Айналадағы тазалыққа мән берейік! 1) Адамдардың үй немесе сарайларында қандай қауіпті қалдықтар
болуы мүмкін?
2) Қалай ойлайсыз, сізге немесе отбасыңызға қауіпті заттар бар ма? Бар
болса, қандай?
3) Қауіпті қалдықтардың әсерінен қоғам қандай мәселеге кез болуы
мүмкін?
4) Сіздің ауданыныздағы қандай өндіріс орындары қауіпті қалдықтар
шығаруы мүмкін?
5) қауіпті қалдықтарға байланысты мәселелерді қалай шешуге болады?​

Орхон-Енисей ескерткіштері алғаш Орхон өзені бойынан (Екінші түркі қағандығы кезі) табылды, кейін Енисей өзенінің жоғарғы ағысында (Қырғыз қағандығы). Кейде руник жазбасы дейді, алман руналарынынан жанасым тауып (кейбір нышандар кескіні дәл келіп тұр, дауысты мағынасы да жақын). Азиялық түркі руналары соғды жазуының негізінде VIII ғ. бұрын жасалған деп есептеледі. Оның әліпбиінде 40-қа жуық графема бар. Көне түркі руника жазуы ерекшелігі - онда негізгі велярлық және палаталдық дауыссыздарға арналған бірнеше жұп дербес әріптер бар. Көне түркі руника жазуы жұмбағын 1893 жылы В. Томсен шешкен. Орхон ескерткіштерінің тұңғыш тәржімаларын 1894 жылы В.В. Радлов жасаған.[1]

Пайымдау мәтініне мысал.

Қайың.

Қайың - пайдалы ағаш. Өйткені, қайыңнан түрлі жиһаздар жасалады. Оның майымен былғары өңделеді. Ол улы газдарды өткізбейді.

Бұл - мәтіннің қай түрі болады деп ойлайсыңдар? Не себепті? – Немен дәлелдейсіңдер? Бұл - пайымдау мәтіні. Себебі, бірінші сөйлемде негізгі ой айтылады. Ал қалған сөйлемдерде сол ой дәлелденеді.

Пайымдау мәтінінің ерекшелігі:

1) Пайымдау мәтіні « Неліктен?» деген сұраққа жауап береді. 2) Бірінші сөйлемде негізгі ой айтылады. Ал қалған сөйлемдерде сол ой дәлелденеді.

3) Тірек сөздері - "өйткені", "себебі", "біріншіден ", "екіншіден,"--- деген сөздер.