ALEXCOOL613

24.04.2023 14:05 •  Қазақ тiлi

1-мәтін Бір апталық демалысында ұлым үйде болды. Тілін қызық көріп, оның үстіне ой-өресі дамып келе жатқан өскін баламның бағдарын да білгім келіп, сауал тастап қоямын. Білгеніне қарай жауап береді. Білмегеніне ойланып қалады. Оған тіпті намыстанып қалатын сияқты. Қайрап қоямын.

- Әке бүгін үлкен атаға көмектестім.

- Бәрекелді! Аталардың батасын алсаң жаман болмайсың!

- Дүкенде ұялы телефонына бірлік сала алмай тұр екен. Мен көмектесіп жібердім. Қолына түбіртекті алып, «оқып бер» деді. Оқып бердім.

- Не түсіндің? – деді ата. Мен үндемедім.

- Әй, бала қай тілде оқып бердің түбіртекті, - деді.

- Орысша.

- Көрдің бе түбіртек те орысша, - деді ата.

- Әке, неге түбіртекті орысша береді? Ата түсінбей қалды ғой. Қазақша берсе болады ғой, - деп ойланды ұлым.

- Енді солай ыңғайлы болғаны ғой, - деймін мен. Ойланып қалдым. Әлден уақытта үйдегі коммуналдық қызметке төленген түбіртектер мен несие түбіртектерін жинап қарап шықтым. Расында, бәрі орысша жазылған. Балам айтпаса, байқамайды екенмін... (149 сөз)

http://tilalemi.kz/article/

2-мәтін

Қара шаңырақты қадір тұту – халқымыздың салты

Қара шаңырақ – бір әулеттің тараған түп тамыры. Оны сыйлау – ұлтын сыйлаудың алғашқы баспалдағы. Кешеге дейін қара шаңырақта отырған азамат атадан жалғасқан бақ-берекенің ұйытқысы ретінде сол әулеттің қадірлі азаматы саналатын. Барлығы құрметпен қарайтын. Жиын тойда, сый дастарқан басында сол қара шаңырақ иесі жасы кіші болса да, төрден орын алатын. Айналасындағы ақсақал, көксақалдардың өзі «қарағым, сен қасиетті қара шаңырақтың иесісің, жасың кіші болса да жолың үлкен, асқа батаны сен жаса» деп кішілік танытып жататын. Барлық келін үлкен үйдің босағасын аттағанда, оң тізесін бүгіп, сәлем ететін. Ал жаңа түскен келін сәлем еткен соң, отқа май салатын. Шаңырақ иесінен басқа, келін еш уақытта төрге шықпайтын. Міне, осының бәрі – қара шаңыраққа деген сый құрмет, кішілік инабат. Қазіргі кезде қоғамдық тұрғыда ынтымақ-бірлікті бекемдеуге байланысты отбасы дегеніміз кішкентай мемлекет, «Отан отбасынан басталады» дегенді көп айтамыз. Бұл да «халқыңды, ұлтыңды сүю отбасыңдағы сыйластықтан басталады, шыққан ортаңды құрметте» дегенге саяды. Одан әрі алғашқы буын әке, сосын ата-бабаны сыйлау қазақ деген ұлтыңды сыйлауға, қара шаңырақты қастер тұтуға жеткізері қақ. (159 сөз)

https://kaz.zakon.kz/4922477-ara-sha-yra-ty-ad-r-t-tu-hal-ymyzdy.html

4.Мәтіндегі негізгі және қосымша ақпаратты ажыратыңыз.

Мәтін Негізгі Қосымша

1-мәтін 1.

1.

2-мәтін 1.

1.

[2]

5. Берілген екі мәтіннің стилін анықтаңыз.

А. Ауызекі сөйлеу және публицистикалық

B. Ауызекі сөйлеу және ресми

C. Ғылыми стиль және көркем әдеби

D. Көркем әдеби және ауызекі сөйлеу [1]

6. Сұрақтарға жауап беру арқылы детальді ақпаратты анықтап, түсіндіріңіз /2-мәтін бойынша/

1. Әулеттің түп тамыры қалай аталады?

2. Шаңырақтың иесі кім?

3. Төрдегі орын кімге беріледі?

[3]

7. Мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттың астын сызып, қара шаңыраққа қатысты дәстүрді іріктеп жазыңыз. / 2-мәтін/

1.2.3.4.

[4]

Жазылым

Тапсырма

8. Төменде берілген екі тапсырманың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз. Тапсырманы орындау барысында құрылымдық және стильдік ерекшеліктерді сақтаңыз. Эссенің абзацтар жүйесін сақтап, келісу-келіспеу себебіңізді айқын көрсетіп, жеке, бірге, бөлек, дефис арқылы жазылатын сөздерді орфографиялық нормаға сай жазыңыз.

[5]

1. Жанрлық және стильдік ерекшеліктерін сақтай отырып отбасы мүшелерінің біріне мінездеме жаз.(70-80cөз)

2. «Адамның бақыты-балада» және «Адам ұрпағымен мың жасайды» тақырыбының біріне келісу-келіспеу эссесін жазыңыз,қарапайым жоспарыңызды ұсыныңыз. (100 сөз)

тратила весь