1-тапсырма. Мәтіннің мазмұнын айтыңыз. Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қойып, жауап беріңіз. Сөйлеу мәдениеті
Сөйлегенде мынадай нәрселер ескерілуі тиіс:
• Орфоэпия заңдылықтарын сақтап, сөзді орынды қолдану.
• Қолды сермеуге, қатты күлуге, мәнсіз майысуға, аса қатты сөйлеуге немесе міңгірлеуге болмайды.
• Өзің туралы айта беру, барлық сөзді өзіңнен бастау – әдепсіздік, білмейтін нәрсе туралы айтудың қажеті жоқ.
• Қатты сөйлеп тұрған адамға қатты жауап берудің қажеті жоқ, байыппен сөйлеу керек.
Тыңдай білуде мыналарды басты назарда ұстау керек.
Кісімен сөйлескенде оның жүзіне сыпайылықпен назар сап, айтайын деген ойын сабырмен тыңдап, асықпай, сөзінің аяғын күткен дұрыс. Сөйлесіп тұрғанда мән бермеу, теріс айналу, сағатқа қарау, шыдамсыздану әдепсіздікке жатады. Өзгелердің сөзіне рұқсатсыз араласпау керек. Қажет болғанда, “ғапу етіңіз, сөзіңізді бөлемін” деп барып, айту керек. Аристотель: «Күллі а белгілі дәрежеде шешендіктану іліміне қатысты. Демек, іскер, бизнесмен, заңгер, мұғалім, агроном, әлеууметтік сала қызметкері, дін саласын уағыздаушы өз кәсібінің шарықтау шегіне жеткісі келсе, сөйлеу өнерін жетік меңгеруі тиіс. Себебі оларға адамдармен үнемі қарым-қатынас жасауға, әңгімелесуге, кеңес беруге, ұстаздық етуге, ресми ретте шаршы топ алдында сөйлеуге тура келеді. Ал шаршы топ алдында сөйлеу үшін не айтатыныңды білу аздық етеді, бұған қоса қалай айту керектігін білген жөн. Іскер маман өзі сөйлерде «Кімдерге сөйлеймін?», «Оларға не айтамын?», «Оларға мұны не үшін айтамын?» деген сауалдарды ойлануы тиіс.
Жинақтай айтсақ, іскер маманның жоғары дәрежедегі сөйлеу мәдениетінің болуына қойылар талаптар мынандай: тыңдаушыны қадірлей білу, сөйленген сөздің анық, дәл, айқын естілетін болуы, сөз сөйлеуде бет-аузыңның, қолыңның қимылын қатыстыру. Тыңдаушыға көз қырын салу, сөзді тыңдаушы ығыр болған сөзден бастамау, сөздің қысқа әрә тұжырымды болуын қадағалау. Адамның қалай сөйлегеніне қарап, оның рухани және парасаттылық өрісін, ішкі мәдениетінің дәрежесін анықтауға болады.
Сөйлеу әдебінің жағдаяттары: назар аудару және назарды өзіне аударту, амандасу, тыңдау, шақыру, өтініш айту, кеңес беру, ұсыныс жасау, келісу, қарсы болу, кешірім сұрау, көңіл айту, өошемет сөз айту, құттықтау, қоштасу, т.б. түрлерді атауға болады.
2-тапсырма. АССОЦИОГРАММА
3-тапсырма. Төмендегі сөйлемдердегі орфоэпиялық негізде жазылған сөздерді тауып, орфографиялық нұсқасын жазыңыз.
Өз ісін бастайтын іскер адамдардың алдында сол іспен айналысып жүргөн басқа ұжұм адамдарымен қарым-ғатынас, іскерлік кездесулер жүргүзу қажет болады. Сондығтан сіздермен бірлесе отұрұп, сүт өнүмдерін ТМД елдеріне экспорттасақ деген ұсұнұспен келіб отұрмын. Керекті құжаттарды ғашан толтыраламыз? Мұсұлман елінде сол ғолмен желіңген ас харам болұп есептеледі.
Ақын үміті ұғымының жырау, жыршы, өлеңші сияқты ұғымдардан ауқымы кең, ол солардың бәрін қамтиды. Ауыз әдебиетінде ақын өлең, жыр-дастандарды шығарушы да, айтып таратушы да болған.[1] Халықтың сөз өнерінде ертеден қалыптасқан дәстүр бойынша шынайы ақындар өлеңді табан астында суырып салып айтқан. Ондай жағдайда өлеңді, жырды домбыра немесе қобыз сияқты музыка аспаптарына қосылып орындаған. Оларды халық әдебиетінің дәстүрлерін сақтайды деген мағынада біздің заманымызда “халық ақыны” деп атайтын болды. Қазақ халқының Жамбыл, Нұрпейіс, Кенен Әзірбаев т.б. ақындары көптеген мұра қалдырған. Олар жыршылық өнерді де меңгеріп, кейде ұзақ дастан-жырларды жатқа айтқан. Мұндай ақындар тек қазақ халқында ғана емес, туысқан қырғыз, қарақалпақ халықтарында да кездеседі. Ақын деп жазба әдебиетінің өкілін де атайды. Бірақ мұндағы ақынның тұлғасы мүлде басқа. Жазба әдебиет өкілдерін алсақ, бұлардың өмір шындығын бейнелеу әдісі, көркемдік ой жүйесі, қолданатын жанрлары, стиль, тіл өзгешелігі қай жағынан да жаңа, соны қасиет-сипаттар мол. Қазақ әдебиетінде жазба әдебиетінің дәстүрін жан-жақты қалыптастырып дамытуға Абайдан бастап, С.Торайғыров, А.Байтұрсынұлы, М.Дулатұлы, М.Жұмабаев, С.Сейфуллин, І.Жансүгіров сияқты көптеген ақындар өз үлесін қосқан.
-Сәлеметсіз бе. Сізге бірнеше сұрақ қоя аламын ба?
_Сәлем, әрине.
-Ендеше бірінші сұрақ, егер оқушы заңды бұзса, не істеу керек деп ойлайсыз?
- Заңды бұзу - бұл қылмыс. Кез-келген қылмыс үшін жаза қолданылады, демек, оқушы жазалануы керек.
-Бұзақылық үшін оқушы қандай жазаға тартылады?
- Сізді қалай дұрыс ұстамағаныңызға байланысты. Жаза он бес тәулікке дейінгі мерзімге айыппұл салуға немесе әкімшілік қамауға алуға алып келеді.
-Оқушы ұрғаны үшін жазаланатын бола ма?
-Әдетте, оқушы өзін-өзі мойындаған жағдайда немесе куәгер болған жағдайда ғана жазалануы мүмкін. Егер біреуі де, екіншісі болмаса, онда шәкірттің кінәсі дәлелденбейді.
-Оқушыға шағым түссе не болады?
-Барлығы шағымның себептеріне байланысты болады, егер бұл шағым заң бұзушылық болса, онда оқушы тиісті жазасын алады.
-Оқушы заңды бұзса, тергеу жүргізіле ме?
-Ия, солай болады.
-Соңғы сұрақ, құқық бұзушылық үшін қандай жазалар бар?
- Негізінен жақсы.
-Жауаптарыңызға рахмет, сау болыңыздар!
-Сау болыңыз!
Объяснение:
На русском:
-Здравствуйте. Могу ли я задать вам несколько вопросов?
_Здравствуйте, конечно.
-Итак первый вопрос, как вы думаете, что нужно делать если ученика нарушает закон?
-Нарушение закона - это преступление. Каждое преступление несёт за собой наказание, а значит ученик должен будет быть наказан.
-Какое наказание понесет ученик за хулиганство?
-Зависит от того, как нахулиганил. Наказание может быть штраф либо административный арест на срок до пятнадцати суток,.
-Будет ли ученик наказан за избиение?
-Как правило ученик может быть наказан только в том случае если он сознается сам либо если будет свидетель. Если не будет ни того ни другого, то виновность ученика не будет доказана.
-Что будет если на ученика поступит жалоба?
-Всё будет зависеть от причины жалобы, если эта жалоба на нарушение закона, то ученик понесет соответствующее наказание.
-Будет ли расследование если ученик нарушит закон?
-Да, будет.
-И последний вопрос, какие бывают наказания за правонарушение?
-В основном это штраф.
за ваши ответы, досвидания!
-Досвидания!