Дайте название двум текстам.
бәтеңке, шұжық, қаймақ, дүкенде тұрып ұрысты. бәтеңке шықты айғайлап: айту керек дұрысты! сен екеуің кімсіңдер, мені айтындар мүлік деп, құр мақтанып жүрсіндер, жұрт та сырттан күліп көп. ілмейсіндер, өмірге кім пайдалы, кім мықты, кәне, екеуің жеңіл де, мойындаңдар шындықты. олар ұзақ түн, і айтыс ұзап тым, бір бітімге келмеді бақта оянды әнші құс, ай да қалғып барады. шымқай тартты күн шығыс, алтын арай тарады. бәтеңке, шұжық, қаймақ, жатыр әлі айғ
бөлім
2
биігін қар көмкеріп алақанаттанып жататын алатау – табиғаты әсем қазақ жеріндегі ең ірі тау жоталарына жатады. оның қазақ үшін орны бөлек. алатауды әнкүйге қоспаған ақын-жазушы жоқ шығар, сірә… жер жәннаты жетісуға көрік беріп тұрған алатаудың қойнауы құтты – ауасы таза, шипалы судың көзі, мұнда өсімдіктің түр-түрі өседі, жануардың да түрі көп. шыңды-құзды тау биігін қарлы шыңдар басып жатыр, қалың мұздақтар көп, тау етегінде – орман, аңғарында – шалғын. қойнауы құпияға толы алатау қазақ үшін биіктіктің, асқақтықтың символына айналған. флора мен фаунаға аса бай сұлу табиғаттың алатау аталатын ғажайыбы осы жерді мекендеген халық үшін де, келген-кеткен қонақтар үшін де үнемі сағындырып тұратын ерекше күшке ие.
Адамның табиғатқа әсерінен жануарлар мен өсімдіктер қырғынға ұшырауда, соның салдарынан ағзаның көптеген түрлері жойылып кету шегіне жетті. Мәселен, 90-жылдардың ортасына дейін, 40 жыл бойы бөкен Қазақстандағы негізгі кәсіптік жануар болды. 1991-1993 жылдар аралығында 800-900 мың бөкендер бар еді. 1998 жылы - 470 мың, 2001 жылы - 80 мың, ал 2003 жылы бар болғаны 21 мың бөкен қалды. Үкімет каулыларымен бөкендердің барлық түрін аулауға тыйым салынды. Бөкен Қызыл кітапқа енгізілген жоқ, бірақ осал, тіпті қиын-қыстау қауіп төнген түр мәртебесінде тұр. Оның санын қалпына келтіруде едәуір каржы салынып, аң шаруашылығы мен өзге ұйымдардың қарқынды күш жұмсауы қоса тапсырылды. Сөйтіп бөкен саны 30 мыңға жетті. Бірақ 2015 жылы бөкен ауруға ұшырап, 30 мыңнан бөкеннен 10 мың бөкен қалды.
1. Сауле артында жүз ине,
Десек сөзді жасырдым.
Тапқыр болсаң тауып көр
Қулығымды асырдым (кірпік)
2. Жиырма баласы бар төртеуі ана,
Бірі ұзын бірі- қысқа дара-дара
Қандайлық іске қоссаң ерінбейді,
Білімпаз мамандығы болған сара.
(2 аяқ, 2 қол , саусақтар)
3. Бір нәрсе екі аяқты, сегіз бармақ,
Іліксе дүниенің бәрін алмақ.
Өзінің тілі бар да тістері жоқ,
Жұтады көрінгенді алмап-жалмап.
/Бүркіт/
4. Төрттен қосқан басы бар,
Маңдайында шашы бар.
Өзің көрген баяғы,
Салпылдайды сабағы.
/Тымақ/
5. Үшеуі салпы,
Бірі таңқы.
/Тымақ/
6. Азанда тұрдым,
Екі сайды қудым.
/Шалбар/.
7. Бір топ қамыс ішінде
Шақырады жанды гүл.
/Қырғауыл/.
8. Екі аяғы да жоқ,
Белінде таяғы да жоқ.
/Жұмыртқа/.