4. в классе 30 учеников, у каждого ровно по 2 друга. докажите, что можно организо- вать не менее 10 дежурств так, чтобы дежурили по двое друзей, и никто не дежурил дважды. всегда ли можно организовать 11 дежурств?

у подножия, на склонах гор, растут лиственные леса. их образуют дуб, граб, липа, клен, бук. выше - холоднее, поэтому появляются хвойные деревья - пихта и ель европейская, которую называют смереко. из лиственных преобладает бук. лес становится смешанным. подлесок лиственных и смешанных лесов образуют кусты малины, лещины, ежевики, шиповника. на опушках и полянах растут травянистые растения, большинство из них лекарственные. под деревьями много грибов: белых, подберезовики, подосиновиков, маслята, опята.  чем выше подниматься в горы, тем лиственных деревьев все меньше. лес становится хвойным. кроме ели и пихты, в нем растет лиственница. хвойные деревья более холодостойкие, чем лиственные. хвойный лес темный, влажный. почва между деревьями покрыта мхами. на лужайках растут кустики брусники и черники.  на вершинах карпат хвойные леса сменяются кустарниками из сосны горной и можжевельника. за ними раскинулись горные луга - полонины. они покрыты травянистыми растениями.  в карпатских горах водятся такие же животные, что и в природных зонах на равнинах. это звери: олень благородный, заяц, лисица, волк, куница, выдры, дикая свинья, барсук, белка. птицы - тетерев, рябчик, дятел пестрый, синица черная и синица чубатая, многие певчие перелетные птицы.  но есть животные, которые чаще встречаются именно в карпатах. среди зверей - медведь бурый, лесной кот, рысь, из птиц - аист черный, орел, беркут, шишкарь еловый, дятел черный, змиеед. только в карпатских лесах встречаются: белка карпатская, полевки снежные, глухари карпатские. пресмыкающихся и земноводных в горах не много видов. это саламандра пятнистая, тритон карпатский, полоз лесной, ящерица живородная, лягушка прудовая и квакша. в быстрых горных реках водится рыба форель. в лесной подстилке, на деревьях, кустах и травянистых растениях живут насекомые и их личинки.  чтобы сохранить природу карпат, созданы заповедники: карпатский и горганы. 

Кеше тормышында аның бөтен гомере буена аерылгысыз төшенчәләр, кешеләр, әйберләр була. Мин шуларның берсе дип, аның туган телен саныйм. Ул – кешенең дөньяга аваз салган минутыннан соңгы сулышына кадәр янәшә.

Кеше дөньяга беренче аваз салуга аны, аны тудырган ана үзенең сабыена туган телендә "балам” дип эндәшә. Баланың беренче әйткән сүзе дә туган телендә яңгырый. Кеше үзенең иң саф хисләрен бары тик туган телендә генә белдерә ала. Бөек Тукай юкка гына үзенең иң кадерле кешеләре әти-әниләренә рәхмәт сүзләрен, ала рухына багышлаган догаларын туган телендә белдермәгән.

Тел турында яңадан–яңа китаплар чыгып тора, радиодан, телевидениедән тел турында кызыклы тапшырулар алып барыла. Болар барысы да халыкта телнең тарих, үсеше, яшәеше, төзелеше һәм башкалар турында күп санлы сораулар тууга сәбәп була. Шушы сорауларга җавап эзләүчеләр татар теленең нинди бай булуына төшенәләр, халкыбызның тарихын өйрәнәләр. Чөнки татар халкының мең елларга сузылган тормыш тәҗрибәсе, уйлары, гадәтләре, йолалары, кешене шәхес итүче сыйфатлары аның телендә, образлы сөйләмнәрендә, мәкаль-әйтемнәрендә, җыр һәм әкиятләрендә чагылыш тапкан.

Безнең халкыбызның күңел җәүһәрләре бары тик туган телдә генә сакланып калган. Бары тик туган телдә алар күңеленнән төрле шигырьләр, җырлар, язмалар чыккан. Шуңа күрә дә безнең шәхесләребез, галимнәребез, язучы һәм шагыйрьләребез туган телгә зур игътибар бирәләр. Туган теленең кешегә тәэсир көче дә көчлерәк.

       Татар теле үзенең үсеш дәверендә төрле кыенлыкларны, киртәләрне үтте. Халык күпме изелсә дә, ана телен саклап калды. Ә милләтнең саклануы турыдан-туры телгә бәйле. Чөнки гыйлем алу, аңны үстерү, дөньяны танып белү һәм аралашу туган тел аша тормышка ашырыла. Тел бетсә, милләт бетә, халык бетә.