Жиһангез Динара Болатпен сұхбат – Ең ерекше саяхатыңызды айта аласыз ба?

– Ең ерекше деп біреуін атау қиын. Біріншісі, Норвегия. Себебі табиғатының өзі өте керемет, «Властелин колец» сияқты фантастикалық фильмдерден көріп жүрген неше түрлі таңғажайып жерлер Норвегияда орналасқан. Ең бай мемлекеттердің бірі болса да, жергілікті халық ортадан ерекшеленбейді. Байдың үйі, олигархтың үйі деп атайтындай бір ғимарат көрмейсіз немесе көліктер де ерекшеленбейді. Ең ұнаған тұсы халық қанша әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан қамтамасыз етілген болса да, олардың түсінігі біздің елге қарағанда бөлек. Ол елде мақтану, өзіңнің жағдайыңды көрсету деген жоқ. Олар білім алу, табиғат аясында саяхат жасау, салауатты өмір салтын ұстану бағытында өмір сүреді. Тіпті астанасының өзі Ослода көшеде жүгіріп, жаттығып жүрген, кішкентай баласын арқалап алып тауға өрмелеп бара жатқан адамды көресіз. Келесі - Индонезия, туризмнің қалай дамығаны жөнінде айту керек болса бірден осы елді айтамын. (126 сөз)

(http://old.baq.kz/kk/news/turizm/)

2- мәтін

Талап

Кеше машинамен аулаға теңiздiң ақ қиыршық құмы төгiлдi. Балалар кешеден берi мәз-мәйрам. Шымыр денелi, пысығы – кiшкентай Нұрталап. Таудай құмның бауырында екi космос кораблi тұр. Бiреуiнде «Сұңқар», екiншiсiнде «Аққу» деген жазу бар.

– Нұрталап Қаматов қайсың? – деп сұрады арнаулы бақылау аппаратында отырған Задагүл.

– Мен!.. – дедi үстiне космонавт костюмiн киген өткiр көздi қара бала. Дәрiгер космонавтың жүрегiн тыңдап, тынысын байқады. Сонан соң ауланың ортасындағы карусельге айналдырып сынады. Нұрталап сыннан бөгетсiз өттi.

– Жарайсың!.. – дедi Задагүл. – Қандай қиыншылық болса да төтеп бере аласың.

Нұрталап дәрiгердiң ақыл-кеңесiне дән риза. Екi езуi екi құлағында. Масаттанып тұр. Достарымен қоштасқан күнi космос кораблiне мiнуге оңтайланып едi:

– Нұрталап-ау, Нұрталап! – деген дауыс саңқ ете қалды. Ол жалт бұрылып:

– Ау-ау! Мен мұндамын! Апасы екен балконнан қараған.

– Мектепке баратын уағың боп қалды. Үйге кiр. Жуын. Тамақтан. Бол, тезiрек!

Нұрталап шешесiнiң шақырғанына қынжылып, қабақ шытты. Мұны байқаған Задагүл:

– Жарайды, бүгiн демал! Ертең мiндеттi түрде ұшасың! – дедi.

Нұрталаптың жүзiнен қуаныш сәулесi жарқ ете қалды. (149 сөз)

(https://www.balakai.kz/engimeler)

Тапсырма 2.

Суреттердегі көріністерді негізге алып, «Көкшетауға саяхат» тақырыбында әңгіме жазыңыз. Әңгімеңізде міндетті түрде кейіпкерлердің болуын ескеріңіз. Қандай да бір оқиға желісіне құрыңыз. Төл сөзді сөйлемнің болғанын ескеріңіз

​

Объяснение:

Сөз мәдениеті» қазіргі әдеби тілдің жұртшылық таныған, үлгі тұтқан нормаларын жеке адамдардың сақтауын талап етеді. Сөйлеуде диалектизмдерді, қарапайым, дөрекі сөздерді, варваризмдерді қолдану, орынсыз көп сөйлеу, бір пікірді қайталай беру, өзіне өзі сілтеме жасау, асқақтап сөйлеу, дене қимылдарын араластыра беру «Сөз мәдениетіне» жатпайды. Кірме сөздерді орынсыз жұмсай беру, сіреспе құрылымдарды қолдану «Сөз мәдениетіне» нұқсан келтіреді. «Сөз мәдениеті» сөйлеу әдебі деген ұғыммен ұштасып жатыр. «Сөз мәдениеті» теориясының дамуында лексикография, әсіресе нормативті түсіндірме сөздіктер, орфоэпиялық, орфографиялық, синонимдік т. б. арнаулы сөздіктер манызды орын алады. Қазақ тіліндегі «Сөз мәдениетінің» дамуына ауыз әдебиетінің өкілдері және Абай, М. Әуезов, Ғ. Мүсірепов, т.б. шығармаларының ықпалы зор болды. Қазақ тіл білімінде Сөз мәдениетінің мәселелерін А. Байтұрсынұлы, М. Балақаев, Р. Сыздықова т. б. ғалымдар зерттеді.

Сан есімнің емлесі сөйлемдердегі сан есімнің сауатты жазылуын қамтамасыз етеді. Бұл қарапайым ережелерді білу - заманауи адамның парызы.

Сан есімнің емлесі:

Күрделі сан есімнің әр сыңары бөлек жазылады. Мысалы: жүз бір, жиырма бесінші, бір мың тоғыз жүз сексен бес т. б.

Цифрмен таңбаланатын дара және күрделі сан есімдерге жалғанатын жалғаулар дефис (-) арқылы жазылады. Мысалы: Ол 25-ке толды, мен 6-дан 7-ге көштім. т. б.

Реттік сан есімдер араб цифрымен берілсе, -ыншы, -інші, -ншы, -нші жұрнағының орнына дефис (-) жазылады да, рим цифрымен берілсе дефис қойылмайды. Мысалы: 5-класс, 23-қатар, 105-мектеп, бірақ X класс, XX ғасырдағы әдебиет, III том т. б.

Күн, жыл аттарымен тіркесіп келген реттік сан есімдер араб цифрымен берілсе де, дефис жазылмайды. Мысалы: 1992 жыл 7 қазан, 8 наурыз, 1945 жыл т. б.

Екі, алты, жеті деген сандарға жинақтық сан есімнің -ау, -еу жұрнағы жалғанғанда, түбірдің соңғы қысаң ы, і дыбыстары түсіп қалады. Мысалы: екі — екеу, алты — алтау, жеті — жетеу:

Болжалдық сан есімдер цифрмен жазылғанда, оларға жалғанатын қосымшалар дефис (-) арқылы жазылады. Мысалы: 100-деген, 1000-дап, сағат 5-терде т. б.

Болжалдық сан есімдердің қосарлану арқылы жасалған түрлері сөзбен жазылса да, цифрмен жазылса да, арасына дефис қойылады. Мысалы: қырық-елу үй, 40—50 үй т. б.

Болжалдық сан есім жасайтын шамалы, шақты, қаралы, тарта, жуық, таман, жақын, сондай-ақ бөлшектік сан есім жасайтын жарты, жарым, ширек сөздері өздері тіркескен сандардан сөзбен берілсе де, цифрмен берілсе де бөлек жазылады. Мысалы: мың қаралы, 100 шамалы, елуге тарта, 40-қа таман, он бір жарым, 2 жарты, бір ширек т. б.

Қосарланып айтылған топтау сан есімдері сөзбен берілсе де, цифрмен берілсе де дефис (-) арқылы жазылады. Мысалы: он-оннан, 10—15-тен, 20—20-дан т. б.

Есептік сан есім, реттік сан есім, жинақтық сан есімдер зат есімше септеледі.

Объяснение: