Своим присутствием фестиваль почтили кюйши, композитор, почетный профессор Казахской национальной консерватории им. Курмангазы, заслуженный деятель культуры Мухамеджан Тлеуханов, писатель, этнограф, почетный житель Шетского района Торехан Майбас, заведующий кафедрой домбры Казахской национальной академии искусств Жангали Жузбай, профессор Казахского национального университета искусств Раушан Малдыбаева и многие другие. В числе участников - исполнители из Карагандинской области, Астаны, Алматы, Тараза и Актау.
Казалось бы, в Казахстане довольно-таки часто и повсеместно проводятся различные музыкальные мероприятия, будь то фестивали, конкурсы, посвященные традиционной казахской инструментальной музыке. Почему именно этот привлек к себе внимание видных деятелей культуры и ученых-искусствоведов? Дело в том, что именно здесь, в Шетском районе, удалось сохранить уникальный стиль шертпе, который также называют аркинской традицией, едва не канувший в Лету. Как объяснил кюйши и участник районного хора ветеранов «Атамекен» Ертай Жанибеков, Даулетбек Садвакасов являлся одним из корифеев шертпе кюя.
- Искусство кюя очень развито в нашем краю. В течение последних двух столетий здесь жили и творили великие композиторы. Заслуга Даулетбека Садвакасова заключается в том, что он донес до нас наследие этих авторов, - объяснил местный житель.
По его словам, на долгие полвека шертпе был практически забыт. На то имелись политические мотивы. Основателем школы исполнения в стиле шертпе признан Таттимбет Казангапулы. Несмотря на то, что он скончался более чем за полвека до становления советской власти, та попыталась сделать все возможное, чтобы стереть его имя из народной памяти. Его потомки как «баи-эксплуататоры» в 20-30 годы века подвергались целенаправленным гонениям и преследованиям. Соответственно, творчество великого кюйши расценивалось как антинародное, и многие последователи его школы были репрессированы как враги народа.
Музыковед Раушан Малдыбаева отметила, что фестиваль является поистине историческим событием:
- Поскольку в силу идеологических причин личность Таттимбета находилась под запретом, практически весь советский период этот стиль не исполнялся на большой сцене. И только после обретения независимости в Казахской национальной консерватории им. Курмангазы в репертуар учебных программ стали включать его кюи, - подчеркнула она.
Соответственно, в тот период исследование шертпе кюя проводилось неравномерно. Устранить пробел удалось двум музыкантам мирового уровня - Абикену Хасенову и Магауие Хамзину, которые, кстати, являются уроженцами Шетского района. Даулетбек Садвакасов, жизнь которого оборвалась девять лет назад, является продолжателем школы Абикена Хасенова и его непосредственным учеником.
Как объяснила профессор университета, в настоящее время аркинская домбровая традиция распространена не только в Центральном, но и Восточном и Южном Казахстане.
- Западный Казахстан имеет совершенно другой исполнительский стиль - токпе, который по своей манере близок к западно-иранской ветви. Эти два термина отображают звукоизвлечения. Токпе - непрерывный звук, удар производится кистью руки. Шертпе - это тонкая инкрустация: попеременная игра одной струной, затем другой с применением щипковых приемов. Извлекаемый звук гораздо сложнее для слуха. Его главное отличие - философичность, глубина. Да и в целом в инструментальной музыке работают только душа и интеллект человека. Если в песне есть слово, которое позволяет понять, что хотел сказать автор, то кюй - это интеллектуальная музыка. И если вы ее понимаете, вы понимаете душу народа, - отметила Раушан Малдыбаева.
Этот краткий экскурс в историю музыкального наследия Центрального Казахстана заставил по-новому взглянуть на традиционную казахскую музыку, понять, о чем думали авторы кюев, что хотели донести до людских сердец. Например, слушая «Сарыжайлау», с легкостью представляешь себе сочную зелень бескрайних степей, по которой носятся жеребята, дым костров, поднимающийся над безмятежным аулом. Или народную боль и скорбь, которые Абикен Хамзин воспроизвел в своем бессмертном произведении «Коныр», посвященном памяти жертв сталинских репрессий.
Весьма отрадно, что традиции, заложенные почти два века назад, подхвачены нынешним поколением. Сын Даулетбека Садвакасова Кайролла начал большое дело, выходящее за пределы его жизни. Он создал уникальную школу последователей шертпе кюя. Это не классическое учебное заведение, которое строго регламентировано планами и учебными программами. Здесь знания передаются непосредственно от учителя к ученику. И кто знает, нет ли среди учеников этой самобытной школы будущих авторов, чьи произведения станут шедеврами казахской инструментальной музыки?
Тыңдармандарына Ziruza деген атпен танылған Q-pop ханшайымы Зируза Тасмағамбетова 1997 жылы 10 қаңтарда Қостанай облысы Амангелді ауданында дүниеге келген. Кейіннен отбасымен Астанаға көшіп кетіп, елордада бойжетеді. Мектепті бітіргеннен кейін Астанадағы Қазақ ұлттық өнер университетінің колледжіне оқуға түсіп, «Қобыз» класын тәмамдап шығады. Бүгінде Зируза Алматы қаласындағы Чайковский атындағы музыкалық колледже білім алып жүр.
Жас тыңдармандар үшін Q-pop ханшайымы аталып кеткен Зирузаның өзінен үлкен ағасы мен әпкесі бар. Үйдің кенжесі болғандықтан Зируза кішкентайынан ерке болып өсті. Ата-әжесі де немерелерінің қалауын құптап, бетін қақпай өсірді. Зуруза бала кезінде бұзық болғанын да жасырмайды. Осылайша, ата-әжесінің бұзығы, әрі еркесі болған Зируза қысқа уақыттың ішінде танымал болды.
Зирузаның анасының есімі Меруерт. Оның музыкаға деген қызығушылығы анасынан дарыған көрінеді. Себебі, анасы да музыкаға жақын жан. Ол домбыра мен фортепианода ойнап, балаларына ән айтып беріп, қызының музыкаға деген махаббатының оянуына себепші болды. Содан болар бала күнінен музыкаға жақын болып өскен Зирузаның әнге деген құштарлығы ерекше. Оның айтуынша, музыкалық мектепті де анасы таңдаған.
Зирузаны сырттан көрген адамдар оны ешқандай уайым-қайғы көрмеген қыз деп ойлауы да мүмкін. Бірақ, ол бұлай емес. Зируза жас болсада 20 жасына дейін көп нәрсені көрді және өнер жолына өз еңбегімен келді. Оның өмірінде қиын сәттер де орын алды. Солардың ішінде Зирузаға қатты тигені ата-анасының ажырасуы. Анасы мен әкесі айырылысқаннан кейін Зируза анасымен бірге Астанаға көшіп кетеді. Үлкен қалаға көшкеннен кейін және отбасының ауыртпалығы анасының мойнына түскендіктен оларға Астанаға бірден үйренісіп кетпеді. Бірақ, жаңа қалада жаңа таныстар кездесіп, олар бұл қиындықты да оңай еңсеріп шықты.
Зируза Алматыға алғаш 2014 жылы арнайы жобаға қатысу үшін келген болатын. Бірақ, анасы алғашында қызының Алматыға кету туралы жоспарына қарсы болады. Сол кезде тіпті, анасымен қызының арасында келіспеушіліктер де орын алды. Дегенмен, Зируза Алматыға барамын деген шешімінен бас тартпай, ақыры мәдениет пен өнердің ортасы, алып шаһар Алматыға келеді.
Зируза Алматыға келгеннен кейін құрбысының үйінде тұрды және ол қыздың ата-анасы да болашақ әншіні құшақ жая қарсы алды. Алғашында Алматыға арман қуып келген балауса қыз «Juz Entertainment» продюсерлік орталығында тәжірибеден өтті. Ол жерде Ерболат Беделхан ашпақшы болған girlz-band құрамында ән салуға дайындалған болатын. Алайда, кейін Ерболат Беделханның бұл ойы жүзеге аспай қалған соң, бойжеткен продюсерлік орталықтан кетуге мәжбүр болды.
Уақыт өте келе қолынан тек ән айту ғана келетінін түсінген Зируза кафе-ресторандарда ән айтатын жұмыс іздейді. Ақыр соңында қаладағы кафелердің бірінен жұмыс тауып, ол жерде ән айтып жұмыс істей бастады. Осылайша, сонау Астанадан Алматыны аңсап келген қыз жарты жылдай кафеде ән айтып, өз күнін өзі көреді.
Кейін кафеден ән салып жүрген Зирузаны бүгінгі таңда продюсері болып жүрген Ерлан Әлімов «Инстаграм» желісінен тауып, бірге жұмыс жасауға ұсыныс жасайды. Арманы ән айту болған жас әнші алғашында бұл ұсынысқа сенер сенбесін білмей қатты таңғалды. Дегенмен, продюсердің өзімен тікелей кездесіп, сөйлесіп көргеннен кейін көп ойланбастан Ерлан Әлімовтың ұсынысын қабылдап, келісімшартқа қол қояды.
Осылайша, Зируза 2017 жылдың мамыр айында «Айт енді» атты алғашқы әніне бейнебаян түсіріп, көрерменге таныла бастады. Тіпті, бір жыл өтпей жатып өзінің «Loyals» деп аталатын жанкүйерлер тобын жинап үлгерді. Бүгінде жанкүйерлерінің көпшілігі Зирузаны «Q-pop ханшайымы» деп атайды. Бірақ, Зируза тек Q-pop жанрындағы әндерді шырқаумен ғана шектелгісі келмейді. Ол әртүрлі бағытта өнер көрсетуге дайын. Қазірдің өзінде «Көке», «Ана жүрегі» телехикаяларына, «Қырғын Текше», «Әли» фильмдеріне түсіп, басты рөлді де сомдап шықты. Жас әнші бос уақытында сурет салып, билегенді жақсы көреді. Зирузаның «Ана жүрегі» телехикаясының саундтрегінде айтылатын «Төзім» атты әнінің бейнебаянын көрермендердің басым бөлігі жылы қабылдады. Ал, оның үшінші бейнебаяны «Қиын/Оңай» қазірге дейін 5 миллионға жуық қаралым жинады. Дәл осы ән үшін Зируза «Жыл таңдауы – 2017» байқауында жеңімпаз атанды.
Еңбекқорлығының арқасында осындай жетістікке жетіп, өзін көпшілікке таныта алған Зируза бір жылдың ішінде 3 бейнебаян түсіріп, 6 ән жаздырған. Бүгінде жас әнші жеке альбомын жарыққа шығаруға дайындалып жүр. Сонымен қатар, алдына қойған мақсатынан қайтпайтын Зируза қазірдің өзінде көпшілігі үлгі тұтып айтып жүретін қайсар қыздардың бірі. Ал оның тынымсыз ізденісіне өнердің басы-қасында жүрген танымал адамдар да оң баға беріп үлгерді.
Своим присутствием фестиваль почтили кюйши, композитор, почетный профессор Казахской национальной консерватории им. Курмангазы, заслуженный деятель культуры Мухамеджан Тлеуханов, писатель, этнограф, почетный житель Шетского района Торехан Майбас, заведующий кафедрой домбры Казахской национальной академии искусств Жангали Жузбай, профессор Казахского национального университета искусств Раушан Малдыбаева и многие другие. В числе участников - исполнители из Карагандинской области, Астаны, Алматы, Тараза и Актау.
Казалось бы, в Казахстане довольно-таки часто и повсеместно проводятся различные музыкальные мероприятия, будь то фестивали, конкурсы, посвященные традиционной казахской инструментальной музыке. Почему именно этот привлек к себе внимание видных деятелей культуры и ученых-искусствоведов? Дело в том, что именно здесь, в Шетском районе, удалось сохранить уникальный стиль шертпе, который также называют аркинской традицией, едва не канувший в Лету. Как объяснил кюйши и участник районного хора ветеранов «Атамекен» Ертай Жанибеков, Даулетбек Садвакасов являлся одним из корифеев шертпе кюя.
- Искусство кюя очень развито в нашем краю. В течение последних двух столетий здесь жили и творили великие композиторы. Заслуга Даулетбека Садвакасова заключается в том, что он донес до нас наследие этих авторов, - объяснил местный житель.
По его словам, на долгие полвека шертпе был практически забыт. На то имелись политические мотивы. Основателем школы исполнения в стиле шертпе признан Таттимбет Казангапулы. Несмотря на то, что он скончался более чем за полвека до становления советской власти, та попыталась сделать все возможное, чтобы стереть его имя из народной памяти. Его потомки как «баи-эксплуататоры» в 20-30 годы века подвергались целенаправленным гонениям и преследованиям. Соответственно, творчество великого кюйши расценивалось как антинародное, и многие последователи его школы были репрессированы как враги народа.
Музыковед Раушан Малдыбаева отметила, что фестиваль является поистине историческим событием:
- Поскольку в силу идеологических причин личность Таттимбета находилась под запретом, практически весь советский период этот стиль не исполнялся на большой сцене. И только после обретения независимости в Казахской национальной консерватории им. Курмангазы в репертуар учебных программ стали включать его кюи, - подчеркнула она.
Соответственно, в тот период исследование шертпе кюя проводилось неравномерно. Устранить пробел удалось двум музыкантам мирового уровня - Абикену Хасенову и Магауие Хамзину, которые, кстати, являются уроженцами Шетского района. Даулетбек Садвакасов, жизнь которого оборвалась девять лет назад, является продолжателем школы Абикена Хасенова и его непосредственным учеником.
Как объяснила профессор университета, в настоящее время аркинская домбровая традиция распространена не только в Центральном, но и Восточном и Южном Казахстане.
- Западный Казахстан имеет совершенно другой исполнительский стиль - токпе, который по своей манере близок к западно-иранской ветви. Эти два термина отображают звукоизвлечения. Токпе - непрерывный звук, удар производится кистью руки. Шертпе - это тонкая инкрустация: попеременная игра одной струной, затем другой с применением щипковых приемов. Извлекаемый звук гораздо сложнее для слуха. Его главное отличие - философичность, глубина. Да и в целом в инструментальной музыке работают только душа и интеллект человека. Если в песне есть слово, которое позволяет понять, что хотел сказать автор, то кюй - это интеллектуальная музыка. И если вы ее понимаете, вы понимаете душу народа, - отметила Раушан Малдыбаева.
Этот краткий экскурс в историю музыкального наследия Центрального Казахстана заставил по-новому взглянуть на традиционную казахскую музыку, понять, о чем думали авторы кюев, что хотели донести до людских сердец. Например, слушая «Сарыжайлау», с легкостью представляешь себе сочную зелень бескрайних степей, по которой носятся жеребята, дым костров, поднимающийся над безмятежным аулом. Или народную боль и скорбь, которые Абикен Хамзин воспроизвел в своем бессмертном произведении «Коныр», посвященном памяти жертв сталинских репрессий.
Весьма отрадно, что традиции, заложенные почти два века назад, подхвачены нынешним поколением. Сын Даулетбека Садвакасова Кайролла начал большое дело, выходящее за пределы его жизни. Он создал уникальную школу последователей шертпе кюя. Это не классическое учебное заведение, которое строго регламентировано планами и учебными программами. Здесь знания передаются непосредственно от учителя к ученику. И кто знает, нет ли среди учеников этой самобытной школы будущих авторов, чьи произведения станут шедеврами казахской инструментальной музыки?
Объяснение:
Тыңдармандарына Ziruza деген атпен танылған Q-pop ханшайымы Зируза Тасмағамбетова 1997 жылы 10 қаңтарда Қостанай облысы Амангелді ауданында дүниеге келген. Кейіннен отбасымен Астанаға көшіп кетіп, елордада бойжетеді. Мектепті бітіргеннен кейін Астанадағы Қазақ ұлттық өнер университетінің колледжіне оқуға түсіп, «Қобыз» класын тәмамдап шығады. Бүгінде Зируза Алматы қаласындағы Чайковский атындағы музыкалық колледже білім алып жүр.
Жас тыңдармандар үшін Q-pop ханшайымы аталып кеткен Зирузаның өзінен үлкен ағасы мен әпкесі бар. Үйдің кенжесі болғандықтан Зируза кішкентайынан ерке болып өсті. Ата-әжесі де немерелерінің қалауын құптап, бетін қақпай өсірді. Зуруза бала кезінде бұзық болғанын да жасырмайды. Осылайша, ата-әжесінің бұзығы, әрі еркесі болған Зируза қысқа уақыттың ішінде танымал болды.
Зирузаның анасының есімі Меруерт. Оның музыкаға деген қызығушылығы анасынан дарыған көрінеді. Себебі, анасы да музыкаға жақын жан. Ол домбыра мен фортепианода ойнап, балаларына ән айтып беріп, қызының музыкаға деген махаббатының оянуына себепші болды. Содан болар бала күнінен музыкаға жақын болып өскен Зирузаның әнге деген құштарлығы ерекше. Оның айтуынша, музыкалық мектепті де анасы таңдаған.
Зирузаны сырттан көрген адамдар оны ешқандай уайым-қайғы көрмеген қыз деп ойлауы да мүмкін. Бірақ, ол бұлай емес. Зируза жас болсада 20 жасына дейін көп нәрсені көрді және өнер жолына өз еңбегімен келді. Оның өмірінде қиын сәттер де орын алды. Солардың ішінде Зирузаға қатты тигені ата-анасының ажырасуы. Анасы мен әкесі айырылысқаннан кейін Зируза анасымен бірге Астанаға көшіп кетеді. Үлкен қалаға көшкеннен кейін және отбасының ауыртпалығы анасының мойнына түскендіктен оларға Астанаға бірден үйренісіп кетпеді. Бірақ, жаңа қалада жаңа таныстар кездесіп, олар бұл қиындықты да оңай еңсеріп шықты.
Зируза Алматыға алғаш 2014 жылы арнайы жобаға қатысу үшін келген болатын. Бірақ, анасы алғашында қызының Алматыға кету туралы жоспарына қарсы болады. Сол кезде тіпті, анасымен қызының арасында келіспеушіліктер де орын алды. Дегенмен, Зируза Алматыға барамын деген шешімінен бас тартпай, ақыры мәдениет пен өнердің ортасы, алып шаһар Алматыға келеді.
Зируза Алматыға келгеннен кейін құрбысының үйінде тұрды және ол қыздың ата-анасы да болашақ әншіні құшақ жая қарсы алды. Алғашында Алматыға арман қуып келген балауса қыз «Juz Entertainment» продюсерлік орталығында тәжірибеден өтті. Ол жерде Ерболат Беделхан ашпақшы болған girlz-band құрамында ән салуға дайындалған болатын. Алайда, кейін Ерболат Беделханның бұл ойы жүзеге аспай қалған соң, бойжеткен продюсерлік орталықтан кетуге мәжбүр болды.
Уақыт өте келе қолынан тек ән айту ғана келетінін түсінген Зируза кафе-ресторандарда ән айтатын жұмыс іздейді. Ақыр соңында қаладағы кафелердің бірінен жұмыс тауып, ол жерде ән айтып жұмыс істей бастады. Осылайша, сонау Астанадан Алматыны аңсап келген қыз жарты жылдай кафеде ән айтып, өз күнін өзі көреді.
Кейін кафеден ән салып жүрген Зирузаны бүгінгі таңда продюсері болып жүрген Ерлан Әлімов «Инстаграм» желісінен тауып, бірге жұмыс жасауға ұсыныс жасайды. Арманы ән айту болған жас әнші алғашында бұл ұсынысқа сенер сенбесін білмей қатты таңғалды. Дегенмен, продюсердің өзімен тікелей кездесіп, сөйлесіп көргеннен кейін көп ойланбастан Ерлан Әлімовтың ұсынысын қабылдап, келісімшартқа қол қояды.
Осылайша, Зируза 2017 жылдың мамыр айында «Айт енді» атты алғашқы әніне бейнебаян түсіріп, көрерменге таныла бастады. Тіпті, бір жыл өтпей жатып өзінің «Loyals» деп аталатын жанкүйерлер тобын жинап үлгерді. Бүгінде жанкүйерлерінің көпшілігі Зирузаны «Q-pop ханшайымы» деп атайды. Бірақ, Зируза тек Q-pop жанрындағы әндерді шырқаумен ғана шектелгісі келмейді. Ол әртүрлі бағытта өнер көрсетуге дайын. Қазірдің өзінде «Көке», «Ана жүрегі» телехикаяларына, «Қырғын Текше», «Әли» фильмдеріне түсіп, басты рөлді де сомдап шықты. Жас әнші бос уақытында сурет салып, билегенді жақсы көреді. Зирузаның «Ана жүрегі» телехикаясының саундтрегінде айтылатын «Төзім» атты әнінің бейнебаянын көрермендердің басым бөлігі жылы қабылдады. Ал, оның үшінші бейнебаяны «Қиын/Оңай» қазірге дейін 5 миллионға жуық қаралым жинады. Дәл осы ән үшін Зируза «Жыл таңдауы – 2017» байқауында жеңімпаз атанды.
Еңбекқорлығының арқасында осындай жетістікке жетіп, өзін көпшілікке таныта алған Зируза бір жылдың ішінде 3 бейнебаян түсіріп, 6 ән жаздырған. Бүгінде жас әнші жеке альбомын жарыққа шығаруға дайындалып жүр. Сонымен қатар, алдына қойған мақсатынан қайтпайтын Зируза қазірдің өзінде көпшілігі үлгі тұтып айтып жүретін қайсар қыздардың бірі. Ал оның тынымсыз ізденісіне өнердің басы-қасында жүрген танымал адамдар да оң баға беріп үлгерді.