16. Мәтіндерге сүйеніп, кестені толтыр. Өсімдіктер және оған қатысты сөздер Құстар және оған қатысты сөздер Жануарлар, жәндіктер, оларға қатысты сөздер Балауса, раң – шөп Қаз сырласып кілең отырғандай
Ауылдаға ең мейірлі де мейрімді Иба әжейдің немересі көп-ақ еді.Бірақ әжей жалғыз ғана тәтті Айаруды ерекше жақсы көретін.Бүгін,міне,сол жақын немересінің туған күні де келіп жетті.Айару жетіге толды.Иба әжей болса туған күн иесіне тосын сый жасамақшы.Айарудың сүйіп жейтін бәлішін пісіріп қойды.Алдын ала зейнетақысына сауда үйінен сатып алған кең етекті көйлегі де дайын тұр.Айару сабақтан келген бойда,үй ішінің барлығы оны туғаны күнімен құттықтады.Әжесінің сыйлығын алып,алғысын айтып,құшақтай алған еді.Немересінің жүзінен қуанышты көрген Иба әжей де мәз.Айару да әжесін қатты жақсы көріп,ерекше құрметпен қарап,сыйласатын.Енді әжесінің бетінен сүйіп,еркелей түсуде.
Бізді қоршаған орта: жан-жануарлар мен өсімдіктер, Жер мен Ай, Күн мен алыстағы жұлдыздар - осылардың барлығы да табиғат деген ауқымды ұғымды білдіреді. Атамыз қазақ қашанда адам мен табиғат ұғымы егіз деп санаған, себебі адам да табиғаттың ажырамас бір бөлігі. Сондықтан халқымызда «Жер-Ана» деген егіз үғым қалыптаскан. Жерді өз Анасындай, Анасын Күндей қастерлеу – бағзы заманнан бергі ата салтымыз. «Жер шоқтығы - Көкшетау», «Жер жаннаты - Жетісу» деп, бабаларымыз туған жерге, табиғатқа деген ыстық махаббатын білдірген. Сондықтан осындай баға жетпес байлық табиғатты аялау - біздің міндетіміз.
Біздің әрбір басқан қадамымыз, әрбір істеген ісіміз табиғатқа байланысты болғандықтан, оның біздің өмірімізде ерекше орын алуы сөзсіз. Бірақ, адамзаттың кейбір істері табиғатқа кері әсер етуде. Оның кері әсері біздің денсаулығымызға да зиян келтіреді. Табиғатты қорғау- табиғатты аялау әр адамның міндеті. Үлкен- кіші әрдайым оны таза ұстап, құрмет тұту қажет. Оның бізге қаншалықты қажет екені баршамызға мәлім.
Талай ақын жыршы ағаларымыз табиғатты өлең жырларына арқау етіп, жырлап өткен. Солардың біреуімен өз ойымды тәмамдағым келеді:
Табиғатта сезім де, құлақ та бар,
Ренжітсең қайғырып жылап та алар.
Аяласаң жаныңа шуақ тамар,
Қажығанда бойыңа қуат тамар. - демек, менің құрметті құрдастарым, табиғатты аялайық! Қолымыздан келгенше келер ұрпаққа табиғаттың әсемдігін сақтап қалайық!
Тосын сый.
Ауылдаға ең мейірлі де мейрімді Иба әжейдің немересі көп-ақ еді.Бірақ әжей жалғыз ғана тәтті Айаруды ерекше жақсы көретін.Бүгін,міне,сол жақын немересінің туған күні де келіп жетті.Айару жетіге толды.Иба әжей болса туған күн иесіне тосын сый жасамақшы.Айарудың сүйіп жейтін бәлішін пісіріп қойды.Алдын ала зейнетақысына сауда үйінен сатып алған кең етекті көйлегі де дайын тұр.Айару сабақтан келген бойда,үй ішінің барлығы оны туғаны күнімен құттықтады.Әжесінің сыйлығын алып,алғысын айтып,құшақтай алған еді.Немересінің жүзінен қуанышты көрген Иба әжей де мәз.Айару да әжесін қатты жақсы көріп,ерекше құрметпен қарап,сыйласатын.Енді әжесінің бетінен сүйіп,еркелей түсуде.
Табиғат және біз.
Бізді қоршаған орта: жан-жануарлар мен өсімдіктер, Жер мен Ай, Күн мен алыстағы жұлдыздар - осылардың барлығы да табиғат деген ауқымды ұғымды білдіреді. Атамыз қазақ қашанда адам мен табиғат ұғымы егіз деп санаған, себебі адам да табиғаттың ажырамас бір бөлігі. Сондықтан халқымызда «Жер-Ана» деген егіз үғым қалыптаскан. Жерді өз Анасындай, Анасын Күндей қастерлеу – бағзы заманнан бергі ата салтымыз. «Жер шоқтығы - Көкшетау», «Жер жаннаты - Жетісу» деп, бабаларымыз туған жерге, табиғатқа деген ыстық махаббатын білдірген. Сондықтан осындай баға жетпес байлық табиғатты аялау - біздің міндетіміз.
Біздің әрбір басқан қадамымыз, әрбір істеген ісіміз табиғатқа байланысты болғандықтан, оның біздің өмірімізде ерекше орын алуы сөзсіз. Бірақ, адамзаттың кейбір істері табиғатқа кері әсер етуде. Оның кері әсері біздің денсаулығымызға да зиян келтіреді. Табиғатты қорғау- табиғатты аялау әр адамның міндеті. Үлкен- кіші әрдайым оны таза ұстап, құрмет тұту қажет. Оның бізге қаншалықты қажет екені баршамызға мәлім.
Талай ақын жыршы ағаларымыз табиғатты өлең жырларына арқау етіп, жырлап өткен. Солардың біреуімен өз ойымды тәмамдағым келеді:
Табиғатта сезім де, құлақ та бар,
Ренжітсең қайғырып жылап та алар.
Аяласаң жаныңа шуақ тамар,
Қажығанда бойыңа қуат тамар. - демек, менің құрметті құрдастарым, табиғатты аялайық! Қолымыздан келгенше келер ұрпаққа табиғаттың әсемдігін сақтап қалайық!