Чынгыз АйтматовАтасы Торокул Айтматов партиялык, советтик белгилуу кызматкер болгон.Жазуучунун коптогон повестери, рамандары дуйно элдеринин тилдерине корулган.Айылда Айтматовдун чон энеси Айымкыз элдик жомокторду,уламыштарды коп айтып бурчу экен.Болочок жазуучунун балалыгы,оспурум кези оор мезгидерге,согуш жылдарына туура келген.Ал 13жашынан колхоздо араба айдар,чоп чап,сугат сугарып ,ар кандай иштерде иштеген.1953 -жылы Фрунзедеги Айыл-чарба институтун бутургон.Жазуучу 《Тоолор жана талаалар баяны》 жыйнагы учун 1963-жылы Лениндик сылыкка ээ болгон.《Кылым карытар бир кун》 повести учун кайрадан СССРдин Мамлекеттик сыйлыгына алган.《Эрте келген турналар》 1970-жылы жарыкка чыккан.Эрте келген турналардагы башкы карман Султанмурат.
Вевзаш волу поэт, публицист, литературни критик, гочдархо Цуруев Мовладин Шарип вина 1963-чу шарахь Гуьмсан к1оштарчу Лаха Гезлойн-Эвлахь. Юьртарчу юкъардешаран ишколехь доьшуш а волуш дуьххьара зорбане ваьлла иза. Чекхъяьккхина Нохч-Г1алг1айн пачхьалкхан университетан филологин факультет. Къахьегна дешаран хьаьрмахь, «Орга» журналан, «Даймохк», «Васт» газетийн редакцешкахь, и.д1.кх. коллективашкахь а.
Тахана иза къахьоьгуш ву «Хьехархо» журналан коьртачу редакторан, республикин 1илманийн академийн «Таллам» журналан жоьпаллин секретаран а даржашкахь. Иза ву яздархойн, журналистийн а Бартийн декъашхо. Газетийн, журналийн аг1онаш т1ехь, коллективни гуларшна юкъахь зорбане йийлина цуьнан стихаш, поэмаш, статьяш, очеркаш.
Цуруевн дуьххьарлерчу стихийн гуларан ц1е яра «Йисалахь, Нохчийчоь». «Тешалахь, Даймохк», «Цхьа мерза-г1айг1ане мукъам» ц1ерш йолу стихийн, поэмийн гуларш араевлла поэтан кху т1аьхьарчу итт шарахь.
Поэт Цуруев 20-чу б1ешеран т1аьххьарчу 30 шарахь бевзинчу яздархошлахь шайна т1е тидам алссам боьдучарна юкъахь ву. Арсанукаев Шайхи хьахийначохь цуьнан «Ненан мотт» стихотворени санна, Цуруевн ц1е яьккхича суна уггар хьалха дагайог1у цуьнан «Нохчийн мотт» ц1е йолу байт.
Цхьана вевзаш волчу нохчийн меттан хьехархочо, «Даймохк» газетан рог1ера номер а карахь, олуш хезира суна:
«Кху т1ехь зорбатоьхна йолу Цуруевн «Нохчийн мотт» стихотворени тоьар яра, кхин кху т1ехь х1умма ца хилча а, кху газетан номеран мах лакхара хадо а, мехалла гайта…».
Ма-дарра аьлча, поэтан ницкъ кхаьчна оцу шен говзарехь (произведени) вайн маттах лаьцна шатайпа дош ала. «Базарахь эцна а боцчу», «цхьаьнггера а юхалург» ца баьккхинчу нохчийн меттан хьокъехь цо боху:
Объяснение: