1-тапсырма. Мәтінді мұқият оқып, мәтінге атау беріңіз. Мәтіннен негізгі және қосымша ақпараттарды табыңыз.
Түнгі аспанға көз салсаң, жұлдыздардың өрнектер, түрлі пішіндер
құратынын көресің. Мұндай белгілі бір суретті құрайтын жұлдыздар
тобын Шоқжұлдыздар деп атайды. Аспанда 88 Шоқжұлдызы бар.
Олардың кейбірі жануарлардың, енді біреулері ежелгі батырлар мен
Құдайлардың құрметіне солардың аттарын иеленген.
Жер күнді айналғандықтан, біздің әртүрлі Шоқжұлдыздарды
бақылауға мүмкіндігіміз бар.
Жетіқарақшы аспанның солтүстік жарты шарындағы
Шоқжұлдыз. Оның жеті жұлдызының сыртқы пішіні шөмішке ұқсайды.
Қазақ халқының түні бойы темірқазықты айыру үшін қолданған.
«Темірқазықты бетке ал» немесе «Темірқазығың сол иығыңда болсын»
деп жолаушыларға жол сілтеген.
Жетіқарақшыға ұқсаған тағы бір «Шөміш» бар. Ол да жеті
жұлдыздан тұрады және «Кішіқарақшы» деп аталады. Жетіқарақшы
екеуі бір - біріне жақын орналасқан. Бірге туып, бірге батады.
Жетіқарақшының басы оң жаққа, сабы сол жаққа, Кішіқарақшының
басы сол жаққа, сабы оң жаққа қарап тұрады. Кішіқарақшының
сабының ұшындағы жұлдыз Темірқазық, ең шеткі екі жұлдыз Ақбозат,
Көкбозат деп аталады
1. Алтын адам - сақ тайпаларына тиесілі жәдігер.
2. Алтын адамның безендірілуі туралы.
3. Алтын адам - тарихымыздың көзі, еліміздің баға жетпес қазынасы.
"Алтын адам" - Алматы облысының маңындағы Есік қорғанынан табылған құнды дүние. Ғалымдардың пайымдауынша, "Алтын адам" - сақ тайпаларына тиесілі. Бұл Алтын адамның жасы -17 -18 шамасында. "Алтын адам" - Қазақстан Республикасының құнды жәдігері, қазына, баға жетпес асыл. Әрі ата - бабаларымыздың көзі ретінде қалған аманат деп білемін. Ежелгі тарихымызды танып-білуге бір қадам жақындағандай боламыз. Алтын адамның киіміндегі әшекейлер жайлы айтып өтетін болсам, алтын адам - 4000 - ға жуық әшекейлермен безерленген. Әшекейлер барыс, бұлан, таутеке, арқар, ат, түрлі құс бейнелерін беретін хайуанаттар нышанында жасалған. «Алтын адам» – бүгінде Қазақстанның азаттық символына айналды.Бас киім 150-ге жуық әшекей заттармен безендірілген. Биік, шошақ төбелі, ұзындығы 70см шамасындағы бас киімі әшекейлердің орналасуына байланысты үш бөліктен тұрады: көк әлемі, жер әлемі және жер асты әлемі. Арқардың алтын статуэткасы бас киімнің ең ұшында орналасқан. Ол таудың мәңгілік қар-мұз басқан шың құздарын мекендеуші жануар тәңірге бір табан жақын, «кіршіксіз» деп есептелген. Әсемдікті көрсетіп тұрған жан-жағындағы төрт жебе, әлемнің төрт жағын бейнелейді. Олар сабы жіңішке алтын лентамен спираль сияқтандырып оралған және жоғары жағы жапырақ тәрізденіп, ортасы қуыс болып келген. Бұл бас киімдегі жебе тәрізді әшекейлер әлемнің төрт жағын бейнелейді. Ал құстың қанаттары жоғарғы билікті, жоғарғы әлемді білдіреді.Сақ жауынгерінің бас киімінің дәл ортасында таңғажайып қанатты тұлпарорналасқан. Жылқы – сыннан өткен дос, жолдас, соғыс қаруы, ата-бабалар дүниесімен қарым-қатынас құралы ретінде көрінеді. Сонымен қатар салтанатты рәсімдік, тәңірлік және аластаушы жануар қызметін атқарған.
Қазақстанда "Алтын адам" - біреу ғана емес. Алғашқы "Алтын адамды" 1969-1970 жылдары экспедиция барысында Кемал Ақышев тапқан болатын. Екінші "Алтын адам" 1999 жылы Аралтөбе маңынан табылды. Жақында үшінші алтын адам - Қарқаралы маңынан табылған болатын. Бұл 3 ескерткіш - тарихымыздың, еңселі еліміздің құнды жәдігерлері. Әрі мақтанышымыз деп айтуға да болады!
Төлеген Айбергенов.М.Шахановқа.
Сағыныш.
Сағыныш - адам бойындағы сезімнің нәзігі.Ақын сағыныш сезімі жоқ адамдар- бақытсыз,бақсыз.Кеудеңде сағынышың барда сен адамсың,тірісің.Сағынышсыз сірә пенде барма? Мен бүгін көгілдір көлге сағынышпен ұшып барамын.Сағынған қарағым,сенде менімен бірге ұш.Егер мен ғасырлар кітабында оқылып,бетім жабылып кетсе,сен жалғастыр сағынышымның асқақ әнін.Егер қараңғы түнде қамықсаң,сағыныш қанатына қаусырып жылытар.Сағыныш - дегенің әйбәт дүние, таусылар күні жоқ оның.Аспаннан көшкен бұлттада,көктемде келген тырналардың үніндеде сағыныш бар.Жаңбыр күткен сұрша құмдада,құм шағылдардада сағыныш бар.Егер сенің жарық жанарың қайғыға берілсе, жүзіңді мұң шалса онда сенің сағынып жүрмегенің.Жүйіткіген поезды,жаңғырған даланы,қаланы көрсең- сағыныш деп біл.Қырдан аққан жұлдызды көрсең,ол менің жүрегімнің түкпіріндегі сағыныш - тұңғиық,түпсіз мәңгілік.Ақын жырлаған сағынышты сағынбау мүмкін емес.Ақын жанының сарғайған сағынышын жылдар өтіп,беті жабылсада біз әлі оқып,сусындап жүрміз.Сағынышымен сағынтқан ақын Т.Айбергеновтің өлеңдері барда өзі ешқашан ұмтылмайды.