1 деген
Орындық қасында тұрған Манаптың тұла бойы дір
етті. Кезін мүнар алды, Алға қараіі өмногиен соней
бергені есінде, «Қалқам-ail қанатым «alilo
еңбыр құлағында көшіп жүр. olie барт ясабылганда
барып есін жиды. Биік баспалдақ бос екен.
О! - Калин атып тұрды. - Отырып қалыппын. Уақыт.
тан үтылсам, жарыстан үтылғаным. Бес жарымда
жаттығу бітеді. Тым болмаса, қалғанына қатыса
ін, асаа бойiн салмақ қосып, бүлшық етім босап
кетіпті, Қош бол... - дегi берді де, тілін тістеді.
І
Рисалқы жапырақтан көзін алмаtі:
Бұрнағы жылы көсемнің басына тас жинап, қор-
ған көтердім. Саман кірпішін өз қолыммен қүйдым,
Корші ауданнан екі атадан қосылатын туыстар
табылған, олар да аянбады. Сол бөгеліп, сөзін
салады.
Манап демін күтып, ақырын күрсінді. Еңкейіп,
жерде тігінен түрған дипломатын іліп алды да,
алдына өңгеріп салып, аузын сырт ашты. Жаздық
леңіл костюмнің қаттауын салып, бірер сілкіді де,
орындық үстіне жалпагынан салды, саусағының
үшымен Қалиға сырғытты,
Биыл қүрылыс отрядына барып ем... Табыс төуір
болды. Қырық алтыншы... Дол шығар.
- Үшқыш... Оскери ұшқыш боламын. Балалар үйінен
түлеген үшқыш ағалар баршылық.
Манан мырс етті. Аға деген сөз көп күттіріп барып,
аузынан ақыр соңында шықты-ау. Өз ойымен өзі
оуре Қали оны елемеді.
Онеугүні соның бірі келіп кетті. Клубта кездесу
отсіздійс, Сидоров Александр Павлович. Ордені бар.
Полком.
120
Қосымшаның түрлері.
Қазақ тілінде қосымша жалғау, жұрнақ болып екіге бөлінеді. Сөз мағынасын өзгертетін қосымшаны жұрнақ дейміз: жұмыс – жұмысшы, ойын – ойыншық, оқу - шы, бала - лы, орын - дық, сыр - мақ т.б.
Ал сөз бен сөзді байланыстыратын қосымшаны жалғау дейміз: жұмыс – жұмыста, ойын – ойынға, дәптер – дәптерді, көше – көшеде.
Қазақ тілінде жалғаудың 4 түрі бар:
1. Септік жалғау;
2. Көптік жалғау;
3. Тәуелдiк жалғау;
4. Жіктік жалғау.
Қазақ тіліндегі жұрнақ мағынасы мен қызметіне қарай екіге бөлінеді:
1. сөз тудыратын жұрнақтар өзі жалғанған сөзінен жаңа сөз тудырады. Мысалы, “жылқы - шы”, “біл - ім”, “жасы - қ”, “таға - ла”;
2. сөз түрлендіретін жұрнақтар өзі жалғанған сөзіне үстеме мағына қосып, сөздің тұлғасын өзгертеді. Мысалы, “көк-шіл”, “көк(г) - ірек”, “сары - лау”, “сары - рақ”, “жаз - ып”, “жаз - ғалы”. Жұрнақтар сөзге белгілі бір жүйеде рет - ретімен жалғанады.
Түбірге тете сөз тудыратын жұрнақтар, одан кейін сөз түрлендіретін жұрнақтар, бұлардан соң жалғаулар орналасады. Жұрнақтар түбірге де, туынды сөзге де жалғанады (“бас - шы”, “басшы - лық”, “ұйы - м”, “ұйым – дас – тыр – у – шы”).
Достық (жұрнақ) Адамдардың достығы әдетте жыл өткен сайын беки түседі.
Досым (жалғау) Менің досымның есімі - Арнұр.