Тыңдалым оқылым мәтінмен жім
5-тапсырма. Мәтінді тыңда. Оқы.
XXI ғасырды электр құрылғыларынсыз (компьютер, теледидар, те
лефон, тұрмыстық техника және т.6.) елестете алмаймыз. Сондықта
тұрғындардың өмір сүруі үшін керекті қуат көзінің бірі - электр энер-
гиясы. Жыл сайын оған деген сұраным артып келеді. Тұтынушыларды
электр энергиясымен толық қамтамасыз ету әлемдегі басты мәселеге
айналды. Электр энергиясын өндіру үшін күніне мыңдаған тонна көмір
мен мұнай жағылады. Мұндай отынның табиғатқа зияны өте көп. Пай-
далы қазбалар азайып, ауа мен суластанып, орман кесіліп жатыр.
Қазір бүкіл әлем энергия өндірудің жаңа әдісі мен үнемдеу жолын
іздестіріп жатыр. 2017 жылы Астана қаласында «Болашақ энергия-
сы» деген тақырыппен «ЭКСПО-2017» көрмесі өтті. Көрмеде энергия
өндірудің тиімді, арзан, табиғатқа зияны аз болатын жаңа технология-
лары көрсетілді.
надо выписать все глаголы
Өз ойым.
Адал ниет,өз еңбегімен нанын табады.
Диқаншы бидай өсіретін адам.
Мен адамдық диқаншысымын.
Мәтін.
Адамдық немесе адамгершілік адам бойындағы асыл қасиет, бұл дегеніміз рухани тәрбиенің бастауы, әдептілік ұғымымен қатар жүретін а ң ең жоғарғы мақсатына бағытталған гуманистік құндылық болып табылады. Адамгершілік басқа сөзбен айтқанда, адамшылдық дегенді білдіреді, яғни бұл қасиет адам бойында ең алдымен отбасында, атап айтқанда ата – ананың үлгісі мен тәлім – тәрбиесінің арқасында қалыптасады.
Халықтық дүниетанымда мінез-кұлықтың әр түрлі жағымды жақтары осы ұғымнан таратылады. Мінез-құлық пен іс-әрекеттерде көзге түсетін төмендегідей адамгершілік белгілерін атап өтуге болады: адамды қастерлеу, сыйлау, сену, ар-ұятты сақтау, имандылық пен рахымдылық, ізеттілік пен кішіпейілділік, әділдік, қанағатшылдық және т.б.
Адамгершілік адамды мейірімділікке, Отанын, елін, отбасын сүюге үйретеді. Егер адамда адамгершілік қасиет болмаса, ол адам өз - өзін сыйламайды.
Адамгершілік қатынастар моральдық нормалармен өлшенеді. Моральдың негізгі міндеті — адамның мінез-құлқын тәрбиелеу, осы арқылы олардың бойында әдеп сақтау қатынастарын қалыптастыру, адам мен қоғам арасындағы қатынасты реттеу. Адамгершілік тәрбиесі оқушылардың моральдық сенімдерін, жағымды мінез-құлық дағдылары мен әдеттерін қалыптастырады. Адамгершілік тәрбиесінің теориялық мәселелері өл-Фараби, Ыбырай, Абай, т.б. еңбектерінде кеңінен қолданыс тапқан.
Біздің отбасымызда ата-әжем, ата-анам үнемі бізге өнегелі тәрбие беріп, бойымызда тек жағымды қасиеттердің қалыптасуына септігін тигізеді. Осы ізгі тәрбиені бойыма сіңіріп, болашақта ата-анам ғана емес, бүңіл ел мақтанатындай адамдық диқаншысы болғым келеді.
Өлең.
Адамдық диқаншысы қырға шықтым,
Көлі жоқ, көгалы жоқ құрға шықтым.
Тұқымын адамдықтың шаштым, ектім,
Көңілін көгертуге құл халықтың.
Қор болған босқа кетіп еңбек, бейнет,
Құлдарға құлдықтан жоқ артық зейнет.
Оттай бер, жануарым екі аяқты,
Адамдық хайуанға қанша қажет?!
Жаратқан малды Құдай не керекке-
Мінуге, сою, соғу, жүндемекке.
Жорта бер қамыт киіп, қамшыңды жеп,
Бұйрық жоқ ұрасың деп үндемекке.
Таяққа еті үйренген қойшы жайлап,
Көк есек қозғала ма түрткенге айдап?
Есептен алданғандай болғандар көп,
Жасықты асыл ма деп білмей қайрап.
Бауырласқан тәніміз,
Бұзылмаған антымыз.
Кең даланың ежелгі,
Қазақ дейтін халқымыз.
Өзге ұлттай біздің де,
Бар дәстүр мен салтымыз.
«Ұлттық дәстүр» ұғымы – бүгіңгі күнде өмірде жиі қолданылатын,
екінің бірінің аузынан түспейтін сөз. Алайда, оның мәні мен мазмұнына
сол екінің бірі жете-бара бермейтіні мәлім. Содан болар, дәстүр сөзін әркім
өз таным-түсінігіне қарай орынды, орынсыз қолдана беретіні байқалады.
Шындап келгенде, дәстүр жөніндегі қазақы таным-түсінікпен сорпасы қосылмайтын, үйлесімі жоқ, шолақ қайырым, келте түйін жасайтындар да аз
емес.
Салт-дәстүр дегеніміз, белгілі бір ұлтты құрайтын халықтың ата-бабаларының халық болып қалыптасу жолындағы бүкіл тіршілік тәжірибесінен
сан ғасырлар бойы тірнектеп жинап, сұрыптау тезінен өткізіп, бір жүйеге
келтіріп, қалыпқа түсірген өмір сүру салты, заңы. Оған басқа ұлттың ортақтығы жоқ.
Ұлтымыз қашан да баласының рухани жағынан бай болуына аса көңіл
бөлген. Халқымызда «Балаңды өз тәрбиеңмен тәрбиелеме, өз ұлтыңның
тәрбиесімен тәрбиеле» деген нақыл бар. Сәби дүниеге келгеннен бастап,
оның ойлы, дене бітімінің дұрыс қалыптасуына, ақыл-ойының жетілуіне қазағымыз баса назар аударған. Кішкентайынан бала бойына адалдық, әділдік,
мейірімділік, адамгершілік сияқты бар ізгі қасиеттерді сіңіруде халықтық
педагогикасының мәні айрықша. Ұлтымызбен бірге жасасып келе жатқан мол мұраларымыздың құндылығына ешкім дау айта алмас.
Өсіп келе жатқан ұрпақтың ата-анасы осы ілкіден қалыптасқан әдетғұрып, ұлттық салт-дәстүрлі тәжірибені қолға алса, ұлттық мінез, ата-баба дәстүрі де жаңғыра түседі.
Объяснение: