекцию.
Россия всегда делилась современными критиками на две части: крестьянство, народ, и помещики с чиновниками. Сюда надо бы добавить третий слой, в то время еще нарождающийся; его представитель - Чичиков. Он - как бледная поганка, вырастающая на телах рушащихся в небытие помещиков. Ho в самом ли деле помещичий и чиновничий слой был обречен? Ведь государство существовало, и вроде бы неплохо...
Что же представляет собой городское общество? В его описании Гоголь использовал один, но очень яркий образ: чиновники «... мелькали и носились врозь и кучами тут и там, как носились мухи,... а воздушные эскадроны..., поднятые легким воздухом, взлетают смело, как полные хозяева ... не с тем, чтобы есть, но чтобы только показать себя...» Одним сравнением Гоголь сразу показывает великую Пустоту, Пустоту с большой буквы, царящую в умах и душах чиновников.
Что же представляют из себя помещики и чиновники в отдельности? Начнем с «государственных мужей», находящихся на службе, олицетворяющих государственную власть; от которых зависит жизнь народа. Прокурор. Его «молчаливость» и «серьезность», принимаемые всеми за признак большого ума, есть всего лишь свидетельство того, что ему просто нечего сказать. Видно, что он - самый большой взяточник: весть о «мертвых душах» и волнения, связанные с ней, настолько потрясают его, что он, не выдержав огромного, всепоглощающего страха ... умирает.
Вот председатель палаты. Он «весьма» рассудительный «любезный человек». Все! На этом его характеристика и заканчивается. Ничего не сказано ни об увлечениях, ни о склонностях этого человека - говорить просто не о чем!
Почтмейстер немногим лучше остальных. Только на время карточной игры на его лице изображается «мыслящая физиономия». В остальное время он «речист». Ho и о содержании речей ничего не сказано. Очевидно, за ненадобностью.
Многія мае аднакласнікі ўзяліся ацэньваць вершы «Песняру», «Санет». Гэтыя вершы хораша апісаны ў падручніку. Мне ж не хочацца паўтарацца, прычым не ў лепшым варыянце. Таму спынюся на тым, як я разумею менавіта гэты верш паэта.
Многае ў творы (без розніцы — у вялікім ці ў малым) пачынаецца з агульнага настрою, ва ўладзе якога аказваецца мастак, — сумнага, трывожнага, трагічнага, сатырычнага, іранічнага, велічна-ўрачыстага, гераічнага і г. д. Разнавіднасць настрою ўплывае на пафас твора і вызначае яго адпаведным чынам. Калі чытаю гэты верш Багдановіча, адчуваю, што лірычны герой маркоціцца, што яму сумна назіраць, як узрастаюць і знікаюць ад восеньскіх халадоў кветкі. Сумны настрой выклікаў да жыцця метафарызацыю, адухаўленне лета, якое плакала, пакідаючы «слязінкі на полі». Паэт далей разгортвае метафару і піша, што слёзы лета вырастаюць у развітальныя (эпітэт бледныя тут вельмі да месца) восеньскія кветкі.
Першая частка твора складаецца з шасці радкоў і ўяўляе сабой разгорнутую метафару, што мы і адзначылі вышэй. Гэтая частка твора сумная, але сум паэта не надрыўны, не балючы, стрыманы. Яму шкада адыходзячага лета, турбуе змена надвор’я, летніх фарбаў на восеньскія. Другая ж частка — чатыры апошнія радкі. У іх, бадай, заключаны( сканцэнтраваны, скандэнсаваны сум, які ўзнімаецца да ўзроўню болю, і ўтрымліваецца філасофска значны вывад. Паколькі гэтыя радкі найбольш значныя ў плане ідэйным (помнім: ідэя - гэта тое, што вынікае з раскрыцця той ці іншай тэмы), прывядзём іх цалкам:
Кветкі асеннія, родныя, бледныя!
Выраслі вы, каб ураз жа і згінуць.
Можа, таму-то душа надарваная
Гэтак любоўна вянок з вас сплятае.
Які вывад з гэтай канцоўкі? Хтосьці скажа: «Аўтар заклікае пашкадаваць “бледныя восеньскія кветкі” і адчуць іх ахвярнасць». I ён, як мне думаецца, будзе не далёкі ад ісціны. Аднак ісціна тут глыбейшая: паэт не толькі і не столькі шкадуе хуткацечнае жыццё кветак, але ў першую чаргу спачувае сабе — маркотнаму, паныламу, прадчуваючаму і свой канец. Канцоўка твора відавочна аўтабіяграфічная, асабістая.
Маркотнаму настрою адпавядаюць вобразы і слоўна-выяўленчыя сродкі: вобразы лета, восені, кветак, слёз. душы; яны спавітыя метафарамі (лета плакала, душа з кветак сплятае вянок), эпітэтамі (слязінкі ліліся ціха, кветкі бледныя, душа надарваная), што маюць трагічнае адценне. 3 агульнага сумнага вянка выломліваецца характарыстыка восені, названай прыгожай і яснай. Ці не перадалася нашаму паэтўі пушкінская традыцыя? Якраз перадалася, што пацверджана эпіграфам з твора класіка рускай літаратуры: «Цветы последние милей // Роскошных первенцев полей». Так і хочацца сказаць пасля гэтых радкоў: у абодвух паэтаў «смутак светлы» («печаль... светла»). Праўда, у нашага — з больш выразнымі крапкамі трагедыйнага адчування. I яшчэ: наш паэт больш філасафічны. Яго паэзія (і ў дадзеным канкрэтным выпадку) не такая жыццярадасная, як пушкінская.
Калі гаварыць пра жанр твора, дык, адназначна, гэта элегія смутку і жалю. А бываюць яшчэ і элегіі бяды, элегіі расчаравання, элегіі безвыходнай тугі. Іх можна лёгка знайсці ў спадчыне Багдановіча.
Што да вершавання... Белы (безрыфменны)верш. Памер—чатырохстопны дактыль. Своеасаблівасць рытміка-інтанацыйнаму малюнку надае чаргаванне дактылічнай і жаночай клаўзул, што прыводзіць да плаўнага ці больш рэзкага абрыву фраз.
Відаць, не спецыяльна (проста так як бы ўсё само сабою здарылася) паэт пазбягае грымотнага гуку р: усяго іх сем на ўвесь верш. А ў шасці з дзесяці першых р гучыць толькі тры разы. Затое мілагучны, «спачувальны» кнеткам гук л у першых чатырох радках паўтараецца адзінаццаць разоў. I гучаць гэтыя радкі мілагучна, «мякка». Выяўляе сябе двойчы гэты ж гук у апошнім радку, які гучыць заключным акордам любві да кветак, лёс якіх так нагадвае лёс самога паэта.
Россия всегда делилась современными критиками на две части: крестьянство, народ, и помещики с чиновниками. Сюда надо бы добавить третий слой, в то время еще нарождающийся; его представитель - Чичиков. Он - как бледная поганка, вырастающая на телах рушащихся в небытие помещиков. Ho в самом ли деле помещичий и чиновничий слой был обречен? Ведь государство существовало, и вроде бы неплохо...
Что же представляет собой городское общество? В его описании Гоголь использовал один, но очень яркий образ: чиновники «... мелькали и носились врозь и кучами тут и там, как носились мухи,... а воздушные эскадроны..., поднятые легким воздухом, взлетают смело, как полные хозяева ... не с тем, чтобы есть, но чтобы только показать себя...» Одним сравнением Гоголь сразу показывает великую Пустоту, Пустоту с большой буквы, царящую в умах и душах чиновников.
Что же представляют из себя помещики и чиновники в отдельности? Начнем с «государственных мужей», находящихся на службе, олицетворяющих государственную власть; от которых зависит жизнь народа.
Прокурор. Его «молчаливость» и «серьезность», принимаемые всеми за признак большого ума, есть всего лишь свидетельство того, что ему просто нечего сказать. Видно, что он - самый большой взяточник: весть о «мертвых душах» и волнения, связанные с ней, настолько потрясают его, что он, не выдержав огромного, всепоглощающего страха ... умирает.
Вот председатель палаты. Он «весьма» рассудительный «любезный человек». Все! На этом его характеристика и заканчивается. Ничего не сказано ни об увлечениях, ни о склонностях этого человека - говорить просто не о чем!
Почтмейстер немногим лучше остальных. Только на время карточной игры на его лице изображается «мыслящая физиономия». В остальное время он «речист». Ho и о содержании речей ничего не сказано. Очевидно, за ненадобностью.
Многія мае аднакласнікі ўзяліся ацэньваць вершы «Песняру», «Санет». Гэтыя вершы хораша апісаны ў падручніку. Мне ж не хочацца паўтарацца, прычым не ў лепшым варыянце. Таму спынюся на тым, як я разумею менавіта гэты верш паэта.
Многае ў творы (без розніцы — у вялікім ці ў малым) пачынаецца з агульнага настрою, ва ўладзе якога аказваецца мастак, — сумнага, трывожнага, трагічнага, сатырычнага, іранічнага, велічна-ўрачыстага, гераічнага і г. д. Разнавіднасць настрою ўплывае на пафас твора і вызначае яго адпаведным чынам. Калі чытаю гэты верш Багдановіча, адчуваю, што лірычны герой маркоціцца, што яму сумна назіраць, як узрастаюць і знікаюць ад восеньскіх халадоў кветкі. Сумны настрой выклікаў да жыцця метафарызацыю, адухаўленне лета, якое плакала, пакідаючы «слязінкі на полі». Паэт далей разгортвае метафару і піша, што слёзы лета вырастаюць у развітальныя (эпітэт бледныя тут вельмі да месца) восеньскія кветкі.
Першая частка твора складаецца з шасці радкоў і ўяўляе сабой разгорнутую метафару, што мы і адзначылі вышэй. Гэтая частка твора сумная, але сум паэта не надрыўны, не балючы, стрыманы. Яму шкада адыходзячага лета, турбуе змена надвор’я, летніх фарбаў на восеньскія. Другая ж частка — чатыры апошнія радкі. У іх, бадай, заключаны( сканцэнтраваны, скандэнсаваны сум, які ўзнімаецца да ўзроўню болю, і ўтрымліваецца філасофска значны вывад. Паколькі гэтыя радкі найбольш значныя ў плане ідэйным (помнім: ідэя - гэта тое, што вынікае з раскрыцця той ці іншай тэмы), прывядзём іх цалкам:
Кветкі асеннія, родныя, бледныя!
Выраслі вы, каб ураз жа і згінуць.
Можа, таму-то душа надарваная
Гэтак любоўна вянок з вас сплятае.
Які вывад з гэтай канцоўкі? Хтосьці скажа: «Аўтар заклікае пашкадаваць “бледныя восеньскія кветкі” і адчуць іх ахвярнасць». I ён, як мне думаецца, будзе не далёкі ад ісціны. Аднак ісціна тут глыбейшая: паэт не толькі і не столькі шкадуе хуткацечнае жыццё кветак, але ў першую чаргу спачувае сабе — маркотнаму, паныламу, прадчуваючаму і свой канец. Канцоўка твора відавочна аўтабіяграфічная, асабістая.
Маркотнаму настрою адпавядаюць вобразы і слоўна-выяўленчыя сродкі: вобразы лета, восені, кветак, слёз. душы; яны спавітыя метафарамі (лета плакала, душа з кветак сплятае вянок), эпітэтамі (слязінкі ліліся ціха, кветкі бледныя, душа надарваная), што маюць трагічнае адценне. 3 агульнага сумнага вянка выломліваецца характарыстыка восені, названай прыгожай і яснай. Ці не перадалася нашаму паэтўі пушкінская традыцыя? Якраз перадалася, што пацверджана эпіграфам з твора класіка рускай літаратуры: «Цветы последние милей // Роскошных первенцев полей». Так і хочацца сказаць пасля гэтых радкоў: у абодвух паэтаў «смутак светлы» («печаль... светла»). Праўда, у нашага — з больш выразнымі крапкамі трагедыйнага адчування. I яшчэ: наш паэт больш філасафічны. Яго паэзія (і ў дадзеным канкрэтным выпадку) не такая жыццярадасная, як пушкінская.
Калі гаварыць пра жанр твора, дык, адназначна, гэта элегія смутку і жалю. А бываюць яшчэ і элегіі бяды, элегіі расчаравання, элегіі безвыходнай тугі. Іх можна лёгка знайсці ў спадчыне Багдановіча.
Што да вершавання... Белы (безрыфменны)верш. Памер—чатырохстопны дактыль. Своеасаблівасць рытміка-інтанацыйнаму малюнку надае чаргаванне дактылічнай і жаночай клаўзул, што прыводзіць да плаўнага ці больш рэзкага абрыву фраз.
Відаць, не спецыяльна (проста так як бы ўсё само сабою здарылася) паэт пазбягае грымотнага гуку р: усяго іх сем на ўвесь верш. А ў шасці з дзесяці першых р гучыць толькі тры разы. Затое мілагучны, «спачувальны» кнеткам гук л у першых чатырох радках паўтараецца адзінаццаць разоў. I гучаць гэтыя радкі мілагучна, «мякка». Выяўляе сябе двойчы гэты ж гук у апошнім радку, які гучыць заключным акордам любві да кветак, лёс якіх так нагадвае лёс самога паэта.