Зат есмінің жалғаулары Зат есімнің түрлену тұлғалары оның жалғаулары болып табылады. Жалғаулар, бір жағынан, өзі жалғанған сөзге белгілі бір грамматикалық мағына үстесе, сөйтіп, зат есімнің сөз түрлендіру жүйесінің бір көрінісі болып табылса, екінші жағынан, өзі жалғанған сөзді екінші бір сөзбен байланыстырады.
Қазақ тілінде жалғау төрт түрлі: көптік жалғау, тәуелдік жалғау, септік жалғау және жіктік жалғау. Зат есім негізінен көптеледі, тәуелденеді және септеледі. Тек адамға байланысты не адамға қатысты зат есімдер ғана жіктеле алады. Мысалы: мен бала-мын, сен бала-сың, сіз бала-сыз, ол бала, ал мен уй-мін, сен аспан-сың т. б. сияқты қолданылмайды, Кейде адам мәнінде салыстыру үшін қолданылған зат есімдер жіктеледі. Мысалы: мен асқар тау-мын, сен төбе-сің; Сен темір-сіқ, мен көмір-мін, еріт-келі келгенмін т. б.
Алдаркөсе — қазақ ауыз әдебиетінің кейіпкері, ақылды айлакердің, зерделі қудың жиынтық бейнесі. Алдаркөсе өзінің асқан айлакерлігі арқылы мұратына жетіп отырады. Оның мақсаты – сараң байды, пайдакүнем саудагерді, озбыр ханды, т.б. әжуа ету. Мысалы, ол асқан сараңдығы үшін халық Шықбермес Шығайбай атаған байдың асын ішіп, атын мініп, қызын алады; алыпсатар саудагердің алдынан өгіздерін айдап кетеді; оның бұл әрекетін халық айыптамайды, қайта құптап, қошеметтеп отырады. Өйткені, Алдаркөсе әділетсіз билік иелерінен қиянат, қорлық көрген қарапайым халықтың өкілі. Алдаркөсе түркі тілдес халықтар (қырғыз, өзбек, қарақалпақ, түрікмен, т.б.) әдебиетінің көбіне ортақ тұлға. Бұл Алдаркөсе жайындағы аңыз әңгімелердің ежелден келе жатқан көнелігін, әлеуметтік мәнділігін көрсетеді. Оның өмірде болғанын, қай заманда өмір сүргенін дәлелдейтін тарихи дерек жоқ. Алдаркөсе бейнесі қазақ театр және кино өнері туындыларында да көрініс тапқан.
Тапқырлық пен айлакерлік және Алдар көсе егіз ұғым секілді.Себебі, Алдар көсе осы тапқырлығы арқасында қиындыққа төтеп беріп,көп адамға көмегін тигізді.
Алдардың есімін аңызға айналдырған ол – ел - жұрт.Қарапайым халық оны әділдігі үшін бағалады, одан әлсіздерге деген мейірімділікті көрді. Оны жақсы көріп, мадақтады.
Зат есмінің жалғаулары
Зат есімнің түрлену тұлғалары оның жалғаулары болып табылады. Жалғаулар, бір жағынан, өзі жалғанған сөзге белгілі бір грамматикалық мағына үстесе, сөйтіп, зат есімнің сөз түрлендіру жүйесінің бір көрінісі болып табылса, екінші жағынан, өзі жалғанған сөзді екінші бір сөзбен байланыстырады.
Қазақ тілінде жалғау төрт түрлі: көптік жалғау, тәуелдік жалғау, септік жалғау және жіктік жалғау. Зат есім негізінен көптеледі, тәуелденеді және септеледі. Тек адамға байланысты не адамға қатысты зат есімдер ғана жіктеле алады. Мысалы: мен бала-мын, сен бала-сың, сіз бала-сыз, ол бала, ал мен уй-мін, сен аспан-сың т. б. сияқты қолданылмайды, Кейде адам мәнінде салыстыру үшін қолданылған зат есімдер жіктеледі. Мысалы: мен асқар тау-мын, сен төбе-сің; Сен темір-сіқ, мен көмір-мін, еріт-келі келгенмін т. б.
Алдаркөсе — қазақ ауыз әдебиетінің кейіпкері, ақылды айлакердің, зерделі қудың жиынтық бейнесі. Алдаркөсе өзінің асқан айлакерлігі арқылы мұратына жетіп отырады. Оның мақсаты – сараң байды, пайдакүнем саудагерді, озбыр ханды, т.б. әжуа ету. Мысалы, ол асқан сараңдығы үшін халық Шықбермес Шығайбай атаған байдың асын ішіп, атын мініп, қызын алады; алыпсатар саудагердің алдынан өгіздерін айдап кетеді; оның бұл әрекетін халық айыптамайды, қайта құптап, қошеметтеп отырады. Өйткені, Алдаркөсе әділетсіз билік иелерінен қиянат, қорлық көрген қарапайым халықтың өкілі. Алдаркөсе түркі тілдес халықтар (қырғыз, өзбек, қарақалпақ, түрікмен, т.б.) әдебиетінің көбіне ортақ тұлға. Бұл Алдаркөсе жайындағы аңыз әңгімелердің ежелден келе жатқан көнелігін, әлеуметтік мәнділігін көрсетеді. Оның өмірде болғанын, қай заманда өмір сүргенін дәлелдейтін тарихи дерек жоқ. Алдаркөсе бейнесі қазақ театр және кино өнері туындыларында да көрініс тапқан.
Тапқырлық пен айлакерлік және Алдар көсе егіз ұғым секілді.Себебі, Алдар көсе осы тапқырлығы арқасында қиындыққа төтеп беріп,көп адамға көмегін тигізді.
Алдардың есімін аңызға айналдырған ол – ел - жұрт.Қарапайым халық оны әділдігі үшін бағалады, одан әлсіздерге деген мейірімділікті көрді. Оны жақсы көріп, мадақтады.